• Шеирлар
• 28 Мамыр, 2021

Илһам тамчилири

 Яшлиғимни әслисәм
Һәйәл қилмай өтти-кәтти мениң әнди яшлиғим,
Ғәм-ғуссигә толди көңлүм, қалмиди бәрдашлиғим.
Бу әзиз вәтәнму қалди, бағрим қалди, қалди дағ,
Әнди издәп тапалмаймән, қени сән, бәңвашлиғим.
    Бирлири нишан қиларкән чиқип асманға әршини,
    Бирлири җаһан кезип, тапмақ ойи вәслини.
    Бу бәш күнлүк аләмдә күн өткәнгә хуш болуп,
    Әслидин танғанму бар, унтуп пушти-нәслини.
Идригиң инсапқа толса, ғенимәт бил болуп атәш,
Күч-қувитиң барида йөлә йоқсулни, қил тақәт.
Йешилмәс түгүчләр көп, җамаәт җәм биллә йәш,
Таң-сәһәр ишик ечилса, босуғаңда бар амәт.
   Тәғдирниң тәқәзаси – бизгә синақ аламити,
  Дуч кәлсиму қәдәмдә мүшкүл рәқипләр касапити.
   Бүйүк роһи әҗдатларниң дилда, нами ядлинар,
   Мәрипәттин илим-ирпан гүллинәр камалити.
Һаҗәтмәнниң һаҗитини рава қил һәммил әвзәл,
Тәқвадар инсан вуҗуди, әлгә хизмәт қил әмәл.
Тәбәссүм илкидә гүлшәндә җәм болуп ейтсақ ғәзәл,
Яшлиғимға қайтармәнму, пурсәт тепип бир мәһәл.
 
       Баһар қизи кәлди өлкәмгә
Сәлкин шамал учури баһарни кинәп,
Қиш-қируни узитип, баһарни чиллап.
Қуяш нури пақирап, нуриға бөләп,
Йешил кимхапқа орап, аста пәпиләп.
   Қушлар салими билән хошал сайришип,
   Йәр зиминни ойғитар чақирип баққа.
   Баһар қизи – дехан қизи, қучиғин йейип,
   Жигитләрни дәвәт қилур етиз-ериққа.
Хиҗил болмай Норузҗанму басти қәдәмләр,
Шаирларму һаяҗанда алди қәләмләр.
Бир-биригә бағрин бесип, ейтар тиләкләр
Бу пурсәтни узақ күткән җими адәмләр,
   Кәтмән-гүҗәк ишқа чүшти, тикилди көчәт,
   Көңүл төри гүлшинидә пурсәт ғенимәт,
   Баһар қизи Норузҗанни кәлди йетиләп,
   Униң билән биллә кәлди бәрикәт-амәт.
Интизарим, дутар тарим, гүл чимәнзарим,
Күткүзмәсмән, дилхумарим сөйгү җананим.
Ишқи оти гүлдәстидә жүрәк даварим,
Наз қип әнди, рәт қилмассән, әһди җававим.
   Шунчә нәпис, шунчә гөзәл баһар айлири,
   Яйлақларда қийғитишар қулун-тайлири.
   Аләм һөснин һәйран қилур уйғур қизлири,
   Чимән допа бәк ярашқан, зилва бойлири.
Хошаллиқта чақнар көзләр, баһарға баққа,
Гүл-чечәккә оранған ясанған чаққа.
Баһар кәлди, Норуз кәлди – дехан арзуси, 
Нәсибәңниң алтун дени толсун башаққа.
         Билип қойсаң
Мәһәлләңдә қериларни йоқлап қойсаң,
Яшанғанни өйүңгә башлап қойсаң.
Оти өчкән бәхитсизгә дахил болсаң,
Бираз пулни ианә қип, ташлап қойсаң.
   Жиғиси көп балиларға сәвир тиләп,
   Бойи йәткән қизчақларға инсап тиләп.
   Ата-анаң дуасида, тиригидә, 
   Қериндашлар бешин қошуп, башлап қойсаң.
 «Иштәй йоқ» дәп тавақ көрсә таллайдиған,
 Тавим йоқ дәп, өй төрини хиллайдиған.
 «Һәммини мән билимән» дәп голлайдиған,
 Мәмәданниң тилини миқлап қойсаң. 
 Наинсапниң янчуғиға, қапчуғиға
 Ериқтики таштин елип, ташлап қойсаң.
 Чала молла, һелигәрни, шипагәрни
 Чивиқ билән жут алдида, «ашлап» қойсаң.
  Бағлириңға су ериққа, башлап қойсаң,
  Кәтмән билән чөнәкләрни рәтләп қойсаң.
  Тирик житим қилмай туруп сәбиләрни,
  Аҗрашқанни әл-жут болуп, әпләп қойсаң.
 Гедәйгәнниң гирташ есип гәҗгисидин,
 Егиләргә пурсәт қилип, бурап қойсаң.
 Роһи чүшкүн, тириги йоқ әзизләрни
 Яхшилиқтин тирәк ясап, тирәп қойсаң.
  Яшларға яхшилиқтин илим берип,
  Тәрбийилик инсанлардин қойсаң.
  Мәһәлләңдә нәмунилик аилигә
  Әл махтиған тахтайчини илип қойсаң.
Өзгә тилни илпәт тутқан бурадәргә
Нәқ уйғурум тилида сән сөзләп қойсаң.
Тили калләк, чала сөзлүк хамушларни
Рәндә селип, тәлим берип, түзәп қойсаң.
  Ериқ-йолни, әтрапиңни ават қилип, 
  Көңүл гүлин кочиларға терип қойсаң.
  Һәрбир киши һаяҗанда «апирин» дәр,
  Хәлқиң үчүн изгү ишни қилип қойсаң.

         Вападар достлар
              (Мәсәл)
  Жиңналғуч вә чөмүлә, инақ досткән давамлиқ,
  Макан екән достларға, дәрия бойи – орманлиқ.
  Жирақлардин жиңналғуч тутуп келәр озуқни,
  Чүмүлиму бапларкән һашарәтни – бузуқни.
 Шундақ күнләр биридә су ичмәк боп чүмүлә,
 Чаңқиғач уссизлиқта кәпту дәрия левигә. 
 Дәрия сүйи өркиши қаш левигә йетипту,
 Чүмүлини ләйлитип, еқин елип кетипту.
  Қандақ қилсун чүмүлә, гаһ чөкүпту-чиқипту,
  Әшу мәһәл бир чивиқ йенидила еқипту.
  Аман қелиш койида һейлә-амал қилип у,
  Тиришип һәм тирмишип, чивиққиму минипту.
 Нәқ шу чағда жиңналғуч көктә учуп жүргәнкән,
 Бу әһвални пәрваздин у күзитип турғанкән.
 Чүмүлини жиңналғуч елип чиқти қирғаққа,
 Қутулдуруп өлүмдин у яриди достлуққа.
  Дәрия бойин қаплиғач егиз, қелин қомучлуқ,
  Униң ичи билинди икки достқа ховуплуқ.
  Қомучлуқниң ичигә бир өмчүк тор қурупту,
  Жиңналғучни тутушниң һейлисидә жүрүпту.
 Қаттиқ шамалму әдәп, шавқун соқаркән қомуч,
 Шамал күчидин учуп, торға чүшти жиңналғуч.
 Тепирлатти бечарә, қутулушқа нә чарә?
 Буни көргән чүмүлә кәпту дәрһал ярдәмгә.
  Чүмүлиму чапсанла ишқа селип барини,
  Азат қипту достини үзүп өмчүк торини.
  Етилипту уларға өмчүкму һәйәл қилмай, 
  Күтүлмигән һуҗумға өтти достлар пайлимай.
 Жиңналғуч зиң-зиң қилип, көзини оювалди,
 Чүмүлә қаттиқ чишләп, путини жулувалди.
 Һарам нийити билән қапқан қойған өмчүкҗан,
 Өз ториға есилип, көз жумупту үзүп җан. 
                     
                 Җамалдин ӘЛИЕВ.
Қизил Ғәйрәт йезиси, Талғир наһийәси.