• Бизниң сөһбәт
  • 25 Ақпан, 2021

ҚХА Рәисиниң орунбасари Закирҗан Кузиев: “Мән, миннәтдар әвлатниң миннәтдар вәкили...”

Мустәқил елимиздә қелиплашқан сәясий турақлиқ билән милләтләрара мунасивәттики мустәһкәм достлуқ тоғрилиқ сөз қилсақ, әлвәттә, көз алдимизға бирдинла Елбасы Нурсултан Назарбаев асасини салған һәм бүгүн надир иҗтимаий-сәясий институтқа айланған Қазақстан хәлқи Ассамблеяси келиду. 1-март күни әйнә шу Ассамблеяниң қурулғанлиғиниң новәттики сәнәси атап өтүлиду. Шу мунасивәт билән биз Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Рәисиниң орунбасари Закирҗан КУЗИЕВни сәһбәткә җәлип қилдуқ.

Иврайим БАРАТОВ,
“Уйғур авази”

– Закирҗан Пирмәһәмәтоғли, сениң ҚХА Рәисиниң орунбасари болуп сайланғиниңға үч айдин ашти. Мәсъулийити жуқури хизмәттики адәмләр үчүн лавазиминиң дәсләпки 100 күниниң нәтиҗисини чиқириш әмәлияти моҗут. Шундақ екән, сениң мисалиңда бу қәрәлниң нәтиҗисигә қандақ баһа берисән?
– Растимни ейтсам, бу тоғрилиқ ойлинип көрмәптимән. Бирақ биз, йәни ҚХА рәһбәрлиги, Ассамблея әмәлгә ашуруватқан һәрқандақ чарә-тәдбирниң нәтиҗидарлиқ вә сүпәтлик болушиға, техиму ениғирақ ейтсам, дуния әһли етирап қилған көпмилләтлик җәмийәт қурушниң қазақстанлиқ үлгисиниң йеңичә йөнилиш елишиға алаһидә әһмийәт бериватимиз. Чүнки Елбасы мәдәнийәттики көпхиллиқни бирләштүрүш һесавиға Қазақстанниң көпмилләтлигини бизниң, йәни Қазақстан хәлқиниң, асасий күчигә вә байлиғиға, утуқ-муваппәқийити билән аләмшумул риқабәткә тақабил туруш амилимизға айландурди. Нурсултан Әбишоғли салған бу йолниң дайим дағдам болушини қолға кәлтүрүш КХА рәһбәрлигиниң, җүмлидин мениң асасий вәзипилиримниң бири екәнлиги талашсиз. Шундақ екән, сән тилға алған дәсләпки 100 күнниң нәтиҗисини тәһлил қилсам, өзәмгә жүкләнгән жуқури мәсъулийәтниң һөддисидин шәрәп билән чиқиш үчүн бар вуҗудумни сәрип қиливатимән, дәп ейталаймән.
– Нәқ шундақ екәнлигигә һечким шәк-шүбһә кәлтүрмисә керәк. Уни сән, көпчиликниң пикричә, ҚХА Рәисиниң орунбасари болуп сайланған ҚХА Кеңишиниң мәҗлисидә сөзлигән нутқиңда өзәңгә жүкләнгән вәзипә һөддисидин әйнә шундақ шәрәп билән чиқиридиғанлиғиңни испатлап бәргән едиң...
– Сениң немини көздә тутуватқанлиғиңни чүшиниватимән. Бир акимиз шу мәҗлистин кейин мениң қолумни елип туруп, “Наһайити мәзмунлуқ нутуқ болди. Әнди “уйғур” дегән сөзни 4-5 қетим тилға алғанлиғиңни аңлап, бәк рази болуп кәттим” дәп разилиғини билдүргәндә, ишәнгинки, өзәм техиму пәхирлинип кәттим.
– Буниңға мән ерәң қилмаптимән, һәқиқәтәнму шундақ болдиму?
– Һә, шундақ. Нутқумда мундақ дедим (Уни саңа өз әйни бойичә ядқа ейтип беримән): “Мән – уйғур. Аддий ишчиниң оғли, көпбалилиқ аилидин чиқтим.
Сиз уйғур хәлқиниң мурәккәп тарихини билисиз.
Бизниң қазақ хәлқигә болған миннәтдарлиғимиз чәксиз. Сиз арқилиқ уйғурлар Қазақстанда қорқмай яшаш вә балилирини хатирҗәм тәрбийиләш имканийитигә еришти.
Нурсултан Әбишоғли, бүгүнки таңда уйғурларниң жүриги башқа әлдә әмәс, нәқ Қазақстанда соқуватиду.
Мениң қазақ хәлқи алдидики борчум, – бу гражданниң борчи вә вәзиписи – у күч вә һаятини Вәтинимизниң гүллиниши үчүн сәрип қилиш”.
Әлвәттә, билгән вә чүшәнгән адәмдә бу ейтқанлирим чоңқур тәсират қалдуриду. Чүнки һечқандақ ясалма гәп йоқ, һәқиқәт шундақ.
– Закирҗан Пирмәһәмәтоғли, сән ҚХА Рәисиниң орунбасари сүпитидә қатнашқан дәсләпки чарә-тәдбир қайси болди?
– ҚХАниң XXVIII сессияси. Униңға мән ҚХА Рәисиниң орунбасари вә “Қазақстан уйғурлириниң җумһурийәтлик этномәдәнийәт мәркизи” җәмийәтлик бирләшмиси тәрипидин сайланған делегат сүпитидә қатнаштим. Мәлумки, у сессия давамида Қазақстан Җумһурийити Парламенти Мәҗлисиниң депутати болуп ҚХА тәвсийә қилған 9 адәм сайланди. 
Униңдин кейин қатнашқан чоң чарә-тәдбир өзимизниң уйғурлири, йәни җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи уюштурған ZOOM платформисидики онлайн-конференция болди. Мәзкүр онлайн-конференция Қазақстан Җумһурийитиниң Мустәқиллик күни һарписида “Тәуелсіздік – мемлекеттің қасиетті құндылығы” мавзуси астида өтти. Униңда мән ҚХА Рәисиниң орунбасари вә Алмута вилайәтлик мәслиһәтниң депутати сүпитидә тәбрик сөз сөзлидим вә елимизниң ихтисадий тәрәққиятиниң Nur Otan партияси ишләп чиққан программиси тоғрилиқ тәпсилий ейтип өттүм. Чүнки бу программини кәң амма арисида кәң тәрғип қилиш - ҚХА паалийитиниң бир йөнилиши болуп һесаплиниду.
Һазир синап көрсәм, ахирқи үч айда ҚХА тәркивидики миллий мәдәнийәт мәркәзлири билән һөкүмәтлик әмәс җәмийәтлик тәшкилатлар, һәрхил фондлар тәрипидин уюштурулған онлиған чарә-тәдбирләргә қатнаштим. Уларниң бәзилиригә медораторлуқ қилдим, тәбрик сөзләргә чиқип, докладларни оқудум.
– Шуларниң арисидин қайси чарә-тәдбир сениңда алаһидә тәсират қалдурди?
– Уларни бир-биридин айрип қарашқа яки бир-бири билән селиштурушқа болмайду, һәммисиниң ениқ программиси, мәхсәт-муддиаси бар. Шундиму мән өзәм шаһиди болған мону бир чарә-тәдбир тоғрилиқ қисқичә тохтилип өтәй. 
Мәлумки, һәр жили декабрь ейиниң ахирилирида Алмутида “Жил адими” лайиһисиниң йәкүни чиқирилип, ғалип чиққанларға “Алтын адам” статуэткиси билән һәрхил номинацияләр бойичә һөрмәт медальлири тапшурулиду. Бу қетим мошу лайиһиниң “Җәмийәтлик разимәнлик” номинацияси бойичә, “Җәмийәттики турақлиқ вә милләтләрара мунасивәтни мустәһкәмләшкә қошқан салмақлиқ һәссиси үчүн” Қазақстан хәлқи Ассамблеяси мукапатланди. Мән әйнә шу мукапатни тапшурувелиш бәхтигә сазавәр болдум (сүрәттә). “Алтын адам” мукапитиниң ахчилиқ фонди болмиған билән, у хәлиқниң һөрмити билән ишәнчисиниң рәмзи болуп һесаплиниду. Демәк, Ассамблея үчүн униңдин артуқ мукапат йоқ.
Бу йәрдә шуни қошумчә қилғум келидуки, Елбасы – ҚХА Рәиси Нурсултан Назарбаев Ассамблеяниң ахирқи сессиясидә сөзлигән нутқида Қазақстан хәлқи Ассамблеяси елимизниң иҗтимаий вә мәдәний муһитиниң иҗабий өзгиришигә алаһидә түрткә болуватқанлиғини қәйт қилип, мундақ мисал кәлтүрди: “Мәмликитимиздики барлиқ этносларниң дөләт тилиниң җипсилаштурғучи ролини қоллап-қувәтлигәнлиги муһим әһмийәткә егә. Әскә алайличу, мустәқиллик елан қилинған 1991-жили аһалиниң 37 пайизила дөләт тилида сөзләтти. Һазир әһвал тамамән башқичә. Мәлуматларға қариғанда, һазирқи вақитта дөләт тилини Қазақстан аһалисиниң үчтин бир қисмидин ошуғи билиду. Әгәр 20 жил илгири алий оқуш орунлирида студентларниң 27 пайизила қазақ тилида билим алған болса, һазир 83 пайизи дөләт тилида оқуватиду”.
Мустәқил елимизниң иҗтимаий-сәясий һаятидин уттур Ассамблеягә мунасивити бар мундақ мисалларни онлап кәлтүрүшкә болиду вә уларниң һәммиси көпмилләтлик Қазақстан хәлқиниң түп-асаслиқ мәнпийәтлиригә җавап бериду. Шундақ екән, аһалиниң умумхәлиқ институтиға айланған ҚХАни һәрқәдәмдә қоллап-қувәтләватқанлиғини вә униңға толуқ ишәш қилидиғанлиғини мән жуқурида тәкитләп өткән “Алтын адам” лайиһисиниң мукапитиға сазавәр болғанлиғидинму көрүшкә болиду.
– Қазақстанлиқларниң ҚХА паалийитигә дайим әла баһа беривәрмәйдиған фактлириму учришип туриду. Бу, әлвәттә, демократик җәмийәттики қануний әһвал...
– Әлвәттә, шундақ. Ассамблеягә нисбәтән баһаниң дайим әла болувериши асасий мәхсәт әмәс. Мәхсәт – Қазақстан җәмийитидики бирлик, турақлиқ вә разимәнлик. Мошу мәхсәттә ҚХА өткән 26 жил ичидә чоң ишларни әмәлгә ашурди. Ахирқи жиллирила вакаләтлик орган – Әхбарат вә җәмийәтлик разимәнлик министрлигиниң Этносларара мунасивәтләрни тәрәққий әткүзүш комитети қурулди. Мошу комитет йенида Әмәлий этносәясий тәтқиқатлар институти ишләватиду. Конфессияләрара разимәнликни күчәйтиштә чоң роль ойнаватқан “Қоғамдық келісім” җумһурийәтлик дөләт мәһкимиси бар вә һаказилар. Бу иҗтимаий институтларниң һәммиси қазақстанлиқ көпмилләтликниң надир үлгиси үчүн хизмәт қиливатиду.
– Закирҗан Пирмәһәмәтоғли, техи йеқиндила сән “Мәдәнийәтләрара диалог вә яшлар арисидики җәмийәтлик разимәнлик” җумһурийәтлик онлайн-конференциядә доклад билән сөзгә чиқип, әвлатлар варислиғи тоғрилиқ әтраплиқ тохталдиң. Шу докладниң қисқичә мәзмунини ейтип өтсәң?
– Елимиз яшлири бүгүн хәлиқара мәйданда илгири-кейин болмиған утуқларға қол йәткүзүватиду, улар риқабәткә қабил, һәрхил мәдәнийәтләрни дәрһал қобул қилиш ихтидариға егә. Шундақла чәт әлләрдә, чоң спорт мусабиқилиридә яшлар елимизниң шәнини аброй билән қоғдаватиду. Биз яшлиримиз арисида җәмийәтлик разимәнлик чүшәнчисиниң кәң тәрәққий әткәнлигини көрүватимиз. Улар үчүн, миллитидин қәтъий нәзәр, әң муһим байлиқ – җәмийәттики турақлиқ билән милләтләрара разимәнлик. Шундақ екән, елимиз яшлирини қоллап-қувәтләш – ҚХАниң бүгүнки күндики асасий вәзипилирини бири. Бу йосунда көләмлик ишларни әмәлгә ашуруш башланди. Бирла мисал, ҚХА Кеңиши әзалириниң оттура йеши 66 яшни тәшкил қилидекән. Демәк, ҚХА Кеңиши әзалири қатариға яшларни көпләп җәлип қилиш тәләп қилиниду. Әнди Һөкүмәт “Жаңғыру жолы” җумһурийәтлик яшлар һәрикити әзалири билән һәмкарлиқта яшлар вәкиллири арисидин Президентниң кадр резервини тәшкил қилди, яшларни жуқури дөләтлик лавазимларға тайинлаш қолға елинди, болуп өткән Парламент вә йәрлик мәслиһәтләр сайлимида депутатлиқ мандатқа егә болған яшлар вәкиллири адәттикидин көп болди, һәтта ҚХАдин Парламент Мәҗлисигә сайланған 9 депутатниң яш өзгичилигигиму алаһидә көңүл бөлүнди.
“Мәдәнийәтләрара диалог вә яшлар арисидики җәмийәтлик разимәнлик” җумһурийәтлик онлайн-конференциядә оқуған докладимни қисқичә мәзмуни әйнә шундақ.
– Жуқурида қәйт қилғинимиздәк, 1-март пәқәт ҚХАниң қурулған күнила әмәс, шундақла ахирқи бирнәччә жилдин буян Миннәтдарлиқ күни сүпитидиму нишанлиниватиду. Шуңлашқа бу күни шәхсән сән кимгә миннәтдарлиғиңни изһар қилған болар едиң?
– Биринчи новәттә, мени йоруқ дунияға әкелип, тәлим-тәрбийә бәргән мәрһум ата-анамға, бүгүнму маңа турақлиқ йол-йоруқ көрситип, баһалиқ пикир-мәслиһәтлирини берип келиватқан акам Дилмуратқа, мени турақлиқ қоллап-қувәтләп келиватқан инақ вә ишләмчан “Универсал” ширкәтләр топи коллективиға, өзәм вәкили болған меһнәткәш хәлқимгә вә, әлвәттә, ҚХА сессиясидики нутқумда алаһидә қәйт қилғинимдәк, қериндаш қазақ хәлқигә миннәтдарлиғим чәксиз. Шундақла мән, ҚХА Рәисиниң орунбасари сүпитим билән, өзәмни миннәтдар әвлатниң миннәтдар вәкили дәп билип, Тунҗа Президент – Елбасы Нурсултан Назарбаевқа вә мустәқил елимизниң Президенти Қасым-Жомарт Тоқаевқа чәксиз миннәтдар екәнлигимни изһар қилмақчимән.

692 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы