• Әхбаратлар еқими
• 21 Қаңтар, 2021

Бәш әвзәлликни атап көрсәтти

Бийил Қазақстан Евразия ихтисадий иттипақида рәисликни қобул қилди. Әйнә шуниңға бағлиқ җумһурийәт Президенти Қасым-Жомарт Тоқаев Иттипаққа әза дөләтләрниң рәһбәрлиригә мураҗиәт қилди.
– Бирләшмимиз паалийәт елип барған дәсләпки бәш жилниң йәкүни бойичә Евразия ихтисадий иттипақи утуқлуқ вә мәптункар лайиһә сүпитидә шәкилләнди, дәп ишәшлик ейтишқа болиду, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев.
Президент шундақла шуниң билән биллә һазирқи вақитта дунияниң гирдаплиқ әһвалға чүшүп қалғанлиғини тәкитлиди.
 Таҗсиман вирус пандемияси дуниявий ихтисатқа сәлбий тәсирини йәткүзүп, хәлиқара мунасивәтләрдики нурғунлиған проблемиларни ечип көрсәтти, ихтисадий өзара һәрикәтниң қелиплашқан үлгилирини қайта чүшинишкә елип кәлди.
– Мундақ шараитта, биз Иттипақ сүпитидә, узақ муддәтлик әвзәлликләргә: ихтисадий вә иҗтимаий системиларниң турақлиғини сақлап қелишқа, гражданларниң паравәнлигини ашурушқа вә ЕАИИ һәм униңға әза дөләтләрниң тәрәққиятини тәминләшкә нишан қилишимиз керәк, – дәп билдүрди Қазақстан Президенти.
Қазақстан рәислик қилидиған жилда Қасым-Жомарт Тоқаев бәш мәсилигә алаһидә диққәт бөлүшни тәклип қилди.
Биринчидин, Президент санаәт кооперациясигә йеңи күч-қувәт бериш зөрүр, дәп һесаплайду. Буниң үчүн санаәттә, аграр-санаәт секторида вә хизмәт қилиш саһасида бирләшкән карханиларни қуруш керәк.
– Буниңға қошумчә бирләшкән йеңи инфрақурулумлуқ лайиһиләрниң әмәлгә ашурулуши мәмликәтлиримизниң егилик жүргүзгүчи субъектлириниң ишләпчиқириш мунасивитини вә нәтиҗидарлиқ ихтисадий өзара һәрикитини тәминләйду. Интеграциялик өзара һәрикәтниң атап көрситилгән саһалирида Евразия тәрәққият банкиниң ихтидарини толуқ ишқа қошуш керәк, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев.
Дөләт рәһбири бирләшкән карханиларни қуруш бойичә әмәлгә ашурулуватқан иш-һәрикәтләрниң өзара сода көләмини көпәйтиш вә Иттипаққа әза дөләтләр базарлирида тосалғулуқларни йоқитиш үчүн қошумчә күч беридиғанлиғиға ишиниду.
Бу мунасивәттә Президент «ЕАИИ даирисидики санаәт һәмкарлиғиниң асасий йөнилишлирини» йеңи мәзмун билән бейитиш керәк, дәп һесаплайду.
– Умумән алғанда, мәзкүр чариләр Иттипақниң умумий базирида риқабәткә тақабил санаәт товарлирини ишләпчиқириштики кооперация үчүн шараит яритиш имканийитини бериду, бирләшминиң барлиқ қатнашқучилириниң хамәшия әмәс экспорт көләмини җиддий көпәйтишигә елип келиду, – дәп һесаплайду Қазақстан Президенти.
Дөләт рәһбири ЕАИИ әллири оттурисидики өзара содида сақлиниватқан тосалғулуқларни йоқитишниң муқәррәр әвзәллик болуп һесаплинидиғанлиғини тәкитлиди.
Президент Евразия ихтисадий комиссиясиниң өзара содида моҗут болуватқан барлиқ хилаплиқларни йоқитиши керәклигини атап көрсәтти. Комиссия шундақла йеңи тосалғулуқларниң пәйда болушиға йол қоймай, бәлки, әксичә, товарларниң, хизмәтләрниң, капиталниң, ишчи күчиниң әркин өтүшидики чәклимиләрни толуқ қисқартиши керәк. 
– Биринчи новәттә күч-қувәтни өзара содиға көп сәлбий зиян йәткүзүватқан тосалғулуқларға қаритиш керәк. Импортни алмаштуруш бойичә миллий программилар, базарни өзимизниң мәһсулати билән бейитиш бойичә вәзипиләр Иттипақниң һоқуқ нормилириға еғишмай әмәл қилиш арқилиқ әмәлгә ашурулуши керәк, – дәп билдүрди Қасым-Жомарт Тоқаев.
Чегариларара транспорт тармақлириниң вә логистика мәркәзлириниң ихтидарини толуқ пайдилиниш Президент атап көрсәткән йәнә бир муһим әвзәллик болди.
Нәқ мошу саһадики һәмкарлиқ сода-ихтисадий алақиларни кәңәйтиштә вә пүткүл Евразия қитъәсидә ишәнчә орнитишта һәл қилғучи роль ойнайду.
– Бу мәхсәттә Евразия интеграциялик бирләшмисиниң «Бир бәлбағ –бир йол» тәшәббуси билән бағлинишини тәминләйдиған өзара пайдилиқ бирләшкән лайиһиләрни тәрәққий әткүзүш ишини җанландурушни тәклип қилимиз. Евразиялик транзит маршрути Европа – Азия сода-транспорт йоли бойичә хәлиқара сода үчүн толуқ мәптункар вә риқабәткә тақабил болуши керәк, – деди Президент.
Дөләт рәһбири Қазақстан вә Хитай чегарисидики «Қорғас түгүнини», шундақла Қазақстан-Өзбәкстан чегарисида вуҗутқа кәлтүрүлүватқан «Мәркизий Азия» Хәлиқара сода-ихтисадий һәмкарлиқ мәркизиниң имканийитини үнүмлүк пайдилинишни тәклип қилди. 
– Санаәттә, йеза егилигидә, транспорт саһасида рәқәмлик технологияләрниң җарий қилинишини сүпәтлик чапсанлитиш муһим. Заманивий IT-қарарларниң биринчи новәттә бажхана башқурушида, селиқ ишида, ветеринария назаритидә вә товарлар билән хизмәтләрниң әркин қатнишиға уттур тәсир қилидиған башқа саһаларда пайдилинилишини кәңәйтиш керәк, – деди Қасым-Жомарт Тоқаев.
Президентниң сөзичә, диққәтни ЕАИИниң Интеграцияләнгән әхбарат системисининиң ишиниң утуқлуқ ишлишини тәминләшкә җәлип қилиш муһим, бу электронлуқ мәлуматларни алмаштуруш даирисидики ишни хелә сүпәтлик жүргүзүш имканийитини бериду.
– Рәқәмләштүрүшниң актуал мәсилилирини һәл қилиш үчүн мәмликәтлиримизниң IT-бирләшмилирини мәхсәтчанлиқ, паал вә баравәр җәлип қилиш Иттипақ мәнпийәтлиригә толуқ җавап бериду, дәп һесаплаймиз, – дәп тәкитлиди Қазақстан Президенти.
Униңдин ташқири ташқи базарларға чиқишни кәңәйтиш вә үчинчи әлләр һәм интеграциялик бирләшмиләр билән мунасивәтләрни актив тәрәққий әткүзүш муһим.
– Мошуниңға бағлиқ «ЕАИИ–ЕИ» шәклидә диалогни орнитиш бойичә ишни җанландуруш вә системилаштуруш муһим, дәп һесаплаймиз. Европа комиссияси вә Евроиттипақниң башқа органлири билән һәмкарлиқ қилиш тәңһоқуқлуқ, өзара пайдилиқ һәм прагматикилиқ болуши керәк. Шәрқий-Җәнубий Азия дөләтлириниң ассоциацияси (АСЕАН) биләнму шундақ диалог орнитиш лазим, – дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири.
Президентниң сөзичә, йеңи сода бирләшмиси – Умумйүзлүк регионлуқ ихтисадий шериклик (RCEP) биләнму шундақ нәтиҗидарлиқ өзара һәрикәт стратегиясини ишләп чиқиш зөрүр. Дуниявий содиниң үчтин бир қисми униң әнчисигә тоғра келиватиду.
Қазақстан рәһбириниң тәкитлишичә, атап көрситилгән барлиқ тәшәббусларни утуқлуқ орунлаш үчүн Евразия ихтисадий комиссияси аппаратиниң уйғун вә нәтиҗидарлиқ ишини йолға селиш лазим. Президент шуниңға бағлиқ Комиссия тәркивигә кадрларни меритократия принциплири асасида – ишчанлиқ, кәспийлик хусусийәтлирини һесапқа алған һалда, таллашниң зөрүр екәнлигини атап көрсәтти.
– Бәлгүләнгән мәхсәтләрниң қолға кәлтүрүлүшиниң һәрбир дөләтниң ихтисадий тәрәққиятиға күч қошуп, ЕАИИ ихтидарини күчәйтидиғанлиғиға ишинимиз, – дәп хуласилиди Қасым-Жомарт Тоқаев.