• Әхбаратлар еқими
• 13 Қаңтар, 2022

«Талғирда течлиқ»

Күтүлмигән йәрдин елимиздә йүз бәргән вақиәләргә әһвалға бағлиқ  өзәм истиқамәт қиливатқан Талғир наһийәсидики йезилардин учур елишқа тириштуқ. Әлвәттә, бехәтәрлик қаидилиригә әмәл қилған һалда, дәсләп тонуш-билишләргә, җүмлидин биз билән йеқин мунасивәттики жигитбашлири билән мәдәнийәт мәркәзлириниң рәһбәрлиригә мураҗиәт қилишқа тоғра кәлди. Хошал қиларлиғи, улар бир еғиздин «Талғирда течлиқ» дейишти.

Мәшүр САСИҚОВ,
«Уйғур авази»

Шундақ болсиму, вәзийәтни өз көзүмиз билән көрүп чиқиш нийитидә Алмута – Талғир чоң  йолиға чиқтуқ. Бесағаш йезиси башлинидиған җайдики блокпостта шәһәргә кирип-чиқиватқан автомобильларни җиддий тәкшүрүватқанлиғиға дуч кәлдуқ. Адәттикидәк, аммивий әхбарат васитисиниң хадими сүпитидә уларни сүрәткә чүширишкә тиришқинимизда, улар бирдинла чәк қойди. Аһалиниң бехәтәрлигини тәминләватқанлар, һәрқандақ адәм гуман пәйда қиливатқан бу пәйттә бизниң ишимиз уларға кашила болидиғанлиғини ейтип, бизни «чирайлиқ» йолға салди. 
Мошу йеқин әтрапта адәмләрниң диққитини җәлип қиливатқан пәқәт бирла нәрсә бар еди. У болсиму, йол бойидики экологиялик пост қара түтүнгә бойилип, илгәрки чирайидин әснаму қалмапту. У ян-бу ян өткәнләр, һәтта униңға йеқинлишиштинму әйминәтти. Буниңдин аз вақит илгирила қайта җөндәшлири жүргүзүлүп, йеңичә селинған чаққанғинә полиция пости харабилиққа айланған.
Буниңдин көңлүмиз техиму әнсирәп, «Әгәр шу булаңчи-қарақчилар мошу йәргә кәлгән болса, демәк, Талғирғичә йәткәндиму?» дегинимизчә йолини давамлаштурдуқ. Мәлум болғинидәк, мошу  йолниң бойида өй арилап дегидәк,  нан сатиду. Көзүмизгә челиққини, әйнә шу нан сатидиған өйләрниң алдида кишиләр топ-топ болушуп новәттә туратти. Әһвалдин вақип болуш нийитидә уларға қошулдуқ. Нан еливатқанлар илгәркидәк үч яки бәштин әмәс, бәлки һәрбири ондин, он бәштин нан қучақлиғиничә, өйлиригә алдиримақта. Новитимиз келип, сетивалғучи сүпитидә нан сатидиған өйниң һойлисиға кирдуқ. Нан тонурдин чиқип үлгәрмәйватиду. Иссиқ нанға қолини йеқивелип, көз-яш қилишқа азла қалған яш җуганниң ненини машинисиға апирип беришкә тоғра кәлди. Һәрбир сетивалғучи нанни 10 – 30 минутқичә күтүшкә рази. «Пулуңни алдин-ала бериветәй, нанни бир сааттин кейин елип кетимән яки телефон номериңни бәргинә» дейишиватқанларму йетәрлик. Бирақ уларниң гепигә қулақ селиватқан сетиқчи йоқ. «Сизгә елип қойсам, башқилар мана мону нанни немишкә сатмайсән» дейишип җедәл қилиду”, дәп қисқила җавап бәрмәктә.
Һәқиқәтәнму, башқиси мәйли, амма нанға кәлгәндә, худди асман дүм көмүрүлүп чүшүватқандәк, җиддийлишип кетимизкәнғу. Нан сетиватқан һойлиға топлашқан бирәр жигирмә-оттуз адәмниң ғул-ғули һәркимниң әсәбини қозғиса керәк. Шуңлашқа өйниң ғоҗайини бәш-алтә адәмни киргүзүвелип, дәрвазини тақап қойидекән. Буму әһвалға бола тепилған амал екәнлиги ениқ. Бу йәрдин икки өй нери мошундақла тонурда нан  сетиливетипту, бирақ  улардики әһвал буниңдинму мурәккәп екән. У өйниң алдиға тохтиған машиниларниң сани йоқ. Чоң-кичиктин тәркип тапқан новәтниң “қуйруғи”  чоң кочиға чиқип кетипту. Мошу әтрапта нан сатидиған җайларниң көплигигә қаримай, һәммисидә сода қайнимақта. Нанға новәттә турғанларниң көплүгигә қарап, «барчимизни  һәләйкүмгә салған пәвқуладдә вәзийәтниң ахири техи барму немә?» дегән ой ихтиярсиз каллаңдин өтиду. 
Сәпиримизни Бесағаш йезиси билән Туздыбастав йезисиниң қошулған йеригә йеқинлашқанда, тонушларни көрүп тохтаттуқ. Уларниң ейтишичә, шәһәр ичидә қалаймиқанчилиқларниң орун алғанлиғи тоғрилиқ әхбарат тарқиғанда, жуттики яшлардин тәркип тапқан «хәлиқ сақчилири» пәйда бопту. Улар новәт билән кәчки саат 20:00дин таң сәһәргичә күзәтчилик қилған охшайду. Йезида истиқамәт қилидиған һәрхил милләт вәкиллири өзара бирлишип, ана жутини қаранийәтлик экстремист-террористлардин қоғдашқа чиқипту. Бәхиткә яриша, ундақларниң қәдими бу җайларға йәтмиди. Бирақ йол бойидики йеқилғу қачилаш станциялириниң биригә булаңчилар кирип, һәйвә қилишип, һәқсиз бензин қуюп кәткәнлиги тоғрилиқ учур тарқиған болсиму, униң һәқиқәткә уйғун  екәнлигини һечким тәстиқлимиди. 
Пурсәттин пайдилинип, АЗСлардики айиғи йоқ новәттә турған машиниларни учратқанлиғимиз һәққидә ейтип өтүшкә тоғра келиду. Мәлумки, пәвқуладдә әһвал башланғандин кейин бирдин йеқилғу мәсилиси пәйда болди. Йеқилғу қачилаш станциялири күндин-күнгә вәзийәтниң кәскинлишиватқанлиғидин әндишә қилип, хизмәт көрситиштин баш тартти. Шуниң нәтиҗисидә ишләватқан АЗСларда баш-учи йоқ новәттә турған машиниларни көрүшкә болатти.
Шу күни Қизил Ғәйрәт йезисиғичә бардуқ. Бузулған-чеқилған дукан яки башқа беналар көзгә челиқмиди. Йолдики машинилар саниниң кәскин азийип кәткәнлигини демисәк, башқа һәммә нәрсә  җайида. Турғунларму өз ишлири билән бәнт. Җәмийәтлик транспортниң йоқлуғидин такси тохтитип турғанлар йетәрлик. Йол бойидики дуканларниң биригә кирип, у йәрдики әһвал билән тонуштуқ. Озуқ-түлүк тамамән йоқ десәк хаталишимиз, амма илгәркидәк әмәс. Сетиқчиларниң ейтишичә, озуқ-түлүк йәткүзидиған фирмилар икки-үч күндин буян һечнәрсә елип кәлмәйватқан охшайду. Сүт вә нан мәһсулатлири билән көктат адәттикидәк болмисиму, һәр һалда бар. 
Қисқиси, һәммимизни өйгә қамап, шәһәр ичидә халиғинини қилип, бизни вәһимигә салған булаңчи-қарақчиларниң касапитидин хәлиқниң һаяти икки-үч тәвлүк бойи әндишилик болди. Бирақ «сәвирниң түви алтун» демәкчи, болупму Президент Қасым-Жомарт Тоқаев көрсәтмилиригә әмәл қилиш арқилиқ һаман хәлқимиз аман, елимиз течлиқ йолида өз әслигә келишкә башлиди. Шуларниң қатарида талғирнаһийәликләрму бар. Һә, уларниң «Талғирда течлиқ» дегән бир еғиз сөзи барчимизға мәдәт бәргәндәк болди.