• Хәйрихаһлиқ
• 06 Наурыз, 2019

Тоққуз тәғдир

яки Бир аилә болуп яшаватқан анилар вә уларниң 30 пәрзәнди һәққидә Бу мақалә буниңдин икки ай илгири йезилиши керәк еди. Балилири билән кочида қалған ялғуз аниларға өй селип бәргән бу аилигә «апирин!» әйләп, уларниң житимларға қиливатқан ғәмхорлуғиға қарап зоқландим. Бир яки икки балиси барларға бир бөлмә, униңдин көп балиси барларға икки бөлмидин аҗритилипту. Монча, кир жуюш бөлүми умумий екән. Бәш милләт: уйғур, қазақ, рус, кәрис, өзбәк. Тоққуз ана. Тоққуз тәғдир. Икки ай бурун бу анилар билән сөһбәтлишип, мақаләмниң мавзусиниму ойлаштуруп қойған едим. Бирақ шу вақитта бу мақалиниң йезилишға «Анилар өйиниң» «мудири» қарши болуп, «Бу махтинидиған иш әмәсқу», дегән еди кәмтарлиқ билән. Бәхтишат СОПИЕВ, “Уйғур авази” Өткәндә Астанада өрт ақивитидин йүз бәргән паҗиәни техи унтумидуқ. Тилсиз йеға бәш балиниң һаятини қийди. Мана мошу вақиәдин кейин көпбалилиқ аилиләр иҗтимаий торларда дуч келиватқан қийинчилиқлири һәққидә тохтимай ейтиватиду. Шу вақитта бир тиҗарәтчи жигит көпбалилиқ бир аилигә елип бәргәнлигини өзи елан қилди. Шуниңдин кейин мошу йәрдә яшаватқан аялларниң бири тонушлириға «биз, тоққуз аилини, меһри дәрия бир уйғур анимиз аилиси билән асраватиду» дәп язиду. Һазир «Анилар өйи» һәр күни журналистлардин хали әмәс. Гүлҗаһан Муратованиң (әсли исми Җаһангәр) житимларниң бешини сийпап келиватқиниға көп вақит болди. Бу һәққидә алмутилиқлар билән Уйғур, Әмгәкчиқазақ, Панфилов наһийәлириниң турғунлири яхши билиду. Болупму Роза-рамзан, Қурван һейтлири пәйтидә у наһийәләрни арилап кетиду. Йеңи оқуш жили башланғандиму әһвали еғир аилиләргә қол учини созиду. Әнди мону «Анилар өйи» һәққидә бизму кейин уқтуқ. – Һәммә нәрсә кәнҗә оғлумниң чүшидин кейин башланди, – дәйду Гүлҗаһан ана. – Балиларниң дадисиниң исми Йүсүп. У яқниң һаяттин өткинигә бираз вақит болди. Оғлумниң чүшигә һаяттин өткән уруқ-туққанларниң һәммиси киридекән, дадисини көрмәйдекән. «Һәммиси алдимға жүгришип чиқиду, пәқәт дадам йоқ» дәйду у. Шуниңдин кейин у һечкимгә унчуқмай, Интернет арқилиқ «Юсуп» дегән нам билән «көпбалилиқ аниларға ярдәм қилимән» дәп елан берипту. Адәттә, биз хәйрихаһлиқ паалийәтни аилә бюджетидин әмәлгә ашуримиз. Оғлум: «Дадамниң намидин ярдәм қилғум бар, әрвалар рази болмайватқандәк» дәп қалди. Шундақ қилип, өй-макансиз жүргән бәш аилини ғәмхорлуғиға алди. Бу аилиләрниң бири «тағда», бири «бағда» екән. Ахири мән өй селип, уларни бир йәргә жиғиш тәкливини бәрдим, – дәйду Гүлҗаһан ана. Һазир бу йәрдә тоққуз ана, 30 бала яшайду. Алдиниң бир, кәйниниң 5 балиси бар. Улар һәқсиз туриду. Озуқ-түлүкниң һәммисини анимиз өз һөддисигә алған. Анилар ишлимәй, пәқәт балилириға қарап, өйдә олтириду. Тоққуз ханим-қиз Гүлҗаһан Муратоваға «ана», оғлиға «ата» дәп мураҗиәт қилиду. Наташани (Мәлум сәвәпләргә бола барлиқ қизларниң исимлири өзгәртилди – Б.С.) төрт балиси билән йолдиши ташлап кетипту. Өлгәнниң үстигә тәпкәндәк, қериндашлириму униңдин ваз кечипту. Кочида қалған у өзигә охшаш төрт-бәш аял билән бирликтә иҗаригә өй елип турупту. Бир күни улар Интернет торлири арқилиқ «Юсупни» тепип, униңдин ярдәм сорайду. «Юсуп» хелә вақитқичә уларниң иҗарә пулини төләп жүриду. Кейин төрт аялниң бир еғиз өйдә яшаватқанлиғини көрүп, әһвални анисиға ейтиду. Мана шуниңдин кейин уларда һәрбир аниға алайтән бөлмә селиш ойи келиду. «Анилар өйини» улар наһайити қисқа қәрәлдә пүтириветиду. – Хошал болидиғиним, балилар бәхитлик һаят кәчүрүватиду. Қосиғи тоқ, кийими пүтүн, орни иссиқ. Мән мошу яшқа келип мундақ меһри дәрия инсанларни учратмиған екәнмән. Аллаға миң қатлиқ шүкри. Анимизға узақ өмүр тиләймән, – дәйду Наташа. – Мениң бәш балам бар, – дәйду Марина. – Бәшинчи баламға һамилдар болғанда йолдишим билән аҗришип кәттим. Иҗаригә елинған өйдә туруп, машина жуюп пул таптим. Көп қийналдим. Ахири чидамим түгәп, Интернет торлири арқилиқ «Мән көпбалилиқ ана. Ярдәмгә муһтаҗ болуватимән» дәп елан бәрдим. Мени Юсуп ака тез-арида тепип ярдәм қилди. Бу өмүрдә әшундақ адәмләрниң барлиғини көрүп, наһайити хошал болдум. Әгәр буларни учратмиған болсам, бәш балам билән мениң тәғдирим немә болатти? Көз алдимға кәлтүрәлмәйватимән. Һазир һеч йәрдә ишлимәймән. Пәқәт балиға қарап өйдә олтиримән. Һаҗәт нәрсиләрниң һәммисини анимиз билән атимиз йәткүзүп бериду. Һечбир ғәмсиз яшаватимиз. – Жүрүватқан жигитим алдап кәткәндин кейин мән өзәмниң туққан анам билән өгәй дадамға керәк әмәс болуп қалдим, – дәп көз яш қилди Алмагүл. – Қосиғимни сөрәп бармиған йерим қалмиди. Балилар өйигә берип вақитлиқ турдум. У йәргиму патмидим. Қизим дунияға көз ачқандин кейин өйгә қайтип кәлдим. Униңға қириқ күн толмай анам билән өгәй атам мени өйдин қоғлап чиқти. Кочида қелип бир достум арқилиқ Юсуп акини таптим. Башта у мениң пәтиримниң иҗарә һәққини төләп бәрди. Һәр күни тамиғимизниму әкелип берәтти. Кейинирәк мошу йәргә әкиливалди. Бу йәрдә бизгә барлиқ шараитлар яритилған. Җиһаз, қача-қомуч издәпму аварә болмидуқ. Һәммисини анимиз йәткүзүп бериду. – Мән яхши көргән жигитниң ата-аниси мени қобул қилмиди, – дәйду Айнур исимлиқ сөһбәтдишим. – Ахири қосиғимдики балиға бола мени өйигә киргүзди. Амма у өйдә көргән хорлуғумни тил билән ейтип йәткүзгүсиз. Қейинанамниң маңа қол көтәргинигә чидиған едим. Амма қизимни уруведи, тақитим түгиди. У өйдин бирәтола кетип қалдим. Әпсус, мени өзәмниң ата-анамму қобул қилмиди. «Балилириңни нәдин тапсаң, шу йәрдә баққин» дәп өйдин чиқиривәтти. Достлиримниң өйлиридә қонуп жүрүп, шуларниң мәслиһити билән Юсуп атини издәштүрдүм. У дәрһал қанитиниң астиға алди. Миннәтдарлиғим чәксиз. Өзәмниң ата-анам қилмиған яхшилиқни ят бири қиливатиду. Бизгә өй селип бәргән анимизғиму миң рәхмәт. – Мениң Гүлҗаһан анамдин башқа һечкимим йоқ, – дәйду Гүлсүм. – Өзәмниң анамниң һаяттин өткинигә бираз вақит болди. Икки балам билән талада қелип, көп қийинчилиқларға дуч кәлдим. Һәтта бир парчә нанға зар болған күнләрму болди. Мундақ «дозақтин» бизни Гүлҗаһан анимизниң оғли қутулдурди. Мән өзәмни бу аилигә бир өмүр қәриздар дәп чүшинимән. Балилиримниң күлгини — мениң үчүн чоң бәхит. Анимиз билән атимизниң яхшилиғидин балилар бәхиткә еришти, дәп ойлаймән. Озуқ-түлүгимизни йәткүзүп туриду. Йәнә келип барлиқ нәрсини базардин әмәс, сода мәркәзлиридин алимиз. Пәрзәнтлиримиз мәктәпкә орунлашти. Зерикип қалса, шәһәргә апирип ойнитип келиду. Биз өз вақтида ишләп мунчилик яхши һаят кәчүрмигән едуқ. Һеч оқәт қилмаймиз, пәқәт бала тәрбийиси билән шуғуллинимиз. Анимиз бизни шундақ үгитиватиду. Илаһим, балилиримиз мошу Гүлҗаһан анимизниң балилиридәк болсекән, дәп арман қилимиз. Бәш балиниң аниси болған Гөзәлниң биринчи йолдиши қайтиш бопту. У төрт балиси билән қелип, йәнә бир қетим турмушқа чиқиду. Униң билән тил тепишалмиған көрүниду. Гәпниң қисқиси, бәш балиси билән кочида қалиду. Турмиған йери қалмапту. Иҗаригә пул тапса, қосаққа йоқ, бирдә тоқ, бирдә ач жүрүпту. Тонушлар арқилиқ Гүлҗаһан анини тепип, Гөзәлни мошу өйгә орунлишипту. Униң чоң оғли он алтә яшта, әң кичиги бәш айлиқ екән. Көңли бузулуп, жиға ямашқан Гөзәл анимизға «Рәхмәттин башқа ейтарим йоқ. Йүз яшисун!» дәйду. – Бу йәргә орунлашқан аниларниң келәчиги қандақ болмақ? – соридим Гүлҗаһан анидин. – Бу һәққидә бизму баш қатуруватимиз. Мошу өйни йеңи селип, дәсләпки «турғуни» үч балилиқ бир аял болди. Бу йәрдә турушқа униң саламәтлиги яр бәрмиди. Униң ағриғи хелила еғир болуп, дохтурларға көрсәттуқ. Ахири у яқ қайтиш болуп кәтти. Бу аялни дәпин қилиштиму хелә қийинчилиқларға дуч кәлдуқ. Пәрзәнтлирини балилар өйигә өткүзүшкә ярдәмләштуқ. Буму бираз вақитни тәләп қилди. Мана шуниңдин кейин оғлум иккимиз бу йәрдики аяллар билән җиддий сөзләштуқ. Чүнки, сиз ейтқандәк, биз уларниң келәчигини ойлаватимиз. Һазир булар пәқәт бала тәрбийиси билән шуғуллиниши керәк. Һәтта балилири чоң болмиғичә бу һойлиға бирму әр адәмниң айиғи басмайду. Тәртиви начар қизларға бу йәрдә орун йоқ. Мән уларға шундақ шәрт қойдум. Балилири чоң болғандин кейин өзлиригә лайиқ иш тепип, бөлүнүп кәтсә, һеч қаршилиғимиз йоқ. Бу йәрдә улар өмүрбақи туралмайду. Чүнки уларниңму һаяттин өз орнини тапқуси келиду. Өткәндә бир аялниң йолдиши кәпту. Бу өйгә бизниң рухситимиздин кейинла кирди. Тиңшап көрсәк, аилиси билән қайтидин қошулғуси бар. Икки тәрәпни тиңшап, уларни яраштуруп қойдуқ. У аялини балилири билән елип кәтти. Ундақ аилисини сақлап қалимиз дегүчиләр болса, мәрһәмәт, қаршилиғимиз йоқ. Уларниң орниға башқилирини елип келимиз. – Гепиңизгә қариғанда, әтрапимизда ундақ анилар көп охшайду... – Хелә бар екән. Буниңдин башқа йәнә он аилини өз ғәмхорлуғимизға алдуқ. Бир бовай билән момийимиз бар. Икки қоли йоқ бир кишини асраватимиз. Бир-биридин аңлап, келиватқанлар йәнә бар. Келәчәктә мошу өйниң йениғила чоң өй селишни нийәт қиливатимиз. Балилар мәйданчисиниң, мәрасимларни өткүзидиған алайтән җайниң лайиһилирини сиздуруватимиз. Бөлмиләрни кәңәйтишниму ойлаштуруватимиз. Чүнки төрт-бәш балилиқлар қийнилип қалидекән. Анилар кәң-таша, азадә бөлмиләрдә өмүр сүрсә, өйдә бәрикәт болиду. Балилар яхши тәрбийә алиду. Бүгүнки күндә жумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи йенидики “Нураний анилар” кеңишигә рәһбәрлик қиливатқан Гүлҗаһан Муратованиң башта бу мақалиниң йезилишиға қарши болғининиң бирнәччә сәвәви бар. Биринчидин, «өзәмни реклама қилғум кәлмәйду» дәйду. Иккинчидин, гезитқа чиқишқа у йәрдики аялларниң көпчилиги қарши болди. Бириниң тонуши, бириниң қериндиши бар дегәндәк. Әнди келишкини, башқиларға үлгә боламдекин дәйду. Бизму шуни ойлидуқ. “Анилар өйидә” туруватқанлар арисида өзимизниң қаракөзлириму бар екән. Һә, Гүлҗаһан анимиз охшаш турмуш-тирикчилиги яхши инсанларму йоқ әмәс. Улар әйнә шундақ маддий җәһәттин қийниливатқан қериндашлиримизға қол учини созуп қойса, башқиларниң алдида өмлүгимизни техиму намайиш қилған болар едуқ.