• Җәмийәтлик тәшкилатларда
• 19 Мамыр, 2021

Штаб әзалири мәктәпләргә кәлди

Гезитханларға мәлум болғинидәк, буниңдин икки һәптә илгири җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи бюросиниң новәттики жиғинида мәзкүр җәмийәтлик тәшкилат йенида Уйғур мәктәплири билән һәмкарлишиш штаби қурулуп, униң иш-паалийитиниң реҗилири түзүлгән еди. Мәзкүр штаб өз паалийитиниң дәсләпки қәдимини 17-май күни А.Розибақиев намидики 153-мәктәп-гимназиядин башлиди. Қазақстан Мустәқиллигиниң 30 жиллиғиға даир «Тәуелсіздік ұрпақтары» акцияси даирисидә башланған бу һәрикәт бүгүнки күн тәләплиригә, йәни юмшитилған карантин қаидилиригә әмәл қилған һалда өткүзүлди. 
 Учришишни гимназия мудири Шавкәт Өмәров киришмә сөз билән ечип, билим дәргаһиға қәдәм тәшрип қилған штаб әзалири билән учришиш қатнашқучилирини тонуштурди. Шуниңдин кейин ушбу баш қошушқа риясәтчилик қилған «Уйғур авази» гезитиниң бөлүм муһәррири, филология пәнлириниң намзити Шәмшидин Аюпов штабниң мәхсити вә вәзипилиригә қисқичә тохтилип  өтти. Андин оқутуш уйғур тилида жүргүзүлидиған мәктәпләр оқуғучилири арисида кәспий йөнилиш бериш, йәни мутәхәссислик таллаш бойичә штаб билән һәмкарлишип ишләш мәхситидә тәшкил қилинған Уйғунлаштуруш кеңишиниң әзалири – Қазақ миллий аграрлиқ университети вә С.Демирел университетиниң профессори, әдлийә пәнлириниң доктори, академик Шәймәрдан Шәрипов, Р.Сүлейменов намидики Шәриқшунаслиқ институти Уйғуршунаслиқ мәркизиниң йетәкчи илмий хадими, «Туран» университетиниң илмий тәтқиқатчиси, филология пәнлириниң намзити Рәхмәтҗан Йүсүпов, С.Асфендияров намидики Қазақ миллий медицина университети Микробиология вә вирусология кафедрисиниң доценти, медицина пәнлириниң намзити Рустәм Йүсүпов, С.Демирел университетиниң профессори, PhD доктори Шерәли Қадиров өзлири ишләватқан алий оқуш орунлирини тонуштуруп, оқушқа қобул қилиш шәртлирини, абитуриентларға көрситилидиған имтиязларни, тәйярлинидиған мутәхәссисләрниң артуқчилиғи вә алаһидиликлирини һәм башқиму кәсип таллаш мәсилилири әтрапида өз ой-пикирлири билән ортақлашти. 
Соал-җавап териқисидә өткән мәзкүр учришиш давамида гимназия мудириниң орунбасарлири жуқурида аталған мәсилиләр бойичә өз көзқарашлирини изһар қилди. Профиллиқ вә көптиллиқ билим бериш бойичә гимназия мудириниң орунбасари, тарих пәнлириниң намзити Аидәм Әсқәрова гимназияниң оқуғучиларни кәсип таллашқа тәйярлаш бойичә әмәлгә ашуруп келиватқан әмәлий иш-тәҗрибилири билән бөлүшти вә кәспий йөнилиш бериш бойичә қайси мәсилиләргә көңүл бөлүш керәклигини атап өтти. 
Гимназия мудириниң гуманитарлиқ пәнләр бойичә орунбасари Райхан Һашимова штабниң чоң ишқа тутуш қилғанлиғини тәкитлигәч, гимназиядә «Уйғур авази» гезитиға муштири топлаш җәриянини муәллимләрниң бирнәччә жиллардин бери ата-анилар билән бирлишип уюштуруватқанлиғи вә гезитқа ата-аниларниң өзлири йезилип, андин синип йетәкчилиригә һесават беридиғанлиғини, нәтиҗидә гимназия һәр жили 500 данә «Уйғур авази» гезитиға йезиливатқанлиғини қәйт қилди. 
Гимназияниң Политехникилиқ цикл бойичә илмий мудири Рано Мәхпирова, башланғуч синиплар бойичә илмий мудири Гүлинур Садирова оқуғучиларни кәсип таллашқа тәйярлаш, муәллимләрниң кәспий тәҗрибисини мукәммәлләштүрүш, башланғуч синипларда атқурулуватқан ишлар, билим сапаси вә уларға бериливатқан билим һәм тәрбийә вә башқиму муһим мәсилиләр бойичә ениқ пикир-тәклиплири билән ортақлашти. 
Шавкәт Өмәров ана тилида оқутушниң зөрүрлүги, ана тилиға болған һөрмәт вә муһтаҗлиқ, милләтниң даирисини кәңәйтишкә көңүл бөлүш, ата-аниларниң сәвийәсини көтириш, болупму зиялилиримизниң пәрзәнтлирини ана тилида оқутуш көрсәткүчи тоғрилиқ қисқичә тохтилип өтти. Шавкәт Ниязоғли шундақла кәсип таллаш бойичә заманивий усулларни пайдилинишниң муһимлиғини, уйғур мәктәплириниң һәрқандақ риқабәткә тәйяр болушиниң лазимлиғини тәкитләп, Штабниң қолға алған изгү паалийитини гимназия коллективиниңму қоллап-қувәтләйдиғанлиғини ейтти вә ишиға утуқ тилиди. 
Хуласә сөзгә чиққан «Туран дунияси» түркийтиллиқ хәлиқләр мәдәнийити” җәмийәтлик фондиниң мудири, ҖУЭМ йенидики Уйғур мәктәплири билән һәмкарлишиш штабиниң рәиси Карлин Мәхпиров гимназияниң йәткән утуқлирини жуқури баһалап, оқуш уйғур тилида жүргүзүлидиған мәктәпләргә балиларни топлаш, кәсип таллаш, йәрлик һакимийәтләр, билим башқармилири вә мәктәп һәм җамаәтчилик билән һәмкарлишиш мәсилилиригә әтраплиқ тохталди. 
 ***
Новәттики учришиш Мурат Һәмраев намидики 150-уйғур оттура мәктивидә давамлашти. Учришиш жуқуридикидәк шәкилдә жүргүзүлүп, униңда сөзгә чиққан мәктәп мудири вәзиписини атқурғучи Муһидин Имашев 2022-2023-оқуш жилида һөкүмәт тәрипидин йеңи мәктәп селиш қолға елинидиғанлиғини ейтқач, бу таза уйғур мәктивигиму бала топлаш жилдин-жилға кәскинлишип, уйғурчә оқуйдиған балилар саниниң азийиватқанлиғини тәкитлиди. 
Муһидин Абдухелилоғлиниң қәйт қилишичә, бүгүнки күндә Шапағат мәһәллисидики уйғур балилириниң 60 пайизи шәһәрдики рустиллиқ мәктәпләрдә оқуйдекән. Мошу йәрдә шу нәрсини қошумчә қилған орунлуқки, Шапағат мәһәллисидә истиқамәт қилидиған айрим қериндашлиримиз өзлири яшаватқан мәһәллидә 31 жилдин бери таза уйғур мәктиви паалийәт елип бериватқан болсиму, немишкиду, балилирини шәһәрдики М.Яқупов намидики 101-, А.Розибақиев намидики 153-мәктәп-гимназиялиридә оқутуватиду. Әлвәттә, һәрбир ата-ана өз пәрзәндини яхши мәктәпләрдә һәм өз вәзиписигә җавапкәрлик билән қарайдиған муәллимләрниң қолида оқутқуси келидиғини тәбиий. Униңға һечким чәк қоялмайду. Шундиму  биз өз вақтида миңбир мәшәқәтләр билән ечилған һәм һазирқи күндә имканийитиниң баричә паалийәт жүргүзүп келиватқан уйғур мәктивини көзүмизниң қаричуғидәк сақлап қелишимиз керәк әмәсму. Әгәр ундақ қилмайдекәнмиз, униң әтә-өгүн «Бала сани йетишмәйду», дегән банә- сәвәпләр билән йепилип кетиши яки арилаш мәктәпкә айландурулуши еһтималдин жирақ әмәс. Әслидә, миллий мәктәплиримизни сақлап қелиш билән риваҗландуруш, балилиримизни ана тилида оқутуш һәммимизниң миллий борчимиз әмәсму!?. «Мәктивим — миллий ғурурум» дәп җанпидалиқ көрситиватқан муәллимлиримиз билән айрим җамаәтчилик ишлириниң активистлири өйму-өй кирип, «пәрзәнтлириңларни уйғурчә оқутуңлар», дәп тәшвиқ қиливатсиму, әһвал махтиғидәк әмәс. Балисини ана тилида оқутқуси кәлмәйдиған ата-анилар арисида мәктәп кона, спорт зали, ашхана йоқ, қисқиси, балилиримизниң һәртәрәплимә билим елишиға шараит яритилмиған», дегән чүшәнчә бар екән.
 Алимлар билән кәсип таллаш бойичә мәсилиләр муһакимә қилинғандин кейин, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи йенидики Жигитбашлири кеңишиниң рәиси Ярмәһәмәт Кибиров ана тилида билим елишниң муһимлиғи, мәктәптә оқуғучилар санини көпәйтишниң йол-йоруқлири әтрапида пикирлири билән бөлүшти. Мәктәп мудириниң оқуш вә тәрбийә ишлири бойичә орунбасарлириниң қатнишиши билән өткән ушбу учришиш давамида Шапағат мәһәллисидә мәктәпкә бала топлаш бойичә штаб қуруш муһим дәп тепилип, униң рәислигигә җәмийәтлик ишларниң активисти Үсүпҗан Бәраев сайланди. Учришиш қатнашқучилири бу мәсилидә һәмкарлишип һәрикәт қилишқа келишти.
*** 
Алмута шәһириниң Һөҗҗәт мәһәллисидики 156-оттура мәктәптә болуп өткән учришишта мәктәп мудири Гүлнара Ахметова вә мәктәп мудириниң оқуш вә тәрбийә ишлири бойичә орунбасари Мунира Тейипова уйғур синиплириниң толуқ синип комплектиға егә әмәслигини тәкитлигәч, бу мәсилини бирлишип һәл қилишниң зөрүрлүгини, һәмкарлишип ишләшкә мәктәп коллективиниңму мәнпийәтдар екәнлигини ейтти. Учришишта шундақла мәктәп түләклириниң 9-синиптин кейин колледжларға оқушқа чүшүши вә Биртуташ миллий тестқа қатнишиш активлиғиниң интайин төвән екәнлиги тилға елинип, бу мәсилидә мәктәп оқуғучилириға вә ата-аниларға чүшәндүрүш ишлирини жүргүзүшниң муһимлиғи тәкитләнди. Учришишқа қатнашқан Абай намидики Қазақ миллий педагогика университетиниң филология вә көптиллиқ билим бериш институти Шәриқ филологияси вә тәрҗимә кафедрисиниң чоң оқутқучиси, филология пәнлириниң намзити Шаирәм Баратова мәзкүр билим дәргаһиға оқушқа келиватқан балилар саниниң аз екәнлигини, болупму буниңда Биртуташ миллий тестқа қатнишишниң муһимлиғини тәкитләп, университетта көздә тутулған имтиязларни тонуштурди. Уйғур синипиға балиларни җәлип қилиш бойичә паалийәтчанлиқ көрситип келиватқан Һөҗҗәт мәһәллисиниң баш жигитбеши Тудахун Тейипов мәһәллә турғунлири арисида тәшвиқат ишлириниң турақлиқ жүргүзүлүп келиватқанлиғини вә бүгүндин башлап бу мәсилидә штаб әзалири билән һәмкарлишип иш елип баридиғанлиғини тәкитлиди вә Һөҗҗәт мәһәллисидә мәктәпкә бала топлаш бойичә қурулған штабниң әзалири қилип паалийәтчан ханим-қизлар Мәрийәм Җалалдиновани, Айимқиз Насировани вә Селимәм Ниязовани сайлиди. 
***
Новәттики учришиш Султанқорған мәһәллисидики М.Яқупов намидики 101-мәктәп-гимназиядә өтүп, униңға гимназия мудири Хуршидәм Ниязова билән орунбасарлири қатнашти. Кәсип таллаш бойичә мәсилиләр муһакимә қилинғандин кейин сөзгә чиққан «Мектеп» нәшрияти йенидики Уйғур тәһриратиниң башлиғи, штаб әзаси Рәхмәтҗан Ғоҗәмбәрдиев йеза йәрлиридә ана тилида оқуйдиған балилар саниниң азийип кетиватқанлиғиниң интайин тәшвишлик әһвал екәнлигини, уйғур балилириниң Биртуташ миллий тестқа йетәрлик дәриҗидә қатнашмайватқанлиғиниң алий оқуш орунлириға чүшүш дәриҗисиниң төвәнләп кетишигә сәвәп болуватқанлиғини ейтти. Рәхмәтҗан Музәппәроғли, шундақла кәсип таллаш бойичә ишларни кәң даиридә жүргүзүшниң муһимлиғини, уйғур тилида билим еливатқан балилар санини көпәйтишниң дайим күн тәртивидә болуш лазимлиғини, шундақла бәзи мәктәпләрдә оқуш қураллириниң йетишмәслик әһваллириниңму байқиливатқанлиғини вә башқиму шуниңға охшаш муһим мәсилиләрни һәл қилишниң штаб вәзипилиридин болуп һесаплинидиғанлиғини тәкитлиди. 
Гимназия мудири Хуршидәм Ниязова ана тилида оқушниң әвзәлликлирини, гимназияниң алий оқуш орунлири вә илмий-тәтқиқат дәргаһлири билән болған мунасивәтлирини күчәйтишниң муһимлиғини, билим сапасини техиму яхшилашниң зөрүрлүгини алаһидә қәйт қилди. 
Хуршидәм Абдуллақизи шундақла мәзкүр гимназияни тамамлиған оқуғучиларниң ана тили билән биллә, қазақ, рус вә инглиз тиллириниму мукәммәл билидиғанлиғини, муәллимләрниң бурунқидәк өйму-өй арилап, бала топлаш бойичә тәшвиқат ишлирини жүргүзмәйдиғанлиғини, сәвәви, ата-аниларниң балилирини өз ихтияри билән елип келиватқанлиғини мәмнунийәт билән тәкитлиди вә штаб билән һәмкарлишип ишләшкә тәйяр екәнлигини билдүрди. Мудирниң қәйт қилишичә, бу билим дәргаһида балилирини оқутушни халайдиған ата-аниларниң сани жилдин-жилға өсүветипту. Бирақ улар синип бөлмилириниң азлиғи сәвәвидин, биринчи синипқа 125 балидин ошуқ қобул қилалмайдекән. 
 ***
Уйғур мәктәплири билән һәмкарлишиш штаби өз ишини Түрксиб наһийәсидики 89-рус-уйғур оттура мәктивидә аяқлаштурди. Штаб әзалири вә алий оқуш орунлириниң вәкиллирини мәктәп мудири Қарлиғаш Баймаханова орунбасарлири билән иллиқ күтүвалди. Учришиш қатнашқучилири тонуштурулуп, кәсип таллаш мәсилиси әтрапида ой бөлүшкәндин кейин, мәктәп рәһбәрлиги бу мәсилиниң оқуғучилар вә ата-анилар үчүн интайин муһимлиғини ейтип, шәнбә күни онлайн-учришиш өткүзүш тәкливини бәрди. Меһманлар бу тәклипни қобул қилип, униңға онға йеқин алий оқуш орунлириниң алимлири қатнишидиған болди. 
Учришиш ахирида сөзгә чиққан штаб рәиси Карлин Мәхпиров кәсип таллаш мәсилисидин ташқири, мәктәпкә бала топлаш бойичә штаб қуруп, униңға муәллимләрни вә жут-җамаәтчилик активистлирини җәлип қилишниң биринчи новәттики мәсилиләрниң бири екәнлигини чүшәндүрди. Карлин Нурдуноғли мәктәпниң тәҗрибилик вә билимлик мутәхәссисләр билән тәминләнгәнлигини алаһидә тәкитләп, мәктәп мәмурийитигә миннәтдарлиғини изһар қилди. Өз новитидә мәктәп рәһбәрлиги штаб әзалири билән һәмкарлишип ишләшкә тәйяр екәнлигини билдүрди вә штаб ишиға утуқ тилиди.
***
Шәһәр мәктәплири билән болған учришишлардин шуни байқашқа болидуки, мәктәпләр мәмурийәтлири билән ҖУЭМ йенидики Уйғур мәктәплири билән һәмкарлишиш штаби арисида қоюқ һәмкарлиқ қелиплашти. Шуниң билән биллә, алий оқуш орунлириниң оқутқучи-алимлири тәрипидин оқуғучиларниң илмий ишларға, пән олимпиадилириға қатнишишиға вә уларға кәспий йөнилиш бериш ишлириға пайдилиқ йол-йоруқларни  көрситип, йеқиндин ярдәмлишидиғанлиғи келишилди. Қисқиси, шәһәрдики бәш билим дәргаһи билән әркин сөһбәт шараитида болуп өткән учришиш өзара һәмкарлишип ишлишимизгә вә достанә мунасивәтлиримизни техиму мустәһкәмләшкә зәмин яратти. 
Штаб әзалири мошу хилдики учришишларни пат-йеқинда Әмгәкчиқазақ, Талғир, Уйғур вә Панфилов наһийәлиридә өткүзүшни көздә тутмақта.

Рәхмәтҗан ЙҮСҮПОВ, 
Штаб рәисиниң орунбасари, филология пәнлириниң намзити.