• Әхбаратлар еқими
  • 01 Желтоқсан, 2021

Чонҗида пәтир йоқ...

Уйғур наһийәсиниң мәркизи – Чонҗа йезиси жилдин-жилға гүллинип, тез сүръәттә тәрәққий етиватиду. Бүгүнки таңда бу жуттики турғунларниң сани жигирмә миңдин ашти. Наһийә мәркизи һесапланғачқа, наһийәлик мәһкимә, башқармиларниң барлиғи мошу йезида. Шуңа бу йәрдә йәрлик турғунлардин бөләк, ян-яқтин көчүп кәлгәнләрму, һәтта өп-чөридики мәлиләрдин қатнап ишләйдиғанларму нурғун. 

Сабирәм ӘНВӘРОВА, 
«Уйғур авази»

Шундақларниң қатарида өзәмму бар. Ишимға бола, бәш жилдин буян Чонҗида яшаватимән. Бәш жил анчә бир узақ вақит болмисиму, мошу арилиқта Чонҗиниң төрт тәрипидә яшиғанлиғим ялған әмәс. Пәқәт мәнла әмәс, мундақ әһвал наһийә мәркизидә иҗаригә өй яллап яшаватқан инсанларниң һәммисиниң бешидин өтсә керәк. 
Гәпни өзәмдин башлисам, дәсләпки пәтиримни Чонҗиниң мәркизидин таптим. Иккиқәвәтлик өйниң биринчи қәвитидә дукан вә бир пәтир, иккинчи қәвитидә төрт бөлмә бар. Униң үчи бөлмиси айрим-айрим иҗаригә берилидиған пәтирләр болса, қалған бир бөлмиси — һәммигә ортақ ашхана. Астидики пәтирни қошмиғанда, иккинчи қәвәттики үч бөлмидин өй егилиригә, ейиға кам дегәндә, 80 — 90 миң тәңгә кирим чүшүп туриду. 
Мана шу бир бөлмилик пәтирләрниң биридә биллә ишләйдиған достум иккимиз турдуқ. Ейиға жигирмә миң тәңгә төләймиз, сүйи билән электр қувитиниң һәққиму шуниң ичигә кирәтти. Бу буниңдин бирқанчә жил бурунқи баһа, әлвәттә. Бираз вақит өткәндин кейин шу икки қәвәтлик өйдики кәңирәк бөлмигә көчтуқ. Кәңлигигә яриша, баһасиму қиммәтирәк болди. Ейиға оттуз миңдин төлидуқ. Пәтир егилири газ киргүзүвалғандин кейин, «пәтирниң һәққи чиқимимизни ақлимайватиду» дәп ғиңшийдиған тәрипигә өтти. Ахири пәтир пулини көтиридиғанлиғини очуқ ейтти. Бир бөлмилик өйни оттуз миңға алғинимиз аздәк, буниңға йәнә бәш-алтә миң қошулса, маашимизниң тәң йерими иҗарә һәққигә кетидиғанлиғини ойлап, башқа йәрдин пәтир издәшкә кириштуқ. 
Чонҗидин пәтир тапмақ асанға чүшмиди. Бир ай дегәндә мәркизий базарниң қешидики көпқәвәтлик өйләрниң биридин икки бөлмилик өй таптуқ. Өй егиси бизниң йешимизни, аҗиз екәнлигимизни етиварға елип, ейиға жигирмә бәш миң тәңгигә келишти. Амма өйни сетилимға чиқарғанлиғини, навада өтүп кәтсә, көчүшимизгә тоғра келидиғанлиғини агаһландурди. Бир немә болуп қалар дегән ойда, жүкимизни жиғип, көзүмизни жумупла, көчүвалдуқ. Бирқанчә айдин кейин дегәндәкла һелиқи өй сетилип кетип, қайтидин пәтир издәшкә өттуқ. Аран дегәндә бириниң икки еғизлиқ язлиқ өйини таптуқ. Бу өйниң шараити начар болғачқа, ейиға жигирмә миң тәңгә болди. Отни өзимиз қалаймиз, һаҗәтханиси сиртта, иссиқ сүйиму йоқ... Мундақ шараитқа узаққа чидимидуқ. Қандақ қилимиз, көчүштин башқа амал йоқ. Йәңни түрүп, қайтидин пәтир издидуқ. Мундақ ейтқанда, бармиған йеримиз қалмиди. Ахири тонушлар арқилиқ наһийәлик мәркизий ағриқханиниң қешидики көпқәвәтлик өйләрниң биридин пәтир таптуқ. Үчинчи қәвәттә орунлашқан пәтирни оттуз миңға келишип, бир «Газель» жүк билән көчүп бардуқ. Өй егиси икки айниң һәққини алдин-ала еливалди. Буниңғиму көндуқ. Бир һәптидин кейин биз туруватқан өйниң аллиқачан башқа бирлиригә сетилип кәткәнлиги мәлум болди. Бирақ биз буниңдин тамамән бехәвәр едуқ. Билсәк, бир машина жүкимиз билән Чонҗиниң у бешидин-бу бешиға көчүп кәлмәттуққу?! Бу пәтирниң егилири пайда тепиш үчүн бизгә өйниң сетилип кәткәнлигини ейтмапту. Пәқәт бизла әмәс, өйниң иҗаригә берилгәнлигини йеңи ғоҗайинларму билмәйдиған болуп чиқти. Бәндичиликқу, кимни әйипләймиз?.. Худаға шүкри, өйни сетивалғучиларниң инсави бар екән. Ахчисини алдин-ала төләвәткәнлигимизни аңлап, бизгә икки ай туруп турушқа рухсәт бәрди. Шуниңғиму рази болдуқ. Икки айниң ичидә ян-яқтин пәтир издәшкә кириштуқ. Бу қетимму асан тепилмиди. Аран дегәндә бир һәдимизниң өйини келишип, кечикмәстин көчүп келидиғинимизни ейтип, хошлаштуқ. Әтиси пүткүл жүкимизни жиғип қоюп, һелиқи аялға хәвәрләшсәк, «Вай, қизим, рәнҗимәңлар. Өйни бир туққиним сорап кәптекән, шуларға беривәттим» дәйду (Һазир шу күнләрни ойлисақ күлгимиз келиду).
Қойсиңизчу, шундақ қилип, аран дегәндә лавазимлиқ орунда ишләйдиған бир һәдимизниң ишигиниң алдидики үч бөлмилик өйини тонушлиримиз арқилиқ оттуз миңға келиштуқ. Башта оттуз бәш миң дегән өйни отун-көмүр елиш, от қалаш өзимиздин болғачқа,6 оттуз миңға чүшәргүздуқ. Шундақ қилип, “Соғ чүшмәй туруп орунлишивалайли”, дегән нийәттә сентябрьниң ахирилири новәттики пәтиримизгә көчүп бардуқ. Бир күн кәчкичә һелиқи өйни тазилап, кечиләп көчүп берип, җайлаштуқ. «Әнди көчмәсмиз» дегән үмүттә, көңлүмиз орниға чүшүп, бир ғәмдин қутулғандәк болдуқ. Бирақ бу хошаллиғимизму узаққа созулмиди. Көчүп барған күнниң әтисила һелиқи «абройлуқ һәдимиз»: “Балам һәрбий хизмәттә. Иши һәл қилинип, өзимизниң наһийәгә авушидиған бопту. У қайтип кәлсә, өйләп, мошу өйгә бөлүп чиқирип қойидиған оюм бар. Мән силәрни тонуғачқа, йеқин көрүп, алдин-ала әскәртиватимән. Бир айдин кейин «һечнемәңларни билмәймән» дәп чиқиривәтсәмму болатти, тоғриму?! Шуңлашқа хапа болмай, бир айниң ичидә пәтирни бошатсаңлар” дәп кесипла ейтти. Бешимиздин бир қапақ су қуюлғандәк болди. Мундақ әһвал биринчи қетим дуч келиватмиғачқа, бу қетимму һәйран қалмидуқ. Өзлириниңму бала-чақиси бар, немишкә шуни ойлимайду... Баштинла ейтса, биз көчүп кәлмәттуққу?! Бешимизда сансиз соал, җавап йоқ. Бираз үнсизликтин кейин, өзимизни сәвиргә чақирип, бир айниң ичидә көчүп кетидиғанлиғимизни ейтип, гепимизгә чекит қойдуқ.
Әслидә қанун бойичә, от қалаш мәвсүми башланғанда, өй егилириниң бизгә «пәтирни бошитиңлар» дәйдиған һәққи йоқ. Йәни қанун бойичә — бизниң дурус. У йеқини яхши билсәкму, һәтта бекарға туруватмисақму, хуш көрмигән йәрдә артуқ бир күнму қалғумиз кәлмиди. Тезирәк чиқип кетиш үчүн дәрһал пәтир издәшкә кириштуқ. Наһийә мәркизидә биз охшашлар хелә бар. Иҗтимаий торлардики еланларни көрүп, бәш минуттин кейинла хәвәрләшсәң, кечикип қалғанлиғиңни ейтиду. Бәш-алтә бөлмилик өйләр атмиш-йәтмиш миңдин ашиду. Буни бизниң янчуғимиз көтәрмәйду. Һә, газға қошулған пәтир тапмаққу арман... Ундақ өйләр санақлиқла. Шуңа қандақла болмисун, һәтта отни өзимиз қалашқа тоғра кәлсиму, әйтәвир, бизгә тез арида бир-икки бөлмилик өй тепиш керәк болди. 
Чонҗида пәтир йоқ дегәнгә ишинәмсиз? Күн совушқа башлиған мәзгилдә пәтир издәп, раса қийналдуқ. Мошундақ пәйттә ата-анам “һәммини ташлап, мәлидики өйүмизгә қайтип чиқ” дегәнгә өтти. Бир чәттин кәспимни қиймаймән, бир чәттин пәтир проблемиси. Немә қиларимни билмәй, иккилинип жүрдүм. Ахири көпқәвәтлик өйләрниң биридин бир бөлмилик пәтир тепилди. Амма бу өйниң ремонти техи түгимигән екән. Шуңа өй егиси бир-икки һәптә күтүп турушимизни ейтти. Биз қайта-қайта хәвәрлишип қоймиғандин кейин, у ремонти толуқ аяқлашмиған өйни өзимизниң жуюп-тазилап, көчүп беривелишимизни өтүнди. Буниңғиму мәйли дедуқ. Бу қетим биз һелиқи «башлиқ һәдимизниң» көзидин жирақ кәткинимизгә хошал. 
Һәқиқий көчмән биз болдуқ. «Адәм үч күндин кейин гөргиму үгиниду» дегини раст екән. Тәҗрибә бар әмәсму, бир күнниң ичидә көчүп келип, орунлишивалдуқ. Йеңи пәтиримизгә отни қалап қоюп, бир татлиқ уйқиға кетиптимиз. Сәһәр көзүмизни ечип, орнимиздин туралмаймиз. Қулиғимиз ғиңилдап, бешимиз қейип, немишкиду, тенимиздә мағдир йоқ. Қешимдики қиз тумақап ағриватқачқа, «маңиму жуқуптидә» дәп ойлидим башта. Өзәмчә орнумдин туруп, дора ичивалай дегән ойда ашханиға кирипла, һошумдин кетиптимән. Қешимдики қизниңму һеч һали йоқ, ағрип ятатти. Шуңа уму мениң узаққа йоқап кәткининимгә мән бәрмәпту. Бир вақитта көзүмни ачсам, таланиң ишиги көрүниду. Ашханиға чиққиним, жиқилип чүшкиним бирдин ядимға чүшмиди. Турай десәм, мағдирим йоқ. Көзүмни ечип, әтрапқа сәп салдим. Бу биз ухлайдиған бөлмә әмәс. Мана шундила өзәмниң һошумдин кәткәнлигимни чүшинип, қешимдики қизға һалимни ейттим. У бечариниң маңа ярдәм беридиған һалиму йоқ. Шу ятқан йеридә телефонини қолиға елип, тез ярдәмгә хәвәрлишип үлгәрди, халас. Вақтида йетип кәлгән фельдшер бизни дәрру ағриқханиға елип кәлди. Ағриғимиз туму әмәскән. Йеңидин сирлинип, техи яхши қуримиған сир билән пәштин чиққан исниң пуриғидин зәһәрлиниптимиз. Бир сөз билән ейтқанда, бир өлүмдин аман қалдуқ. 
Бирнәччә күн укол-система елип, есимизни жиғдуқ. Бир һәптә йеңи пәтиримизниң ишик-деризисини ечип, шамалдитип, пәшни җөндәп, «бисмилла» дәп қайтидин босуғисидин атлидуқ. Дәрһал көчүп барғидәк тәйяр пәтирму йоқ. Ха ишиниң, ха ишәнмәң, һазир Чонҗидин пәтир тапмақ — чөпниң ичидин жиңнә издигәндинму қийин болуп кәтти. Баһалири болса, шәһәрниңкидин қелишмайду. Әлвәттә, буниңда һечкимни әйипләлмәймиз. Сәвәви, пәтир бизгә керәк. Қанчә қиммәт болсиму, Чонҗида пәтир издәватқанлар көп. Һазирниң өзидә күнигә кам дегәндә бәш-алтә адәм пәтир издәп, Интернетқа язиду. Һә, буниңдин башқа кочиму-коча жүрүп, пәтир  издәп жүргәнләр қанчилик десиңизчу... 
Бир-икки жил уруқ-туққанлиримниң өйидә турғанлиғимни һесапқа алғанда, ахирқи үч жилда кам дегәндә 5-6 қетим пәтир йөткәптимән. Растимни ейтсам, шәһәрдә туруп оқуватқан чеғимда мунчилик қийналмиған. Шәһәрдә оттуз миңға барлиқ мүмкинчилиги бар үч бөлмилик пәтирдә турған едим. Һалбуки, бүгүнки күндә оттуз миңға Чонҗидин бир бөлмилик пәтирни аран таписән. Бизғу мәйли, бала-чақиси билән пәтир яллап яшаватқан аилиләргә техиму қийиндә. Чүнки өй егилири балилири кичик, көпбалилиқ аилиләргә пәтир бериштин қачиду. Мән бүгүн пәқәт өзәмниң бешидин өткән вақиәләрни мисалға кәлтүрдүм. Мана шундақ наһийә мәркизидә пәтир яллап яшаватқан һәр адәмниң өз һекайиси бар. 
Бурун шәһәрдә турсаң, тапқан-тәргиниң пәтир һәққидин, қосиғиңдин, йолуңдин ашмайду дәттуқ. Мана әнди бу әһвал йезиғиму йетип кәлди. Гайида «наһийә мәркизидә йериң болса, бир-икки пәтир селип, иҗаригә берип қойсаң, икки путуңни созуп һаят кәчүрәмсәнкин» дәп ойлап қойимән. Шуңлашқиму «төмүрни қизиғида соқушқа киришкән» тиҗарәтчиләр әнди тойхана, дукан әмәс, пәтир селишқа көчти.

189 рет

көрсетілді

0

пікір

Біздің Telegram каналына жазылыңыз

алдымен сізді қызықтыратын барлық жаңалықтарды біліңіз

Уйғур авази

21 Сәуір, 2021

Жүктеу (PDF)

Редактор блогы

Ершат Моллахун оғли ӘСМӘТОВ

Редактор блогы