• Әхбаратлар еқими
• 21 Қаңтар, 2021

Сәбит Досанов вә униң тәсәввуридики ХХ әсир

Бәдиий әдәбият маһири Сәбит Досанов муһитни қәһритан қиш билән ач жиртқуч һайванларниң вәһимиси қаплап кәткән жиллири дунияға кәлди. Дала тарихида 1940-жили 12-январь Қостанай вилайитиниң Байғабил йезисида алаһидә бир ғәлити күн болуп қалди. Бепаян Торғай тәвәсидә шувурған уштумтут пәйда болуп, бөриләр һувлиған вә қуюнтаздин тирик җаниварлар үркигән, боран-чапқун раса әдигән бир пәйттә тәрсалиқ хулқи билән бир пәрзәнт дунияға көз ачқан. Шу күни һава райи һечбир өзгириштин башарәт бәрмисиму, амма қабаһәтлик шараит тәсадипи күлүп чиққан күн нуриға алмашқан. Аниси буниң биртәрәптин мәшәқәтлик күнләрниң техи алдида екәнлигигә, лекин ақивитиниң яхшилиқлар билән толуп-ташидиғанлиғиға ишинип, уни улуқ вә хасийәтлик һадисиләргә җориған. Шуниңдин көп өтмәй уруш башландидә, ширғуран әрләрниң һәммисила урушқа атлинип кәтти. Амма ана үчүн милләтниң Ахмет Байтурсынов, Бейимбет Майлин, Миржақип Дулатов, Спандияр Көбеев қатарлиқ улуқ мәнивий намайән-устазлири туғулуп өскән мәзкүр тәвәррүк жутта оғул пәрзәндиниң дунияға көз ечиши рәмзлик характерға егә болуп қалди. Буниң улуқ қазақ даласи үчүнму алаһидә мәнивий әһмийити бар еди. Чүнки бу вақиә миң өлүп, миң тирилгән қазақ хәлқиниң иҗтимаий вә мәнивий һаятиниң тохтап қалмайдиғанлиғидин вә кәлгүсиниң йеңи җәмийәтлик чоққиға көтирилидиғанлиғидин дерәк бәрди. Қизиқарлиғи, бу сирлиқ һадисә көп өтмәй өз әксини көрситишкә башлиди. 
 1968-жили Москва - Павлодар рейси бойичә һаваға көтирилгән самолет йәргә ғулиди. Мәзкүр паҗиәдә һәммә кишиләр қаза болди. Амма ялғуз бир кишила тирик қалди. У әндила 25 яшқа толған, амма һаят ширнисиға тоймиған Сәбит Досанов еди. Уни әдипләр «дунияға икки қетим кәлгән» дейишиду. Бу вақиә униң «Иккинчи өмүр» романиниң йезилишиға сәвәп болди. 
Қазақ даласида сүръәтлик овҗ алған иҗадий паалийәт йәнә Аллаһ тааланиң ишаритидинму учур бәргәндәк туюлди. Чүнки әсирләр алқиған қазақ әдәбиятини чоң ғәлибиләр тақәтсиз күтүп туратти. ХХ әсирниң иккинчи йеримида Мухтар Әвезов, Қасим Аманжолов, Ғәбит Мүсрепов, Ғабиден Мустафин, Илияс Есенберлин, Муқағали Мақатаев, Олжас Сүлейменов, Қабдеш Жумадилов, Мухтар Шаханов, Әбиш Кекилбаев қатарлиқ көплигән язғучилар иҗадийәт мәйданида арғимақлар қошунидин сәп түзүп, қазақ даласида пәйда болған роһанийәт һәм мәнавият долқуниға чоңқур баш чөкүрүшкә һәртәрәплимә җиддий киришкән. Қазақ намайәндилири йеңи тарихий бир пурсәтниң келип, иҗадий муһитниң қелиплишиватқанлиғини беваситә һис қилишқан. Уларниң алдида йетиливатқан әвлат вә тәкәббур тарих асминида һасан-һүсән нурини чачқан. Уни қолидин бәрмәслик үчүн шу чағдики хәлиқпәрвәр сәрдар, алп-йетәкчи Динмухамет Қонаевниң рәһбәрлигидә пүтүн бир уюл хәлиқ болуп алға қәдәм ташлиған. Қазақ хәлқи Қаныш Сәтбаев, Илияс Омаров, Манаш Қозыбаев, Роза Бағланова, Салық Зиманов, Зейнолла Қабдолов, Заки Ахметов, Серик Қирабаев қатарлиқ көплигән намайәндиләр билән һәқиқий мәнада пәхирләнди. Бу дәвирдә өзара меһриванлиқ, улуқ кишиләр арисидики әҗайип бир охшашлиқлар, қандашлиқ-қериндашлиқ, тәбиий инсанпәрвәрлик хисләтләр умумий җәмийәтлик түс елип, җиддий овҗ елип кәткән. Қазақ даласида йеңи бир мәнивий-ойғиниш дәври бәрпа болушқа башлиған. Зиялилар мәдәнийәт вә әдәбият бойичәқиммәт қарашлирини жуқури қоюп, кәлгүси мустәқиллик һаятниң түврүклирини бәрпа қилған. 
Зиялий қошун зиянлиқ қовумға айланмиған бир дәвир болғачқа, улар өзгиләргә яла төһмәт чаплаштин жирақ болушқа тиришқан. Серик Қирабаевниң пикричә, буни һәм мәнивий хорлуқтин қутулуш дәп чүшинип, илгири «хәлиқ дүшмини» қалпиғи асасида йүз бәргән хиянәтләрни рәт қиливәткән. Милләт зиялилири қизғиниш билән һәсәтниң һечқандақ бир җәмийәтлик әһмийити болмайдиғанлиғини чоңқур чүшәнгән. 
 Мана мошундақ шараитта Мухтар Әвезов вә Сәбит Муқановниң дуасини алған Сәбит Досановниң «Ақ аруана» әсәри дунияға кәлди. Бу язғучиниң биринчи муһәббити еди. Дәрһәқиқәт, униң изи «Хәйирлик таң» намлиқ дәсләпки китавидила моҗут болғачқа, у тәбиий рәвиштә қазақ даласини тәкши йорутти, әлвәттә. Язғучи тунҗа қәдәмлиридин башлапла реаллиқтики җиддий һадисиләрниң ички маһийитини чоңқур һис қилған. Униң пикричә, гөзәл, қиммәт көзқарашлар пәқәт һәқиқий мәнадики иҗаткарларға тәәллуқтур вә у бүйүк бир иҗадийәт мевисидур. 
Язғучи әсәр яритиватқан пәйтидә Европа идеалистлириниң «Мән иҗат қиливатимән, демәк, яшаватимән» дегән пикрини дайим тәкрарлатти. Тәнқитчиләрниң сөзи билән ейтқанда, шу чағлардила яш Сәбит Досановниң муһәббәткә нисбәтән «тилидин һәсәл темишқа башлиған». Йәни муәллипниң моҗудатлиққа болған ишқ-сөйгүси аләмчә еди. Шуңлашқа у қәлбидин орғиған от-һарарәткә зулф кәби орилип кәткән. Чүнки у өзгини ойлашни инсанпәрвәрликниң улуқ бир тамғиси вә сүпити дәп билгән. Униң пикричә, адәм әйнә шу чағдила өзиниң қанчилик дәриҗидә инсан екәнлигини һәм иман-инсап билән яшап, яки яшимайватқанлиғини һис қилалайду. Сәбит Досанов Абайниң «Аллаһ адәмзатни вә дунияни алаһидә муһәббәт билән яратқан» дегән пикрини һечқачан әстин чиқармиған. Бу чүшәнчиләр униң қәлбигә сиңип кәткән еди. Шуңлашқа у адәмләрара һурлуқни, ирқий баравәрликни тинмай күйләп кәлди. «Жүригидә хизири бар әл тозмайду», демәкчи, бу һәм язғучилиқ «бәхитниң» ярқин бир ипадисидур, әлвәттә. Француз язғучиси вә тәнқитчиси Альберт Фишлер әдәбият тарихида Сәбит Досановниң әсәрлири арқилиқ, униң иҗадий қәлбигә әң йеқинлашқан әдип сүпитидә қалған. Даңлиқ рус шаири С.Михалков болса, бу қазақ язғучисини «жүрәк дохтури» дәп атиған. ХХ әсирниң иккинчи йеримида йүз бериватқан иҗтимаий-мәдәний өзгиришләрниң маһийити иккинчи дуния урушидин кейинки роһий еқимлар вә иҗабий сәясий йөнилишләр билән беваситә бағлиқ еди. Сталин дәвридә йүз бәргән тәқипләшләр адәмләрни бир-биридин гуманлинидиған вә бир-биригә дүшмәнлик һәрикәтлиригә апиридиған қилип, тәрбийиләп, җәмийәтлик әхлақини пәсләштүрүвәткән еди. Дөләтниң гуманизм идеялири охшимиған көзқарашта чирикләшкәнсири, инсанларниң меһриванлиқ туйғулири қашаңлишип, йүксәк әхлақий вә инсаний чүшәнчилири зедә болуп, роһий харабилиққа қарап йүзләнгән. Амма Кеңәш Иттипақи пухралириниң иккинчи дуния урушидики умумйүзлүк қәһриманлиғи кеңәш хәлқини роһий вә инсаний җәһәттин бириктүрүвәткән еди. Пухралар уруш пәйтлиридә бир парчә нанни тәң бөлүшүп йегәчкә, улар уруштин кейинки сәясий-иҗтимаий вә мәдәний вәзийәтни тамамән түп-йилтизидин өзгәртивәткән. Шуңлашқа тәқипләшләргә сәясий баһа берилип, тәнқит қилинди вә көплигән бегуна әзимәтләр ақланди. Җәмийәтлик әхлақ вә гуманизм мәсилилири бир қәдәр йеңилинип, йеңи басқучқа җиддий киргән еди. Мошундақ шараитта Кеңәш Иттипақида яшаватқан милләтләр әдәбияти йеңи типтики илғар мәдәний-мәнивий пикирләрни алға сүрүп, җәмийәткә гөзәл әхлақий вә роһий мәзмундики мавзуларни тәвсийә қилди. Бу җәһәттин қазақ миллий әдәбияти зор утуқларни қолға кәлтүрди. Әдәбий җәриянлар сүръәтлик илгириләшкә башлиди. Бу Қазақстандики башқа әдәбиятларғиму җиддий тәсир көрсәтти. Талант вә виждан егиси Сәбит Досановму «Ақ аруана» әсәридә йүксәк идеяләрни тәрғип қилип, инсанларға умумий әхлақий тәләпләрни кәскин қойди. 
Исми ривайәткә айланған қирғиз хәлқиниң мунәввәр пәрзәнди Чинғиз Айтматовму Сәбит Досановниң иҗадий паалийитини ашкарә қоллиди. Уларниң иҗадий һәмкарлиғи вә мәнивий алақилири күчийип, кеңәш даиридин алқишқа башлиди. Әсәрләр бириниң арқисидин бири чәт әлләрдә йоруқ көрүшкә башлиди. «Ақ аруана» вә «Ақ башлиқ бүркүт» қатарлиқ нәмуниләр заманивий қазақ әдәбиятиниң миллий ғәзнисигә айлинип, классик әдәбият үлгилири сүпитидә қобул қилинди. Қирғиз язғучисиниң пикричә, мәзкүр әсәрләр инсаний меһриванлиқниң вә сахавәтниң йүксәк үлгисигә айланғачқа, улар һәммә адәмләргә шапаәт нурини бирдәк чачти, шәхсләрниң жүригини муһәббәт сезимлиригә бөлиди, ихлас вә ихсан чүшәнчилирини бейитти.
Кеңәш Иттипақи әдәбиятида Сәбит Досановниң иҗадийитигә алаһидә нәзәр ағдурулуп, жуқури баһа берилиши, қазақ язғучисини һәммә җәһәттин илһамландурди. У иҗадийәт қайнимиға баш билән шуңғупла кәтти. «Дүния ялған», «Шуни издәр», «Ғәзнә», «Жүрәк отини өчәрмә», «Жигирминчи әсир», «Иккинчи һаят», «Шувурған», «Әтә бюро», «Дозақ чәмбири» қатарлиқ әсәрләрниң намила муәллипниң һаятқа болған иштияқини вә интилиш-издинишлирини ениқ көрситип турса керәк. Турмушниң уштумтут елип кәлгән боран-чапқунлириға қарши тиз пүкмәс ирадиси билән җасарәт роһиниму байқавелиш тәс әмәс. Сәбит Досанов самолеттин аман қалғанлиғини Яратқучидин дәп чүшинип, қәлбини униң қудритигә мәңгү беғишлиған. Аллаһ таала униңға өмүр бәргән екән, у «яшаш керәк» дегән еқидә билән турмуш қойниға шуңғуп кирип кәткән еди. Язғучи әтрапидики адәмләрдинму рази еди. Өмүрлүк җүпти Қуралай апа Ахметқизидин мәмнун болди, бәхитлик һаятидин бәһирләнди. Яриниң һаятиға беғишлап әсәрләрни язди. Иҗадий паалийитидин роһий ләззәт алди, бәһирләнди вә пәхирләнди. Амма тәғдир-қисмити түпәйли Аллаһ тааланиң әмири билән униң ялғуз оғлиниң һаяти қийилғанда, униң һаяти кәскин өзгәрди. Мәсхуш әһвалға чүшүп, адәмләрдин өзини жирақ тутушқа башлиди. Ялғузлуқ униң арамиға айланди. «Немишкә башта самолет ғулиғанда мени у дунияға елип кәтмидиң. Әсли мениң җенимни елишиң керәк еди. Бу әқилгә һәм мувапиқ болатти. У чағда мән нәқ оғлумниң йешида едим. Самолетта қаза болғанларға қошуп, мениңму җенимни қошуп елип кәтсәң болмамду» дәп зар-зар қахшиди. «Оғлумни елип кетишиңдики сәвәпни чүшинәлмидим, йә маңа болған шәпқәтсиз җававиңмеди? Һәсрәт-пуған отиниң немә екәнлигини чүшәнсун демәкчидиңму? Мениң орнумға яш баламни елип кәткиниң немиси?», дәп Аллаһ таалаға налә қилди, ялвурди. Оғлиниң бу паҗиәлик тәғдири атини қайтидин қолиға қәләм елишқа мәҗбурлиди. У көп өтмәй «Бөрә һувлиған түн» романини йезип чиқти. Әсәрдики баш қәһриман Ерасыл өзиниң обризи еди. У әсәрдә бөрәсүпәт киши болуп гәвдиләнсиму, амма оғли қаза болғанда, әләм қайнимида түн бойи һувлиған еди. Паҗиәлик тәғдир гәвдиләнди. Мәзкүр әсәрни ечинишлиқ һаләттә тәврәнмәй оқуш мүмкин әмәс. Уни Стамбул билән Бакуда нәшир қилғанда, тәрҗиманлар бәк тәсирлинип, муәллипкә телефон арқилиқ тәшәккүр изһар қилған. Өзбәк театри мәзкүр әсәрни сәһниләштүргәндә, тамашибинлар баш қәһриман билән тәңла азаплинип, һәтта бәзи анилар һошини йоқатқан.
Сәбит Досанов әйнә шундақ мәзмундики әсәрләрни яратқан. Шуңлашқа язғучиниң «аилә паҗиәси — шәхс вә җәмийәт паҗиәси» мавзуси билән мотиви иҗадийәт қайнимиға айланған. Чүнки униң үчүн дөләт вә шәхс һаяти бир-бири билән җипсилишип кәткән. Инсанларниң тәғдири дөләт һәм җәмийәт тәрәққияти билән чәмбәрчас бағлиқ. Әйнә шундақ болғачқа, у кәлгүси һаят һәққидә ойлиғанда – хаватир, хатирҗәм әмәс.
Демәкчи, язғучиниң барлиқ әсәрлиридә дегидәк шәхсий һаятидин елинған мотив яки бәдиий фабула җәзмән бар. Униң пикричә, автобиографиялик бәдиий қурулма әсәрләргә беваситә тәсир қилиду. Автобиографилик услуб һөкүмранлиқ хусусийәткә егә вә у һәрбир язғучиниң иҗадий һаятида алаһидә орунни егиләйду. Мәзкүр услуб һәтта тәбиәт мәнзирисини тәсвирләш җәриянидиму өз ипадисини тапқан. Тәбиәт тәсәввури тарихий роман болсун яки иҗтимаий бир вақиәлик повесть болсун, язғучиниң қәлбий һалитидин өткәчкә, «заманивийлишип» кетиду. Униңға һәқиқий сүпәт вә характер берип туриду. Мошуниң өзи - әсәрниң реалистик дәриҗисини вә сүпитини ашуридиған бирдин-бир амил. Шуниң үчүн тәриплиниватқан вақиәләр китапханларниң диққитини өзигә җәлип қилиду. Шуниң билән биллә китапханни вақиәләрдин роһий һөзүрлинишкә дәвәт қилиду яки уни җисманий азаплинишқа мәҗбурлайду. Әсәрни оқуған киши йеңи бир бәдиий дунияни чарлап, әриксиз назук вә нәпис хиялларға берилиду. Шуңлашқа әдипниң көплигән китаплири инсанлар қәлбигә йеқин вә муңдаш һәм сирдаш. Сәбит Досанов әсәрлиридә автобиографиялик услубниң арқа көрүнүшиниму байқавелишқа болиду. Самолеттики паҗиәдин аман қалған күнидин башлап, «һәрқандақ инсанниң тәғдири Яратқучиниң хаһиши билән бәлгүлиниду» дегән ой язғучиниң һәммә әсәрлириниң роһий вә мәнивий туташлиғини бәрпа қилиду. Бу өз новитидә униң иҗадийитини йүксәк чоққиларға елип келиду. 
Кейинки жилларда Сәбит Досанов ХХ әсирниң қазақ хәлқиниң дуния тарихидики орни һәққидә наһайити көп ойлинип, униңға җавап бериш үчүн йеңи чоң бир әсәргә тутуш қилиду. Язғучи уни һеч иккиләнмәсти «Жиырмасыншы ғасыр» дәп атайду. Язғучи бир әсиргә тақабил турғанлиғини билип турсиму, униң қудритини инкар қилмайду. Шуңлашқиму униң асан иш әмәслигини ашкарә ейтиду. Чүнки Сәбит Досанов қазақ хәлқиниң ХХ әсирни һәм үмүт-тәшналиқ билән биллә һәм әндишә, иккилиниш-тиңирқаш, зор қозғилишларға сәпәрвәр қилалайдиған күрәшләр билән қарши алғанлиғини тәсаввуридин өткүзгән. Октябрь инқилави башлинип, қазақ хәлқи чоң йоқитишларға дучар болди. Диний әрбаплар вә салаһийәтлик мутәхәссисләр ана вәтинини тәрк етишкә мәҗбур болди. Улар ят жутларға кетип, муһаҗирәтниң азавини тартип, роһий чүшкүнликкә берилди. Миң өлүп, миң тирилгән хәлиқниң бешиға ачарчилиқ күлпити һәм кәлди. У умумйүзлүк миллий паҗиәгә айлинип, миллионлиған инсанлар қаза болди, йәнә миллионлиған кишиләрниң қәлблири зәхмиләнди. 
Йәнә бир тәрәптин, инқилап дала хәлқигә мисли көрүлмигән сәясий-иҗтимаий һәм мәдәний қозғилишларниму елип кәлди. Көплигән зиялилар инқилапни өз хәлқиниң мәнпийити үчүн пайдилинишқа тиришип, йеңи қазақ дөләтчилигиниң һулини тикләшкә киришти. 
 Умумән, бу хил аләмшумул демократик өзгиришләр Мәркизий Азияни өз йетигигә алса, иккинчи тәрәптин мухтарийәткә асасланған миллий идеяни әвҗигә чиқирип, әсирләр бойи төмүр қәпәзгә соланған инсанларни ойландуруш билән биллә уларниң қәлбидики әркинлик вә мустәқиллик арзусини техиму күчләндүрди. Ахмет Байтурсынов йетәкчилигидики Алаш қозғилиши дала хәлқиниң аң-сәвийәсини түп-йилитизидин өзгәртивәтти. Сәбит Досанов ХХ әсирниң бешида йүз бәргән әйнә шу миллий көтирилиш вә ойғинишларни чоңқур тәһлил қилип, әқил таразисидин өткүзди. У жирик сәясий намайәндиләрниң бири - Миржақып Дулатовниң җәдитчилик роһида йезилған «Ойған, қазақ» миллий манифестиға уйғун йеңи иҗтимаий-сәясий шиарни алға сүрди. Амма сталинчилар бу миллий ойғиниш җәриянлиридин қорқуп кетип, җәмийәт тәрәққиятини сахта идеяләр қайнимиға буравәткән еди. Дуния капитализм вә коммунизм қатарлиқ икки түзүмгә бөлүнүп, хәтәрлик зиддийәтни пәйда қилди вә уларни рәсмий түрдә бир-биригә қарши қойди. Бу һаләт иккинчи дуния урушиниң партлишиға елип кәлди. Уруш башлинип, қазақ хәлқи җәңгивар дала роһи билән қәһриманларчә җәңгә атланди. Бу қанлиқ урушта есил пәрзәнтлиридин айрилип қалсиму, миллий роһидин вә кәлгүсигә болған ишәнчисини йоқатмиди. Шундақ қилип, қазақ хәлқи уруштин кейин әйнә шундақ қутлуқ бир дәвиргә қәдәм басти! Сәбит Досанов уни «үмүтварлиқ дәври» дәп атиди.
Өз вақтида мән қазақ хәлқиниң йәнә бир атақлиқ язғучиси Әбдижәмил Нурпейисовниң «Қан билән тәр» романи һәққидә сөһбәтләшкинимдә, у маңа «бу - мениң ХХ әсиргә бәргән җававим» дегән еди. Язғучи нәқ шу сөзләрни китапқа йезип, маңа соға қилған. Хәйрият, қазақ намайәндилириниң демәкчи болғини, ХХ әсирниң иккинчи йеримида Динмухамед Қонаев йетәкчилигидики алп-қиран зиялилар қошуни пәйда болуп, улар қазақ җәмийитини йүксәк бир мәнивий басқучқа көтәргән. Йеңи әвлат қазақ зиялилири миллий мәдәнийәт чегарисини бәкму кәң ечивәткән еди. Улар қуллуқ аң-сәвийәдин қутулушниң йәккә-йеганә амалиниң бар екәнлигини убдан чүшәнгән. Шу түпәйли Абай көрсәткән ислаһат йолиға чүшүп, миллий мәдәнийәтниң җошқун тәрәққиятини бәлгүлиди. Бу йолда Сәбит Досанов илғар мәвқә вә қәтъийлик роһни туғ қилип, алға қарап маңди вә ХХ әсирниң иккинчи йеримидики қазақ мәдәнийитиниң йүксилишигә вә яшларниң ойғинишиға беваситә тәсир йәткүзүватқан намайәндиләрниң биригә айланди. Ушбу җәриянлар униң «Жигирминчи әсир» романиға асас болуп қалди. Бу аләмшумул мәсилилиләр күн тәртивигә җиддий кәлгәчкә, роман бирдинла дөләт мукапитиға тәвсийә қилинди. Көп өтмәй, у Россиядә нәшир қилинип, китапханларниң һәртәрплимә қоллишиға еришти. Әсәрниң асасий идеяси – у инсанларниң баравәрлиги, ирқий вә мәдәний тәңһоқуқлуғи. Бу муаммини, муәллипниң пикричә, өтмүшкила артип қоюшқа болмайду, чүнки у бүгүн билән әтиниңму иши. 
«Жигирминчи әсир» — бу қәйт қилиниватқан хатириләрни бир-бири билән беваситә четип туридиған наһайити чоң бәдиий полотно. Һәм у Сәбит Досановниң тәсәввуридики қазақ хәлқиниң бир әсирлик һаяти.
Умумән алғанда, әдипниң әсәрлири икки йүздин ошуқ тилға тәрҗимә қилинди. У дөләт рәһбәрлири Динмухамед Қонаев, Нурсултан Назарбаев вә Қасим-Жомарт Тоқаев биләнму қоюқ мунасивәттә болди. Улар язғучиниң паалийитини һәртәрәплимә қоллиди. Қазақ хәлқиниң данишмән вәкили Олжас Сүлейменов Сәбит Досановни йеңи мәзмун, йеңи шәкилдики упримас қазақ сөз мәдәнийитини яратқан инсан вә у миллий әдәбиятимизниң пешивалириниң бири дәп атиди. Әдәбият адәмләрни данишмән қилип йетилдүриду. Җәмийәтниму, ихтисатниму әқил-парасәтлик инсанлар өрлитиду, гүлләндүриду. Сәбит Досановниң пикричә, улар бир-бири билән чәмбәрчас бағлиқ. Сөз сәнъитиниң җәмийәттики орни дайим улуқ болуп кәлгән. Келәчәктиму шундақ болидиғини шүбһисиз. 

Алимҗан ТИЛИВАЛДИ-ҺӘМРАЕВ,
Қазақстан Пәнләр академияси Мухтар Әвезов намидики әдәбият вә 
сәнъәт институтиниң 
баш илмий хадими.