• Дунияда мөҗүзә тола
• 30 Тамыз, 2013

Һәҗәплинәрлик қанунлар

Уйғурларда «Кимниң һарвусиға чүшсәң, шуниң нахшисини ейт» дегән нәқил бар. Шуңлашқа биз у яки бу мәмликәттә болғинимизда, униң қанун-қаидилиригә қәтъий риайә қилишимиз керәк. Әйнә шуни көздә тутқан һалда гезитханлиримизни төвәндә бирқатар Ғәрип әллиридики һәҗәплинәрлик қанунлар билән тонуштурмақчимиз. Сингапурда 1992-жилдин бу ян җәмийәтлик орунларда сеғиз чайнаш қәтъий чәкләнгән. Униңға риайә қилмиғанлар һәтта «төмүр торниң» кәйнигә кирип кетиши еһтималдин жирақ әмәс. Бу чәкләштин пәқәт тамака ташлаш мәхситидә никотин сеғизини чайнайдиғанларла, йәнә келип салаһийәтлик мәһкимиләрдин берилгән мәхсус рецептлиқ ениқлимиси болған әһвалдила қутулуши мүмкин. Норвегияниң Лонгйирбюен шәһәрчисидә орунлашқан йәр мәңгүлүк тоң болғачқа, униңға йәрләнгән мурда чиримайдекән. Шуңлашқа буниңдин 70 жил илгири бу йәрдики қәбирстанлиқлар паалийәтлирини тохтатқан. Әйнә шуниңдин кейин йәрлик қанун бойичә мәзкүр тәвәдә адәмләргә... өлүш рухсәт қилинмайду. Мабада лонгйирбюенлиқлар яки шәһәр меһманлири қаттиқ ағриса яки мәлум сәвәпләргә бола өлүм чаңгилиға чүшүп қалса, дәрһал мәмликәтниң башқа тәвәлиригә әвәтилиду. Дания ресторанлирини зиярәт қилғучилар, әгәр истимал қилған тамиғиға тоймиғанлиғини сәзсә, униң һәққини төлимәскә толуқ һоқуқи бар. Япониядә сәмириш мәнъий қилинған. Шуңлашқа 2009-жили мәмликәтниң қанун чиқарғучилири аһалисиниң бәл өлчимини бәлгүләп бәргән. Ениғирағи, йеши 40тин ашқан әрләрниң бели — 80, аялларниң 90 сантиметрдин ашмаслиғи лазим. Бирләшкән Әрәп Әмирлигини мусулманларниң хасийәтлик Рамзан ейида зиярәт қилишқа тоғра кәлгән һәрқандақ турист бу әлдә җәмийәтлик орунларда ғизалинишқа һәм услуқ ичишкә болмайдиғанлиғини алдин-ала биливелиши шәрт. Бу қанунни бузған адәм қәтъий җазаға тартилиду. Мәсилән, бирдә униңға риайә қилмиған икки британлиқ үч айға әркинлигидин мәһрум болған болса, җәмийәтлик орунларда ширна истимал қилған туристлар топиниң һәрбир әзаси 275 доллар миқдарида җәриман төлигән. Францияниң төмүр йол вокзаллирида сөйүшүш мәнъий қилинған. 1910-жилдин бери күчкә егә бу қанунниң барлиққа келишигә йолувчиларниң узақтин-узақ сөйүшүп хошлишишиниң поездларниң кечикип қозғилишиға тәсир қилғанлиғи сәвәп болған. Һә, Бүйүк Британияниң Уоррингтон шәһиридики вокзал перронида «Сөйүшүш қәтъий мәнъий қилиниду» дегән тахтичә илинған. Һә, вокзалниң ичкирисидә йолувчиларниң йолға чиқиш алдида сөйүшүп хошлишиши үчүн мәхсус орун бәлгүләнгән. Лос-Анжелеста (АҚШ) иштларға 10 минуттин артуқ һавушушқа болмайду. Бу җәһәттин қанун биринчи қетим бузулған тәғдирдә ишт егисигә — 250 доллар, иккинчи дөрән қайтиланса — 500 доллар, һә, үчинчи қетимда 1000 доллар җәриман селиниду. АҚШниң Алабама штатида поезд рельсиға туз сәпкәнләр өлүм җазасиға буйрулиду. Даңлиқ Голливуд кочилирида икки миңдин ошуқ қойни һайдап меңишқа болмайду. Сиэтлда (АҚШ) җәмийәтлик транспортларда әрләрниң қучиғиға олтиривалған аяллар бир жилға әркинлигидин айрилиду. Бир қизиғи, әгәр аҗизлар әрләрниң тизиға тәһийә қоюп, униң үстигә олтиривалса, бу һәрикити қанунға хилаплиқ қилмиған болуп һесаплиниду.