• Елан
• 30 Қараша, 2012

Қандақ қилип ахча инвестициягә айлиниду

Һәрқандақ адәмниң һаятида «бехәтәрлик бәлбеғи» — ахча жиғиш муһим әһмийәткә егә. Ахча жиғиш үчүн алидиған маашиңға қариғанда, аз хәшләш һаҗәт. Бу аддий қаидигә утуқлуқ адәмләр әмәл қилиду. Бирақ жиғилған ахчини «йотқан астида» тутушниң һаҗити йоқ. У йәрдә ахчини инфляция йәветиду. Ахча «ишләш» керәк, у өзиниң ғоҗайиниға пайда әкелиши шәрт. Шундақ қилип, ахча инвестициягә айлиниду. Малийәчиләрниң тили билән ейтқанда, ахча ухлимайду. Пайда елиш үчүн ахчини қәйәрдә сақлаш керәк, уни нәгә селиш һаҗәт дегән соал һәр дайим әһмийәтлик болған. Шундақ екән, әркин ахча васитилирини көпәйтишниң қандақ йоллири моҗут.

Консервативлиқ инвестицияләргә беғишланған депозит

Дәсләп ойға келидиған нәрсә — банктики депозит. Ахчини һәрқандақ қәрәлгә селишқа болиду. Чәт әл валютисида яки тәңгә билән. Һәрқандақ вақитта уни һесап-чоттин еливелишқа болиду. Бу селимниң муһим алаһидилиги — банклардики селимларға берилидиған дөләт капалити. Қазақстанда 5 (бәш) миллион тәңгигичә миқдарда капаләтлик берилиду. Бирақ депозитниң «сәлбий тәрәплириму» бар. Бу — инфляциядин төвән болуши мүмкин пайизлиқ мөлчәрләр, валютилиқ тавакәлчиликләр. Селимни хунини йоқитиватқан валютида тутсиңиз, мәблиғиңизниң мәлум бир қисмини йоқитишиңизму мүмкин.

Қозғалмайдиған мүлүк

Әгәр жиғилған ахчиңиз йетәрлик болса, у ахчиға қозғалмайдиған мүлүк: пәтир, өй яки йәр сетивелишиңизға болиду. Уни иҗаригә берип, пайда тапалайсиз. Болмиса баһаси көтирилгичә күтүп турушқа болиду. Бирақ қозғалмайдиған мүлүккә инвестицияләшкә көпчиликниң ахчиси йәтмәйду. Шундақла вақит көрситиватқинидәк, пәтирләрниң, өйләрниң вә йәрниң баһаси бираз төвәнлиши мүмкин.  Қазақстанлиқлар «қозғалмайдиған мүлүк базиридики көвүк» дегән уқум биләнму тонуш.

Баһалиқ буюмлар

Әлмисақтин алтун, есил ташлар жиғилған мәбләғни сақлашниң вә көпәйтишниң яхши усули болуп кәлгән. Шундақла ахирқи бирнәччә жил ичидә уларниң баһаси бирнәччә қетим қиммәтлиди. Металлни әмәлиятта сетивелиш һаҗәт әмәс — банкларниң биридә металл һесап-чотини ечип, дуниядики баһаниң өзгиришини назарәт қилип олтиришниң өзи йетәрлик. Бу йәрдә баһалиқ металл баһасиниң қиммәтлишиму, әрзәнлишиму мүмкин екәнлигини унтумиған тоғра!

Йеңи мүмкинчилик сүпитидики миллий ширкәтләрниң акциялири

Қазақстан гражданлириға топлиған мәбләғни инвестицияләшниң йәнә бир мүмкинчилиги пәйда болди — наһайити чоң дөләтлик ширкәтләрниң акциялирини сетивелиш. Бу мүмкинчиликни «Хәлиқ ІPOси» программиси бериду. Сетишқа Қазақстан санаитиниң йетәкчи ширкәтлириниң баһалиқ қәғәзлири чиқирилиду. Бу төмүр йоллар, электр линиялири, трубопроводлар, учақлар, электр станциялири охшаш активлар. Акцияләр — тәрәққий әткән мәмликәтләрдә инвестицияләшниң кәң таралған усули. Инвестор акционер, йәни ширкәтниң бирләшкән егиси болуп һесаплинип, мундақ һоқуқларға егә болиду: 1. Дивидентлар түридә ширкәт тапавитиниң бир бөлигини елиш. Төләмләрни бериш вақти билән униң мөлчәрини акционерларниң умумий жиғини бәлгүләйду. 2. Ширкәтни башқурушқа қатнишиш. Бир акция — ширкәт һаятидики муһим мәсилиләр һәл қилинидиған акционерларниң умумий жиғинидики бир аваз. 3. Ширкәт тарқитилған әһвалда өзиниң акциялири үлүшигә мувапиқ ширкәт мүлкиниң бир қисмиға егә болуш. Акцияләрдин қандақ пайда тепишқа болиду? Дивидентларни ейтмиғанда, бу баһалиқ қәғәзләр қизиқтуридиған нәрсә — уларниң баһалириниң өзгирип туруши. Түзүлгән келишимниң биржидики баһаси акцияләр баһасиниң өзгириши дәп атилиду. Әгәр у өсидиған болса, у пәйттә қәғәзләрниң егиси акциялирини сетиветип, пайда алалайду. Әгәр акция баһаси  төвәнләп, акционер уларни сатидиған болса,  у зиянға учрап, ахчисидин айрилиду. Әгәр сиз инвестицияләшкә дәсләпки қетим қатнишиватсиңиз, һеч қачан акцияләрни қәризгә алған ахчиға яки пат-йеқинда һаҗәт болуп қалидиған ахчиға сетивалмаң. Акцияләр — тавакәлчилик қурали. Баһалиқ қәғәзләргә инвестицияләшниң икки асасий стратегияси бар: елип-сетиш вә узақ қәрәллик стратегия. Елип-сатарлар акцияләрни пайда тепишниң дәсләпки мүмкинчилигиниң болуши биләнла сетиветиш үчүн сетивалиду. Әнди узақ қәрәллик инвесторлар акцияләрни кам дегәндә бир жиллиқ қәрәлгә сетивалиду. Узақ қәрәллик дәвир ичидә акцияләргә селим селиш наһайити пайдилиқ болуп һесаплиниду. Умумән, тәҗрибилик вә утуқлуқ инвесторлар «барлиқ тухумни бир севәткә селишқа болмайду» дегән «алтун қаидини» унтумаслиқни әвзәл көриду. Барлиқ ахчини бирла депозит, қозғалмайдиған мүлүк, баһалиқ буюмлар яки ширкәтниң акциялири болсун, бирла йәргә селиш хәтәрлик. Униңдин көрә өз ахчиңизни һәр хил активларға бөлүп, инвестициялик портфель шәкилләндүргән тоғра.