• Көргәзмә
• 31 Мамыр, 2013

Шәхсий коллекциядин — Миллий китапхана фондиға

Мошу һәптиниң сешәнбә күни Қазақстан Җумһурийити Миллий китапханисиниң көргәзмиләр залида мәзкүр китапханиниң фондидин вә көрнәклик коллекционер, Қазақстанниң хизмәт көрсәткән сәнъәт әрбаби, ІІ дәриҗилик «Барыс» ордениниң кавалери  Азат Һекимбәкниң шәхсий коллекциясидин таллавелинған қолязмилардин ибарәт «ХІІ — ХІХ әсирләрдики Мәркизий Азиядики қолязма китаплар» мавзусида көргәзмә ечилди. Қазақстан Җумһурийитиниң пайтәхти — Астананиң 15 жиллиғиға беғишланған мәзкүр көргәзминиң ечилиш тәнтәнисидә сөзгә чиққан Миллий китапханиниң баш мудири Гүлиса Балабекованиң тәкитлигинидәк, китапханида пат-пат уюштурулуватқан мундақ көргәзмиләрниң асасий мәхсити дөләтлик китапханиларниң фондлирида, шундақла шәхсий коллекцияләрдә сақлиниватқан  Шәриқ қолязмилириниң бай ғәзнисини көпчилик диққитигә һавалә қилиштин ибарәттур. Мәркизий Азиядә әрәп графикисидики қолязма китапларниң қелиплишиши билән тәрәққияти мошу региондики хәлиқләрниң ислам динини қобул қилиши вә әрәп елипбәси һәм әрәп тилиниң тарилиши билән мунасивәтликтур. Бизгә йетип кәлгән язма ядикарлиқлар асасән үч тилда — әрәп, парс вә түрк тиллирида йезилған. Уларниң Мәркизий Азияниң мәдәний һаятида қоллинилишиниң өзигә хас алаһидиликлири бар. Мәсилән, Мәркизий Азияниң улуқ намайәндилири Әл-Фараби, Ибн Сина, Беруний, Махмут Қәшқәрий охшаш нурғунлиған алимлар өз әмгәклирини әрәп тилида язған. Бүгүнки күнгә қәдәр сақланған әрәп графикисидики қолязмилар, җүмлидин бирнәччә әсир илгири йезилған надир түп нусхилар әйнә шуниң ярқин испатидур. Бу көргәзмигә Қазақстан Җумһурийити Миллий китапханиси фондидин вә Азат Һекимбәкниң коллекциясидин таллавелинған қолязмилар дәсләпки қетим намайиш қилиниватиду. Уларниң арисида китапхана фондидин елинған ХІІ — ХVІІІ әсирләргә тәәллуқ «Қуръан Кәримниң» бирқатар нусхилири, Яссавийниң «Һекмәтлири» (ХІХ әсир), «Рисалә» (ХVІІ әсир), шәриқ намайәндилири Низамий, Наваий, Сәъдий, Җамий, Фезулийниң ислам дини бойичә вә поэтикилиқ жанрдики чағатай, әрәп, парс тиллиридики қолязмилири бар. Әнди Азат Һекимбәкниң қолязмилар коллекцияси Мәркизий Азияниң барлиқ дөләтлиридин дегидәк жиғилған әсәрләрдин ибарәт болуп, җәми 200 китапни тәшкил қилиду. Уларниң арисида улуқ Умма-әл-Китаби — Қуръандин башлап, Шәриқниң мәшһур шаирлириниң әсәрлири, тарихчиларниң, математиклар билән астрономларниң әмгәклири бар. Шуниң билән биллә мәзкүр көргәзмә экспонатлири арисида Азат Һекимбәкниң коллекциясидин елинған ХVІІІ — ХІХ әсирләргә тәәллуқ болған Мәркизий Азия хәлиқлириниң кона зенәтлик буюмлири, оттура әсирлик сапал, бәдиий нәқишләнгән төмүрләр, яғачқа оюлған нәқишләр түркүми вә заманивий икки рәссамниң — Әлижан Амантаев («Алтун Адәмниң туғулуши. Саклар. Томирис.» триптихи) билән Диас Өстемировниң («Аңырақай жеңи») әсәрлириму бар. Көргәзминиң тарихий-мәдәний әһмийитиниң зор екәнлиги шуниңдин ибарәтки, әнди алимлар билән тәтқиқатчиларниң азла қисмиға мәлум болған бу бебаһа қолязмилар билән халиғучиларниң һәммиси тонушуш мүмкинчилигигә егә болди. Бу тоғрилиқ мәзкүр көргәзминиң ечилиш тәнтәнисидә сөзгә чиққан натиқлар, җүмлидин Р.Сүлейменов намидики Шәриқшунаслиқ институтиниң мудири, филология пәнлириниң доктори, профессор, академик Әбсаттар Дербисәли, Алмута шәһәрлик мәслиһәтниң депутати Әхмәтҗан Шардинов, Әл-Фараби намидики Қазақ миллий университетиниң профессори, мәнбәшунас Қамбар Атабаев, «Нұр —Мұбарак» Мисир ислам мәдәнийити университетиниң проректори, филология пәнлириниң доктори, профессор Шәмшәдин Керим, Сүлейман Демирел университетиниң профессори, филология пәнлириниң доктори Ислам Жеменей вә башқилар һәртәрәплимә ейтип өтти. — Бу мениң 60-көргәзмәм болуп һесаплиниду, — деди тәнтәнидә сөз алған Азат Һекимбәк. — Дәсләпки көргәзмәм буниңдин 40 жил илгири А.Қастеев намидики дөләт сәнъәт мирасгаһида өткән еди. Шуниңдин бу ян мениң коллекциямдики әсәр-әтиқиләр дунияниң онлиған дөләтлиридә уюштурулған көргәзмиләрдә намайиш қилинди. Шундақ болсиму, мән Миллий китапхана билән бирлишип, Мәркизий Азия хәлиқлириниң бебаһа мираси вә роһий байлиғи болуп һесаплинидиған қолязма китапларни көпчиликкә тонуштуруватқанлиғимни Дөләт рәһбириниң қоллап-қувәтлиши билән ишләнгән вә утуқлуқ әмәлгә ашурулуватқан «Мәдәний мирас» программисиниң техиму муваппәқийәтлик болушиға қошқан һәссәм дәп һесаплаймән. Андин Азат Һекимбәк Миллий китапхана фондиға өз коллекциясидин бирнәччә китапни соға қилди. Иврайим БАРАТОВ.