• ТУҒАН ЖЕР
• 10 Ақпан, 2021

Дала чолпинини хатирилиди

 Даңлиқ Өсәк вадисида туғулуп, униң сехи далалирида «етиз мәликиси» дәп  нам алған көмүқонақ өстүрүшкә дәсләпкиләрдин болуп җүръәт қилип, ашлиқтин мол һосул яритип, шөһрәт қазанған Социалистик Әмгәк Қәһримани Мәрийәм Ниязова һаят болғинида бу жили 90 яшқа толатти. Алтун Юлтуз таққан деханниң һаяти бәкму қисқа болди. Бари-йоқи 57 йешида вапат болди. У он йешидин кәтмән чепип, етизлиқта тәр төкүп, һаятиниң ахириғичә қутлуқ кәтминигә — ата кәспигә садақити билән меһнәт қилди. Адил әмгиги билән кәйнидә өчмәс из қалдуруп кәтти. Шуңа у күнниң қизил шәпиғини қарши елип, кечилири ай йоруғида су тутқан етизлиғи та бүгүнгичә «Мәрийәмниң етизлиғи» дәп аталса, шәһәрдики бир кочиға дехан аниниң исми берилгән.

Гөһәрбүви  ИСМАЙИЛҖАНОВА,
«Уйғур авази»

 Шундақ қилип, Социалистик Әмгәк Қәһримани Мәрийәм Ниязованиң туғулғининиң 90 жиллиғиға беғишланған хатирә кәч бәлгүләнгән вақитта Панфилов наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң мәҗлисләр залида башланди. Униңға тәвәдә кәч қәһримани билән сәпдаш болған әмгәк мәрданилири, уни тонуп, билидиған дехан әһли вә наһийә мәктәплириниң устазлири билән оқуғучилар қатнашти. 
 Хатирә кәчкә Хелил Һәмраев намидики мәктәпниң муәллими Нариман Әзизов риясәтчилик қилди. Дәсләп мәктәп оқуғучилири дехан ана һәққидә үч тилда шеирлардин чачқа чачти. Мәрийәм Ниязованиң әмгәк йоли һәққидә чүширилгән һөҗҗәтлик фильм көрситилгәндин кейин, сөз новити дехан билән сәпдаш болған жут мөтивәрлиригә берилди. Биринчи болуп сөзгә Социалистик Әмгәк Қәһримани Күләш Айтжанова чиқти.
 — Әслидә Яркәнт —достлуқ макани. Биз мана мошу қутлуқ диярда қазақ билән уйғур бир аилиниң балисидәк өстуқ. Мәрийәм һәдә билән иккимиз худди һәдә-сиңиллардәк едуқ. У ата меһригә қанған болса, мениң атам мән үч яшқа кәлгәндә урушқа атланған екән. Атам шу кәткиничә қайтмиди, әпсус. Мәрийәм Әсқәрқизи мениң һәдәм вә һаяттики устазим болди. Мән униңдин ашлиқ теришни, оғутлашни һәм суғиришни үгәндим. Мәрийәм һәдә тәвәдә дәсләпки ашлиқ өстәргүчила әмәс, униңдин рекордлуқ һосул алған мәрданә дехан болди. У йеза егилиги техникумида оқуп, көмүқонақ өстүрүшниң нәзәрийәси билән әмәлиятини бағлаштурғанларниң дәсләпкиси еди. Бийил униң вапатиға 34 жил толупту. Лекин әмгәк мәрданисиниң исми бизниң қәлбимиздә мәңгү сақлиниду. Чүнки тәвәдә көмүқонақниң терилғу мәйданлири жилдин-жилға кәңийиватиду. Һазирқи деханлар әйнә шу биз тутқан қутлуқ кәтмән билән етизлиқларда тәр төкүватиду. Дехан әһли бар, демәк, Мәрийәм Әсқәрқизиниң исми унтулмайду, — деди Қәһриман ана.
 Новәттә сөзгә чиққан пешқәдәм қурулушчи, «Панфилов наһийәсиниң Пәхрий граждини» Турсун Семәтовму дехан ана билән биллә ишлигән жиллиридики иллиқ хатирилири билән ортақлашти:
 — Мән бүгүнки чарә-тәдбирни көптин күттүм. Чүнки Социалистик Әмгәк Қәһримани намида Яркәнт шәһиридә бир кочини аташ биләнла чәклинип қалдуқ. Шәхсән мениң Яркәнт тәвәсиниң қурулуш саһасиға қошқан азду-тола төһпәм бар. Өз дәвридә наһийәдә йеңи типтики 9 мәктәп селинғанда, мениң рәһбәрлигимдики мәһкимә қурулушчилири бу ишниң бешида турди. Шуниң үчүнму мән, пешқәдәм қурулушчи сүпитим билән, Әмгәкчи мәһәллисидики мәктәпкә Мәрийәм Ниязованиң исми берилсә, дегән тәклипни бәрмәкчимән. 
 Бу күни сөзгә чиққан әмгәк ветеранлири Күлғайша Бердиғулова, Ғәйрәт Йолдашев, Шернияз Нуғманов, Арупҗан Җумахунов, Ақжол Йүсүпов, наһийәлик йеза егилиги башқармисиниң башлиғи Жумағази Наймантаев вә башқилар алтун юлтузлуқ аниниң әмгигини тәкитләп, бүгүнки күндә нурғунлиған яшларниң деханчилиқта өзини синаватқанлиғини вә шу арқилиқ йеза егилиги саһасиниң риваҗлинишиға зор төһпә қошуватқанлиғини ата кәспигә садақити дәп баһалиди. 
 Тәкитләш керәкки, ушбу хатирә кәчкә тәйярлиқ ишлири январь ейидин башлинип, наһийәдә қазақ, уйғур вә рус тиллирида билим беридиған мәктәпләр оқуғучилири арисида Әмгәк қәһримани Мәрийәм Ниязова тәвәллудиға беғишлап шеир иҗат қилиш вә эссе йезиш байқиши елан қилинған еди. Униңға мәктәп оқуғучилири паал қатнишип, йәкүни мошу кәчтә елан қилинди. Мукапатлиқ орунларға егә болған оқуғучилар билән устазлар наһийәлик билим бөлүми тәрипидин тәшәккүрнамә вә Ниязовлар сулалиси намидин маддий вә мәнивий соғилар билән рәғбәтләндүрүлди.
 Кәч давамида Мәрийәм Әсқәрқизиниң инилири Маһмут вә Нурмәһәмәт Ниязовлар мәзкүр чарә-тәдбирниң тәшәббускари һәм уюштурғучиси - наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизигә, уни қоллап-қувәтлигән наһийәлик билим бөлүмигә, жигитбашлириға, кәч қатнашқучилириға миннәтдарлиғини изһар қилип, мундақ деди: 
— Бизниң қериндишимиз Мәрийәм шәһәрдики Молотов намидики (һазирқи И.Алтынсарин) мәктивиниң йәттинчи синипни тамамлапла, әмгәк қайнимиға арилашти. Биз аилимиз намидин һәдәм билим алған мәктәптә бир синипниң Мәрийәм Ниязованиң намида аталса, шу синипта билим еливатқан оқуғучилар арисидин һәрхил кәсип егилири йетилип чиқип, қурулушчи, инженер, дохтур, алим, дехан болса дәп арман қилимиз. Шуңа һәдәмниң портретини кәлгүсидә униң намида атилидиған синипқа илип қойса, дегән тилигимизму бар. Бүгүнки әвлат тәвәдики деханларниң исим-шәрипини унтумай, ядлап жүрсекән. 
Кәч ахирида мәркәз рәиси Ризайдин Сейитоғли Мәрийәм һәдиниң мәзмунлуқ һаят йолини йәнә бир қетим әскә селип, бүгүнки чариниң әвлатлар қәлбидә сақлиниши үчүн мошундақ чариләрниң давамлиқ уюштурулуп турушиға күч салидиғанлиғини билдүрди. 
 Ахирида Ниязовлар әвлади намидин Мәрийәм Ниязованиң роһиға атап нәзир берилди. 
Панфилов наһийәси. 
Турсунмәһәммәт МӘШҮРОВ чүшәргән сүрәтләр.