• Учумкарлар диққитигә
• 11 Тамыз, 2016

Алий, мәхсус оттура вә алий оқуштин кейинки билим елиш мәсилилири бойичә мәслиһәт кеңишиниң әхбарити

(Ахири. Беши өткән санда). — Малийә мәркизиниң ГОНСтики роли қандақ? — Малийә мәркизи – Қазақстан Җумһурийитиниң Билим вә пән министрлигидә қурулған болуп, у ГОНСниң ишлишини тәминләйду вә мәзкүр системиниң паалийитини уйғунлаштуриду, йәни қатнашқучи банк вә оқуш орни билән һәмкарлиқ тоғрилиқ келишим түзиду; һәрбир түзүлгән вклад шәртнамисини тиркәйду вә һесапқа алиду; дөләт мукапатлири бойичә барлиқ һесап ишлирини әмәлгә ашуриду вә банкларға мәбләғ әвәтиду; қанунда көздә тутулған әһвалларда дөләт мукапатлириниң бюджетқа қайтурулушини әмәлгә ашуриду.

  — Әң аз дәсләпки бәдәл миқдари қанчә? —  «БТА Банк», «Темирбанк», «Цесна банк» акционерлиқ җәмийәтлиридә үч айлиқ һесап көрсәткүчини (5556 тәңгә), «Қазақстан хәлиқ банки» акционерлиқ җәмийитидә 15 миң тәңгини тәшкил қилиду. — Ахча топлаш қәрәли қандақ? — Әң аз қәрәл үч жилни тәшкил қилиду, әң көп қәрәл көздә тутулмиған, бирақ дөләт мукапити 20 жилдин ошуқ төләнмәйду. — Мукапат қандақ миқдарда төлиниду? — Дөләт мукапити топланған вкладниң 5 пайизи миқдарида төлиниду, бирақ у 100 айлиқ һесап көрсәткүчидин ашмаслиғи керәк. — Жуқури дөләт мукапити имтиязлиқ категориягә ятқузулидиған ахча салғучилар пайдисиға ечилған вкладлар бойичә 7 пайиз миқдарида төлиниду. Имтиязлиқ категориядики ахча салғучиларға житим балилар вә ата-анисиниң ғәмхорлуғисиз қалған, шу җүмлидин балағәткә йәткән балилар (бирақ 23 яштин ашмаслиғи керәк); накалар; төрт вә униңдин ошуқ биллә яшайдиған балағәткә йәтмигән балилири бар көпбалилиқ аилидин чиққан балилар, оттура, техникилиқ вә кәспий, алий һәм алий оқуштин кейин билим еливатқан балилири бар көпбалилиқ аилиләрдин чиққан балилар (улар балағәткә йәткәндин кейин оқуш орнини тамамлиғичә); җан бешиға чеқип һесаплиғанда оттура кирими озуқ-түлүк севити баһасидин төвән аилиләрниң балилири кириду. — Қандақ әһвалда мукапат төләш тохтилиду? — Дөләт мукапитини төләш 20 жил өткәндин кейин, вклад шәртнамисиниң қәрәли түгигәндә яки ахча салғучи вапат болғандин кейин сот ахча салғучи лаяқәтсиз, сәвәпсиз йоқ дәп етирап қилғандин яки вапат болди дәп елан қилғандин кейин тохтитилиду. — Немишкә төлиниватқан дөләт мукапитиниң миқдари 100 айлиқ һесап көрсәткүчини тәшкил қилиду? — Қанунда төлинидиған дөләт мукапитиниң рухсәт қилинған чеки 100 айлиқ һесап көрсәткүчи дәп бәлгүләнгән. Бүгүнки күнгә қәдәр дөләт тәрипидин төлинидиған жиллиқ мукапатниң әң көп миқдари 185 200 тәңгини тәшкил қилиду. Вкладта 3 704 000 тәңгә болғанда дөләт әйнә шундақ мукапат төләйду. — Қандақ әһвалларда төләнгән дөләт мукапити бюджетқа қайтурулуши шәрт? — Ахча салғучиниң тәшәббуси бойичә, вклад шәртнамиси күчидин қалдурулғанда яки вклад мәхсәтчанлиқ пайдилинилмиғанда; ахча салғучи билим тәшкилатидин чиқирилғандин кейин үч жил өткәндә; мәбләғ топлаш қәрәли ГОНС тоғрилиқ қанунда бәлгүләнгән қәрәлдин (үч жил) төвән болғанда дөләт мукапитиниң төләнгәнлиги ениқланғанда; вкладчи Қазақстан Җумһурийитиниң гражданлиғидин чиқип кәткәндә, дөләт мукапити бюджетқа қайтурулиду. — Топланған мәбләғ қандақ башқурулиду? — Ахча салғучи яки униң қануний вәкили топланған вкладни жилиға бир қетим бир банктин иккинчи банкқа толуқ йөткәш һоқуқиға егә. Ахча салғучи билим грантини алған әһвалда у билим беришниң башқа дәриҗилиридә оқушқа һәқ төләш үчүн мәбләғ топлашни давамлаштуруш; мәбләғни Қазақстан Җумһурийитиниң граждини һесапланған үчинчи шәхс пайдисиға ечилған яки ечиливатқан билим вкладиға йөткәш; билим вкладидики мәбләғни қатнашқучи банк вә дөләт әвәткән мукапатлири билән елиш һоқуқиға егә. — Вкладлар хунсизлинишиниң алдини елишқа боламду? — Бу вкладниң асасий әвзәллиги шуниңдин ибарәтки, мәбләғ банк вә дөләт мукапатлири билән һәр жили капиталлаштурулиду. Униңдин ташқири Қазақстан Җумһурийитиниң Билим вә пән министрлиги һәр жили инфляция дәриҗисини һесапқа елип, дөләт мукапитиниң миқдарини көпәйтиш тоғрилиқ тәклип бериду. — Банклар мукапитиниң миқдари қандақ? — Банк вә вклад қәрәлигә қарап 7 – 10 пайиз. Мундақ ейтқанда, дөләт мукапитини һесапқа алғанда умумий бир жилдики мукапат 17 пайизға йетиши мүмкин. — ГОНС бойичә вкладлар капаләтләндүрүлгәнму? — Бүгүнки күндә җисманий шәхсләрниң Қазақстан Җумһурийитиниң иккинчи дәриҗидики банклардики депозитлириниң капаләтләндүрүши «Казахстанский фонд гарантирование депозитов» акционерлиқ җәмийити тәрипидин әмәлгә ашурулиду. У банк мәҗбурий йепилған әһвалда ахчини вкладчиларға қайтуриду. Тәкитләш керәкки, мундақ әһвалда дөләт вә банк мукапатлири асасий вкладқа қошулиду. Мәлумки, вкладларни капаләтләндүрүш пәқәт асасий вклад қисмида әмәлгә ашурулиду. Билим вкладлири әйнә шундақ толуқ һимайә қилинған. — Әгәр студент һөзүрлүк сәвәпләр бойичә оқушини бир жилға тохтатса, имтиязлиқ вақит бериләмду вә вкладтики мәбләғ сақлинамду? — Қанунда имтиязлиқ вақит көздә тутулған, йәни вкладчи билим тәшкилатидин чиқирилған күндин кейин үч жил өткичә дөләт мукапити сақлиниду.