• Асасий мақалилар
• 11 Наурыз, 2021

Һәмкарлиқ арқилиқ турақлиқ тәрәққиятқа

Қазақстан Президенти Қасым-Жомарт Тоқаев Ихтисадий һәмкарлиқ тәшкилатиниң (ИҺТ) 14-саммитиға қатнашти.
Видео-конференция тәртивидә өткән чарә-тәдбиргә шундақла Пакстан Премьер-министри Имран Хан, Түркия Президенти Режәп Тайип Эрдоған, Түркмәнстан Президенти Гурбангулы Бердымухамедов, Авғанстан Президенти Ашраф Ғани, Әзәрбәйҗан Президенти Илхам Әлиев, Иран Президенти Хасан Рухани, Қирғизстан Президенти Садыр Жапаров, Өзбәкстан Президенти Шавкәт Мирзияев, Таҗикстан Президенти Эмомали Рахмон, Ихтисадий һәмкарлиқ тәшкилатиниң Баш кативи Хади Сулейманпур қатнашти.
 Қасым-Жомарт Тоқаев сөзиниң бешида қериндаш түрк хәлқигә вә Түркия Президенти Режәп Тайип Эрдоғанға пандемия вақтида мәмликитимизгә ярдәм қилғанлиғи үчүн миннәтдарлиқ билдүрди. Дөләт рәһбири тәкитлигәндәк, һазирқи мурәккәп вақитта мәмликәтлиримиз өзара ярдәмниң вә аләмшумул дәриҗидә қоллап-қувәтләшниң нәқәдәр муһим екәнлигигә йәнә бир қетим көз йәткүзди. 
Президентниң докладида пандемияниң сәлбий ихтисадий ақивәтлирини йеңип чиқишқа асасий диққәт бөлүнди.
– Қазақстан малийә ресурслири билән тәминләнгән комплекслиқ боһранға қарши план түпәйли пандемияниң сәлбий тәсирини азайталиди, һәтта қурулуш, йеза егилиги вә ишләпчиқириш охшаш саһаларда өсүш сүръитини қолға кәлтүрди. Бийил ички умумий мәһсулатниң 3 пайиздин ошуқ өсүшини күтүватимиз, – деди Қазақстан Президенти. 
Дөләт рәһбири ИҺТ билән һәмкарлиқни Қазақстан ташқи сәяситиниң әвзәлликлириниң бири дәп атиди. Президентниң пикричә, чоң инфрақурулумлуқ вә иҗтимаий лайиһиләр тәшкилат даирисидики өзара һәрикәтниң асаси болуши керәк. Хитай билән бирликтә қолға елиниватқан Транскаспий хәлиқара транспорт маршрути әң истиқбаллиқ лайиһиләрниң бири болуп һесаплиниду. Җүмлидин 2019-жили ноябрьда Қазақстанни, Хитайни, Әзәрбәйҗанни, Грузияни вә Түркияни бирләштүргән Сиань –Стамбул – Прага маршрути бойичә контейнерлиқ поезд қатнашқа башлиди. Өткән жили апрельда биринчи контейнерлиқ тәркип Сиань – Измир маршрути бойичә өтти. У 7000 километрға йеқин арилиқни 16 күндә бесип өтти.
– Бу — бизниң өзара һәрикитимизниң яхши мисаллири. Амма биз турақлиқ тәрәққиятни тәминләш үчүн йәнә нурғун ишларни әмәлгә ашурушимиз керәк. Бийил биз Қазақстан – Түркмәнстан – Иран төмүрйол маршрутиниң толуқ қувитигә чиқишимиз лазим. Башқа йеңи маршрутларму қараштурулуватиду. Түркстандин Ташкәнткә апиридиған илдамлиғи жуқури төмүрйоли һәм Қазақстанниң, һәм Өзбәкстанниң туристик иқтидарини көпәйтиду, йолға кетидиған вақитни икки саатқичә қисқартиду, бизнесменлар оттурисидики алақини вә мәмликәтлиримизниң иҗтимаий алақилирини йеникләштүриду, – дәп тәкитлиди Қасым-Жомарт Тоқаев.
 Докладта шундақла Қазақстанниң Авғанстандики инфрақурулумлуқ лайиһиләргә қатнишиватқанлиғи тоғрилиқ әхбарат берилди. Мәсилән, мәмликитимиз россиялик вә өзбәкстанлиқ шерикләр билән Мазари-Шариф – Кветта вә Мазари-Шариф – Пешавар төмүрйол қурулушлириға қатнишиватиду. Өткән жили Авғанстан билән болған иккитәрәплимә содиниң өсүши 55 пайизни тәшкил қилди.
Бизниң регион үчүн йәнә бир муһим мәсилә – озуқ-түлүк бехәтәрлиги. Президент Қазақстанниң ИҺТниң йеза егилиги саһасидики барлиқ тәшәббуслирини қоллап-қувәтләйдиғанлиғини тәкитлиди вә тәшкилатқа әза дөләтләрни Озуқ-түлүк бехәтәрлиги бойичә ислам тәшкилатиға (IOFS) қошулушқа чақирди. Мәзкүр тәшкилатниң қараргаһи Нур-Султан шәһиригә орунлашқан. 
Қасым-Жомарт Тоқаев шундақла туризм саһасиниң иқтидариға тохталди. У пандемиягә қаримай, һәмкарлиқниң истиқбаллиқ йөнилишлириниң бири болуп қалмақта. 
– Қазақстан туристик саһаниң үлүшини 2025-жилға қәдәр ички умумий мәһсулатниң 8 пайизиғичә йәткүзүшни нийәт қиливатиду. Биз Мәркизий Азия вә пүткүл түркий дуния үчүн муқәддәс болған Түркстан шәһирини актив тәрәққий әткүзүватимиз. Пәқәт 2020-жилдила шәһәр инфрақурулумиға, Түркстан туризми вә логистикисиға селинған ички инвестицияләр тәхминән бир миллиард доллар болди, – деди Президент.
Дөләт рәһбириниң тәкитлишичә, саламәтликни сақлаш саһасиму Қазақстанға чәт әл инвестициясини җәлип қилиш мәркизи болуши мүмкин. Риқабәткә қабил тарифлар, жуқури квалификациялик ишчи күчи вә дөләт-хусусий шерикликниң нурғунлиған имканийәтлири түркиялик компанияләрни җәлип қилди. Улар Қазастанда йеңи ағриқханиларни селишқа вә уларни жуқури технологиялик медицинилиқ җабдуқлар билән тәминләшкә қатнишиватиду. 
– Түркияниң Rеnesans Holding компанияси Қазақстанниң йәттә шәһиридә өз клиникилириниң қурулушини башлаватиду. Биз шундақла Orhun Medical компаниясиниң паалийитиниму алқишлаймиз. У Қазақ миллий онкология вә радиология институти билән бирликтә бийил Алмутида Томотерапия мәркизини ишқа қошушни планлаватиду. Түркия компаниялири билән һәмкарлиқниң давамлишидиғанлиғиға ишинимән. Бизниң шундақла тәшкилатқа әза башқа әлләрдинму шерикләрни Қазақстан саламәтликни сақлаш системисиға инвестиция бөлүшкә тәклип қилиш нийитимиз бар, – дәп тәкитлиди Қасым-Жомарт Тоқаев. 
Президент Ихтисадий һәмкарлиқ тәшкилатиниң нәтиҗидарлиғини ашуруш бойичә бирқатар тәклипләрни оттуриға қойди. Униң сөзичә, Қазақстан Азиядики өзара һәрикәт вә ишәнчә чарилири кеңәшмисиниң рәиси сүпитидә ИҺТ вә АӨИЧК оттурисида ихтисат саһасидики һәмкарлиқни тәрәққий әткүзүшкә ярдәм қилишқа тәйяр. Бу қурулумлар оттурисидики өзара һәрикәт транспорт вә логистика, йеза егилиги, малийә, энергетика, рәқәмлик технологияләр вә башқа саһаларда әң истиқбаллиқ болуп һесаплиниду. 
– Биз өзара мәнпийәтләргә вә бирләшкән лайиһиләрни әмәлгә ашурушқа асасланған һәртәрәплимә һәмкарлиқниң бүгүнки күнниң ховуп-синақлириға қарши туруш вә бизни әтики күнниң имканийәтлиригә тәйярлайдиғанлиғиға үмүт қилимиз. Биз тәшкилатқа чоң үмүт артиватимиз, –дәп хуласилиди Дөләт рәһбири. 
 Қасым-Жомарт Тоқаев сөзиниң ахирида Түркмәнстанға Ихтисадий һәмкарлиқ тәшкилатиға утуқлуқ рәислик қилиш тилигини изһар қилди.