• Мәдәний мирас
• 19 Наурыз, 2012

Әнъәниләр үзүлүп қалмаслиғи керәк

Йеқинда М.Әвезов намидики Әдәбият вә сәнъәт институтиниң тәшәббуси билән барлиққа кәлгән «Өркениет» хәлиқ университети өз паалийитини башлиди. Униң тәркивидә «Лирика мухлислири», «Яш драматурглар», «Бүгүнки проза», «Тәнқит вә әдәбиятшунаслиқ» клублири тәшкил қилинди. Мәзкүр хәлиқ универститетиниң асасий мәхсити әдәбият вә сәнъәт тәрәққиятини йеңи балдаққа көтириштин ибарәт. Хәлиқ университетиниң ечилиш мәрасимида сөзгә чиққан институт мудири Уалихан Қалижан Қазақстанда театр сәнъитиниң  тез риваҗлиниватқанлиғини қәйт қилғач, пәқәт кейинқи жиллардила ечилған театрларниң сани 15кә йәткәнлигини мәмнунийәт билән тилға алди. — Һәммигә мәлум, грек театриниң 2000 жиллиқ, рус театриниң 500 жиллиқ тарихи болса, қазақ театриниң 80 жиллиқ тарихи бар, — деди алим, сөзини давамлаштуруп. — Биз сәнъитимиз әнъәнилириниң үзүлүп қалмаслиғи үчүн тиришишимиз керәк. Дуния етирап қилидиған йеңи қазақ театриниң һули селиниши лазим. Һаят- тәризимиз күн әмәс, бәлки мәлум бир саат ичидә өзгириватиду. Бу, өз новитидә, Қазақстан драматургияси қандақ болуши керәк, дегән соални оттуриға қоюватиду. Андин Уалихан Қалижан яш драматургларни йетиштүрүшниң муһимлиғини алаһидә атап өтти вә бүгүнки күндә бу мәсилиниң утуқлуқ йешилиши үчүн тамамән йеңи мәзмундики оқуш қураллирини тәйярлаш лазимлиғини тәкитлиди. Жиғинда сөзгә чиққан Қазақстан Язғучилар иттипақи башқармиси рәисиниң орунбасари Султанәли Балғабай, Қазақстан хәлиқ артиси Тунғышбай Жаманқулов, Қазақ Дөләт Қизлар педагогика университениң ректори Динар Жүсипәлиқызы, язғучи-драматург Дулат Исабеков, Т.Жургенов намидики Сәнъәт академиясиниң кино, ТВ вә сәнъәтшунаслиқ факультетиниң декани Бахыт Нурпеисова вә башқилар Қазақстан драматургияси алдида турған асасий вәзипиләргә тәпсилий тохталди. Хошал болидиған йери шуки, қазақ зиялилири зор мәдәний ойғиниш җәриянини баштин кәчүрүватиду. Бу елимизда яшаватқан башқа милләтләр үчүнму яхши бир тәҗрибә һәм уларниң мәдәнийитиниң риваҗлинишини тәминләйдиған зор амил болуп һесаплиниду. Растини ейтқанда,  қазақ зиялилириниң өтмүшкә күл-топа чачидиған ишларни әмәс, бәлки йеңи мәзмун вә йеңи шәкилдики мәдәнийәтни шәкилләндүрүшкә интиливатқанлиғиниң гувачиси болуватимиз. Кәлмәскә кәткән Кеңәш дәврини биртәрәплимә қарилавериштинму пайда аз, әлвәттә. Бизниң зиялилиримизму кона хаманни соруштин ваз кечиши керәк. Әң муһими, тарихтин тоғра хуласә чиқарсақла купайә. Чүнки алдимизда әмәлгә ашуридиған ишлар интайин көп. Хәлқимизниң роһий-мәдәний тәшналиғини қандуруш үчүн кечә-күндүз, һармай-талмай ишлишимиз һаҗәт. Униңсизма, бир нәччә дәвирни ғәпләт уйқисида өткүзүвәткинимиз йетәр. Бүгүнки әвлат алдида «Немә қилиш керәк?» дегән соал қәтъий туруши лазим. Аччиқ болсиму, етирап қилишимиз керәкки, һазирқи яшлар иҗадийәткә қизиқмайду. Сәнъәтни демигәндә, поэзия, проза, публицистика вә драматургия билән шуғуллиниватқан яш язғучи, журналист вә шаирлиримиз интайин аз. Раст, бай тарихқа егә миллий сәнъититимиз йеңи бир риваҗлиниш йолиға чүшкәндәк. Амма уларниң арисида миллий сәнъитимизни хорлаватқанларму йоқ әмәс. Көплигән яшлар пул еқидисиниң ториға чүшүп қалди. Улар бу хил мәсилиләрниң өткүнчи хусусийәткә егә екәнлигини сәзмәйватиду. Кеңәш дәвридә миллий мәдәнийитимиз хелә жуқури сүпәттә риваҗланған еди. Қазақстан шараитида мәдәнийитимизниң алтун дәврини яратқан екәнмиз. Бүгүнки күндә болса, әһвал тамамән башқичә. Умумән, мәдәнийәт яритиш — миллий ғурур вә миллий виждан мәсилисигә берип тирәлмәктә. Һәқиқәтни ейтқанда, йеңи уйғур драматургияси билән йеңи миллий әдәбиятниң риваҗланмайватқанлиғи зиялилиримизниң номусиға тегиши керәк. «Биз қедимий мәдәнийитимизниң мирасхори»  дәп дайим махтинимиз. Амма униңға үзлүксиз варислиқ қилиш мәсилисигә кәлгәндә әмәлиятимиз чағлиқ болуп қеливатиду. Мундақ болған тәғдирдә ким бизни һөрмәтләйду?. Әксичә, тәнә билән камситиш еңиниң тәсиригә дуч келимиз. Болидиған милләт келәчигини көпирәк ойлайду. Бу бизгә бүгүнки қазақ зиялилиридин алидиған үлгә болғуси.

Алимҗан ТИЛИВАЛДИ,

М.Әвезов намидики Әдәбият вә сәнъәт

институтиниң баш илмий хадими,

филология пәнлириниң доктори.