• Кичик вә оттура тиҗарәт
• 14 Тамыз, 2014

Риқабәттә тавланған

Кичик вә оттура тиҗарәт һәрқандақ җәмийәт турақлиғиниң асаси. Униң тәрәққияти җәмийәтниң һәрбир әзасиниң паравәнлигини ашурушта чоң роль ойнайду. Шуңлашқа Қазақстанда ихтисадий ислаһатлар башланғандин бери дөләт тәрипидин кичик вә оттура тиҗарәтни тәрәққий әткүзүшкә алаһидә көңүл бөлүнүп, һазир елимизниң барлиқ җайлирида тиҗарәт билән шуғуллиниватқанлар сани көпәймәктә. Әйнә шундақ кичик вә оттура тиҗарәт сүръәтлик тәрәққий етиватқан йеза сүпитидә Әмгәкчиқазақ наһийәси Байсейит йезисини мисалға кәлтүрүшкә болиду. Улуқ Ипәк йоли бойиға җайлашқан у жутни мәлум дәриҗидә Челәк тәвәсидики чоң сода мәркизи дәп аташқиму болиду. Тиҗарәтчиләр пәқәт Челәк тәвәсидила әмәс, шундақла хошна Уйғур, Райымбек наһийәлириниң аһалисиниңму еһтияҗини қанаәтләндүрүп келиватиду. Бу йәрдә той-төкүн, тәнтәниләрни өткүзүшкә молҗаланған бирнәччә чоң кафедин ташқири, күндиликтә хәлиқниң хизмитигә тәйяр. Ихчам ашханилар, кавапханилар, самсиханилар көпләп санилиду. Шундақла әтраптики йезиларниң аһалиси нәқ мошу йәрдин һәрхил озуқ-түлүк мәһсулатлирини сетивелишқа адәтләнгән. Байсейитта көп жиллардин бери тиҗарәт билән шуғуллинип келиватқанларниң бири Туйғунҗан вә Гүлнарәм Абдуллаевлар. Йеқинда улар билән учришишниң пурсити чүшүп, сөһбитимиз уларниң тиҗарәткә қандақ кәлгәнлигидин башланди. —            Мәлумки, өткән әсирниң 90-жиллириниң башлирида заман өзгирип, һәрким җан беқишниң койиға чүшүп қалди, — дәп башлиди сөзини Гүлнарәм һәдә. — Мәнму башқилар қатарида тиҗарәт билән шуғуллинишни мәхсәт қилип, Польшиға атландим. Һелиму есимда, у чағда мал елиш үчүн уруқ-туққанлардин, тонушлардин жиғип 500 доллар елип кәткән едим. Польшиға кәлгинимдә мени, биринчи новәттә, тазилиқ, сәрәмҗанлиқ, адәмләрниң меһриванлиғи һәйран қалдурди. Кейинирәк Азия һәм Европа әллиридә нурғун сәпәрләрдә болдум. Амма шу вақиттики тәсиратлирим техила ядимдин чиқмайду. Шундақла шу пәйттә маңа Польшида һәммә нәрсә бардәк билинди. Башқисини ейтмиғанниң өзидә, колбасаниңла 40 — 80 түри бар екән. Польшидин асасән кийим-кечәкләрни елип кәлдим. Қизиқ йери, әкәлгән товарларни уруқ-туққанлиримға, тонушлиримға өз баһасиға беривәттим. Шундақ қилип, чиқарған чиқимимни аранла қайтурувалдим, пайда көрмидим. Йәнә тавакәлчиликкә бәл бағлап, новәттә Түркиягә атландим. Бу дүркүн кичиккинә болсиму тәҗрибә топлиғачқа, ишим оңушлуқ болди. Туйғунҗан ака билән Гүлнарәм һәдә әсли Уйғур наһийәсиниң Кәтмән йезисида туғулуп-өскән. Туйғунҗан Абдуллаев Алмута зооветеринария институтини, Гүлнарәм Абдуллаева болса, Чимкәнт шәһиридики медицина училищесини тамамлиғандин кейин Байсейит йезисиға («Бартоғай» совхози) йолланма билән кәлгән екән. Гүлнарәм һәдә йезидики амбулаториядә, кейинирәк Челәктики санэпидемиологиялик станциядә лаборант болуп ишләйду. —            Дәсләптә өзәмниң асасий ишиниму һәм тиҗарәтниму биллә елип маңдим, — дәйду Гүлнарәм һәдә. — Сәвәви, кеңәш дәвридә тәрбийиләнгәчкә, турақлиқ мааш алмисақ, ач қалимиз дегән қорқунучлуқ ой бизни дайим әндишигә салатти. 1997-жили Абдуллаевлар аилисидә чоң өзгириш йүз бериду. Жут ичидә тәдбирчан тиҗарәтчи сүпитидә тонулған Туйғунҗан ака билән Гүлнарәм һәдә Челәктики пиво заводиға ишқа тәклип қилиниду. Бу завод шу пәйттә Челәк тәвәсидә ишләватқан чоң карханиларниң бири һесаплинатти. Йеңи заман тили билән ейтқанда, менеджер Гүлнарәм Абдуллаева пиво заводиниң мәһсулатлирини җай-җайларға вақтида йәткүзүш, йеңи сода орунлирини ечиш йолида тинмай әмгәк қилди. — Чоң әвлатниң есида болса керәк, шу жиллири Челәк пиво заводи дәсләпки қетим «Назугум» минерал сүйини чиқиришқа башлиди, — дәп давамлаштурди сөзини Гүлнарәм һәдә. — Мәһсулатни чиқириш үчүн шипалиқ су Уйғур наһийәсидики аришаңлардин кәлтүрүләтти. Завод рәһбәрлири йол чиқимиға қаримай «Назугум» минерал сүйиниң сүпитини дайим назарәт қилип турди. Амма бәзи сәвәпләргә бола завод йепилип қалди. Шуниңдин кейин Абдуллаевлар бирәтола өз алдиға шәхсий тиҗарәт билән шуғуллинишқа бәл бағлайду. Дәсләп Байсейитта кичиккинә дукан ачиду. Кейинирәк ашхана, самсиханиларни ишқа қошиду. Херидарларниң еһтияҗиға бенаән өйидә айрим цехму ачиду. Гүлнарәм Абдуллаеваниң тәкитлишичә, бүгүнки таңда улар умумән қириққа йеқин адәмни иш билән тәминләветипту. Ишчиларниң тапавитиму яман әмәс охшайду. —            Ихтисадий тәрәққиятниң асаси — у риқабәтчилик, — дәйду Гүлнарәм һәдә. — Мана бизниң жутниң чоң кочисида атмишқа йеқин кавапханилар бар. Демәк, риқабәт наһайити күчлүк. Шуңлашқа тиҗарәтчиләр һәрбир херидарға сүпәтлик хизмәт көрситишкә тиришиду. Әксичә әһвалда, касатлиққа учришиң еһтималдин жирақ әмәс. Тәкитләш лазимки, дөләт тәрипидин кичик вә оттура тиҗарәтни қоллап-қувәтләш мәхситидә нурғун ишлар әмәлгә ашурулмақта. Җүмлидин җумһурийәт даирисидә «Тиҗарәтниң йол хәритиси — 2020» программиси җарий қилинди. Рәсмий мәлуматларға қарисақ, бийил мошу программа даирисидә кичик вә оттура тиҗарәт билән шуғуллинидиған 78 миң субъект ишқа қошулуп, 58 миң йеңи иш орни пәйда бопту. Елимиз ихтисадини тәрәққий әткүзүштә кичик вә оттура тиҗарәтниң  муһим әһмийәткә егә екәнлигини чүшәнгән һалда паалийәт елип бериватқан  Туйғунҗан вә Гүлнарәм Абдуллаевлар охшаш шәхсләр қанчә көп болса, келәчәигимизниң шунчә паравән болидиғанлиғи муқәррәр. Йолдаш МОЛОТОВ.