• Замандаш
• 23 Тамыз, 2013

Ишләмчан аял

Мән Гүлзарәм Илиясова һәққидә буниңдин бирнәччә жил илгири язған едим. Хаталашмисам, у мақалә һәдимизниң гүлләргә амрақ екәнлиги тоғрилиқ еди. Арилиқта мана хелә вақит өтүпту. Һазир у немә иш билән бәнт? Дәрһал ейтайки, илгәрки гүл шәйдаси һазир җәмийәтлик ишларниң паал иштракчиси  вә ... хәлқиниң шәйдаси. Бу қетим иккимизниң сөһбити униң қандақларчә җәмийәтлик ишларға арилишип қалғанлиғи билән башланди. — 2000-жили аилимиз билән мошу Ақбулақ мәһәллисигә көчүп кәлдуқ. Йезида туғулуп, шу яқта чоң болғачқа, бу йәргә көчүп келипла, хошниларни, мәһәллидики миллитимиз вәкиллирини сүрүштә қилдуқ. Ақбулақ, худди қурақ чүшәккә охшаш, тәрмә жут болғиниға қаримай, хәлқи наһайити өм екән. Бизниң аилиниму улар қучақ йейип қарши алди. Мошу күнгичә хошаллиқниму, қайғуниму тәң бөлүшүп келиватимиз. Мениң җәмийәтлик ишларға арилишип, көпчиликкә тонулушумға мошу ақбулақлиқ жутдашлирим сәвәп болди. Бир күни жут турғунлири бир сорунда «Немишкиду, биз уйғурлар һаятида йүз бериватқан йеңилиқлардин чәттә қеливатимиз» дәп қалди. «Әйип өзимиздә» дедим мән. Шу-шу болдидә, көп өтмәйла жутумизда Ханим-қизлар кеңиши қурулуп, мени униңға рәис қилип сайлиди.

***

Гүлзарәм Бату қизи тәбиитидин силиқ-сипайә, кичик пейил аял. Мениңчә, у мошу кәмгичә биригә авазини көтирип гәп қилмиған болуши керәк. Мошу мүҗәзи униңға дайим яр-йөләк. Шуңлашқа болса керәк, у җәмийәтлик ишлардики өзиниң паалийәтчанлиғи, салмақлиқ пикирлири арқилиқ көпчиликниң көңлидин чиқип кәлмәктә. Әву жили, Алмута шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи Ханим-қизлар кеңишиниң рәисини сайлашқа беғишланған жиғинда, аяллар «Гүлзарәм Илиясова хәлиқ билән тил тепишишни билидиған билимлик аял» дәп униң намзитини бир еғиздин қоллап-қувәтлигән еди. Әнди һазир у яқ әшу шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи рәисиниң биринчи орунбасари. Мәркәз тәрипидин уюштурулуватқан мәдәнийәт күнлири, дүгләк үстәл вә башқиму мәрасимларниң бешида һәрдайим Гүлзарәм һәдини көримиз. Һазир у әл арисида «Ишләмчан аял» аталди.

***

— Хәлиқниң оқитини қилип жүргән адәм әтигән туруп, өйдин ясинип-таринип чиқип кәтсила һесап әмәс, — дәйду Гүлзарәм Бату қизи. — У өзигә өзи «Мән нәгә маңдим, бүгүн немә қилимән?» дегән соални қоюши керәк. Алмута шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизидә ишләш җәриянида талай вақиәләрниң гувачиси болдум. Бәзидә өзимизниң қара көзлири маддий ярдәм сорап келиду. Тәшкилатимизниң хәйрихаһлиқ фонд әмәс екәнлигини бәзиләр чүшәнмәйду. Ярдәм қилмай десәң, ичиң көйиду. Ундақ пәйтләрдә пуллуқ адәмләрни тепип, униңға чүшәндүрүшкә тоғра келиду. Бәзиләр роһий ярдәм сорап мураҗиәт қилиду. Ундақларғиму өз лайиғида муамилә қилишни билиш керәк.

***

Гүлзарәм Бату қизи шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи йенидики Ханим-қизлар кеңишини башқурғачқиму, әйтәвир, униңда дост көп. Дост болғанда, «доллар чай» яки «гиләм чай» ойнайдиғанлар әмәс. Миллий мәдәнийитимизниң тәрәққиятиға көйүнидиған һәрхил мәдәний чарә-тәдбирләрни қоллап-қувәтләйдиған достлар. Улар: Модәнгүл Җүмәева, Гүлназ һаҗим Ғоҗамиярова, Рошәнгүл Мәсимова, Маһинур Исрайилова, Шәһәрбанум Сәйдуллаева вә Ағчихан Һәмраева. Шәһәрдики тәминати начар аилиләрниң һалидин хәвәр еливатқанму, уйғурларға мунасивәтлик һәрхил мәрасимларда дәстихан йейиватқанму мошу анилар. — Бәзи әрләр рәнҗип қелиши мүмкин, һазир җәмийәтлик ишларда әрләргә қариғанда аяллар көпләп көзгә чүшүватиду, — дәйду Гүлзарәм һәдә. — Мәсилән, Алмутиниң Калкаман микрорайонида истиқамәт қилидиған Модәнгүл Җүмәева көп жиллардин бери өзиниң һойлисида «Мәктәпкә йол» намлиқ акциясини өткүзүп, мәһәллисидики биринчи синипқа қәдәм тәшрип қилған балиларға өзиниң маддий ярдимини көрсәтмәктә. Йеқинда у Челәк йезисида худди шундақ хәйрихаһлиқ акциясини өткүзүп, әллик балиға соға тапшуруп қайтти. Умумән шәһәрдики йәттә наһийәдә ундақ қоли очуқ бәрикәтлик анилиримиз көпләп санилиду.

***

Һәр күни мәдәнийәт мәркизиниң қобулханисида һәртүрлүк адәмләрни учритишқа болиду. Өткәндә бирлири «КТК телеканали, йәни униңдики «Наша правда» көрситиши бизни қара йәр қиливәтти», дәп кәпту. — Һәқиқәтәнму КТКдики кәйни-кәйнидики көрситишләр башқиларниң алдида бизниң тилимизни қисқа қилип қойди, дәйду Гүлзарәм һәдә. — Әшу көрситишниң «қәһриманлири» өз ана тилида билим алмиғанлиғиниң, жутқа арилашмиғанлиғиниң ақивити, дәп ойлаймән. Улар КТКға мураҗиәт қилғичә, уйғурларға аит тәшкилатларға йолуқса, мәсилини башқичә һәл қилишқа болатти. — Биздә тәшкилат көпқу, қайси биригә йолуқиду? — дедим әттәй Гүлзарәм һәдини сөһбәткә қизғин җәлип қилиш нийитидә. — Буму биздики йешилмәй келиватқан мәсилиләрниң бири болған. Һазир көплигән тәшкилатлар җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң әтрапиға топлиниватиду. Мәсилән, Алмута шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи билән «Бирлик» җәмийәтлик фонди ҖУЭМниң тәркивигә кирди вә һәр иккилисиниң рәһбәрлири рәисниң орунбасарлири болуп сайланди.

***

Гүлзарәм һәдә вә униң өмүрлүк җүпти, ҖУЭМниң рәиси Шаһимәрдан Нурумов әсли Уйғур наһийәсиниң Чоң Ачиноқа йезисидин. Шаһимәрдан Үсәйин оғли устазниң — Гүлзарәм Бату қизи колхоз рәисиниң пәрзәнди. Һәр иккилиси алий билимлик. Оқуштин кейин Шаһимәрдан Үсәйин оғли дәсләп муәллим, андин бехәтәрлик органлирида ишлиди. Бийил уларниң аилә қурғиниға 40 жил толди. Пәрзәнтлири Гүлназ — журналист, Мурат билән Әзиз — һәрбий. Улар ата-анилириға алтә нәврә сөйдүрди.

***

Нурумовлар аилисидә үч адәм җәмийәтлик ишларниң паал иштракчилири. Биз уларниң иккисини гезитханлиримизға тонуштуруп өттуқ. Әнди бу өйниң келини, қазақ қизи Жанар һәққидә сөз қилмақчимиз. Жанар Муратниң аяли. Өзи Аягөздә туғулуп, шу яқта чоң болған. У бу аилигә келин болуп чүшкәндә, уйғурларниң урпи-адәтлири турмақ, бу милләт һәққидә, униң тарихи һәққидә тамамән билмәттекән. Мана Жанарниң бу аилә әзалири билән инақ-иҗил яшаватқиниға он жилдин ашти. Һазир у таза уйғур тилида сөзләп, уйғурниң барлиқ таамлирини тәйярлайду. Һазир Мурат иккиси Ақтөбә яшиғачқа, Жанар Ақтөбә вилайәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң паалийитигә йеқиндин арилишип келиватиду. Өткәндә вилайәттә мәзкүр мәркәз тәрипидин уюштурулған мәдәнийәт күнлиригә Жанар саңза пиширип кәпту. Йошуридиғини йоқки,  саңза пишириш көргәнла аялниң қолидин кәлмәйду. Жанар у йәргә жиғилғанларни бу «һүнири» биләнла әмәс, меһманларға уйғурларниң тарихини сөзләп берип техиму һәйран қалдурди. Буму Нурумовлар аилисиниң «мәктивиниң» тәрбийиси десәк, ашуруп ейтқанлиқ болмайду.

***

Ахири гепимизниң мавзуси йәнә Гүлзарәм һәдимиз яхши көридиған гүлләр һәққидә болди. У җәмийәтлик ишқа җан дили билән киришип кәтсиму, униң үчүн аилиси, өйниң иши, җүмлидин һойлидики яңза-яңза ечилған гүлләр биринчи орунда туриду. Ейтмақчи, у барған йеридин гүлниң йеңи-йеңи түрлирини елип келиш адитини техи ташлимиди. «Җәмийәтлик ишларға бир күн арилашмисам,  «ағрип қалимән», дәйду Гүлзарәм һәдә. Мундақ пәйттә, униңға һойлисидики гүлләрниң пуриғи «дава» болиду. Бәхтишат СОПИЕВ.