• Замандаш
• 27 Қаңтар, 2022

Виждан әмри

Биз Махмут Нурахунов билән Ташкәнт шәһиридә тонушқан едуқ. Кейинирәк бу тонушуш достлуқ дәриҗисигә көтирилди. Елимизниң Тунҗа Президенти Нурсултан Назарбаевниң «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» программилиқ мақалисида биз «Йениңда яхши адәм жүриду» дегән сөзниң мәнасиға чөкүвәрмәймиз. Һәқиқәтәнму өзиниң әмгиги, билими, сәнъити билән утуққа йәткән қанчилигән замандашлиримиз бар. Уларниң бесип өткән йоллири — һәрқандақ статистикидин жуқури көрсәткүч» дәп тәкитләнгинидәк, бүгүн мән сөз қилмақчи болуватқан энергетика сәрдари Махмут Нурахунов әйнә шундақ инсанлар мисалидин.
 Махмутниң өмүр китавиниң сәһипилирини варақлисам, у 1942-жили Уйғур наһийәсиниң Чоң Ақсу йезисида туғулған екән. Мана, бийил уму сәксән яшниң босуғисини атлапту. Вақит немә дегән жүгрүк десиңизчу... 
— Дадам Нурахун 1949-жили Улуқ Вәтән урушидин алған җараһити ақивитидин дуниядин өтти, дәп сөз башлиди Махмут. — Биз, йәттә бала, анимиз Розиханниң қолида қалдуқ. У жиллири чоң акам Шамахун Талғир шәһиридики механизация техникумида оқувататти, кичик акам Әхмәт Қариғанда шәһиридә ФЗУда еди. Һәдилирим Хасийәтхан 14 яшта, Иззәтхан — 11, мән 7 яшта , инилирим Һамут — 3,5, Нурәхмәт 1,5 яшта еди. Дадамниң қирқи нәзири өткәндин кейин, колхоз бригадири Иса акимиз һал-әһвал сорап, өйгә кәлди. «Розихан ана, ишлимәмсән? Ишлимисәң, бу атисиз житим қалған балиларни қандақ асрайсән? Бизниң бригадиға етизда ашпәз болуп бәргин», дәп илтимас қилди. Бечарә анам бу гәпни аңлап, хошаллиғидин әтисила етизға чүшүп кәтти. Бизгә һәдимиз Хасийәтхан егә болуп қалди. Анам икки һәптидә бир өйгә чиқип, бизни көрүп туратти. Мән һәр күни әтигәндә йезимиздин 7-8 километр жирақлиқта орунлашқан базиға берип, инилирим Һамут билән Нурәхмәткә берилидиған 300 граммлиқ 2 тоғачни елип қайтаттим. Бу әслидә бизниң, бәш балиниң, бир күнлүк нени еди.
Һә, бу инсанийәт тарихида әң вәһши, Улуқ Вәтән уруши вә униң хүнүк излирини йоқитишқа киришкән, җасурлуқниң тәңдашсиз үлгисини көрсәткән жиллар вә авам хәлиқниң һаят-мамати еди! Махмут йәнә өтмүшкә нәзәр ташлиди. «1951-жили акам Шамахун техникумни тамамлап, дәсләп Кәтмән йезисидики МТСта, кейинирәк Чоң Ақсу йезисидики МТСта механик болуп ишлиди. Иккинчи акам Әхмәт 1953-жили ФЗУдин қайтип кәлгәндин кейин, армия сепигә чақиртилди. Бу жиллири бизниң аилиниң турмуши бираз яхшилинишқа башлиған еди». 
Махмут гәпара мәктәптә оқуп жүргән 1949 — 1959-жиллири өзигә йеқиндин яр-йөләк болуп, аңлиқ тәрбийә вә сүпәтлик билим бәргән меһриван муәллимлири Нурванәм муәллимигә, Мәсимахун Мәңсүровқа, Пәйзирахман Абдурахмановқа, Баһавдун Надировқа, Маһинур Халиқоваға, Рабийәм Абдуллаеваға, Авакри Арзиевқа бир өмүр миннәтдар екәнлигини ейтти. Махмут билән сөһбәтлишип олтирип, һәрқандақ кишини һәйран қалдуридиған мону бир фактни аңлидим.
— 1959-жили Чоң Ақсу оттура мәктивини тамамлиған 17 нәпәр синипдаш Ташкәнт шәһиригә оқушқа атландуқ вә һәммимиз шу жили һәрхил оқуш орунлириға чүштуқ, — деди у һаяҗанлинип. — Марис ағинәм иккимизниң бир һөҗҗити толуқ болмай қелип, институтқа қобул қилинмай қалдуқ. Шуңлашқа техникумға тапшурушқа мәҗбур болдуқ. Марис –   гидромелиорация, мән алақә техникумини тамамлидуқ. Лекин мениң алий билим елиш мәхситим болғачқа, техникумни пүтәргәндин кейин, Ташкәнт Политехника институтиниң энергетика факультетида тәһсил көрдүм. 1967- жили мәзкүр билим дәргаһини «Теплотехника вә котельные установки» мутәхәссислиги бойичә тамамлидим. 
Бир синипни тамамлиған мунчилик учумкарниң билим елиш үчүн биллә атланғанлиғи вә һәммисиниң студент болғинини мән мошу күнгичә аңлимаптимән. Әлвәттә, бу шу дәвир яшлириниң мәхсус билим елишқа интилиши, сөзсиз, әң алди билән шу чағлардики Чоң Ақсу оттура мәктивиниң муәллимләр коллективиниң интайин жуқури мәпкүригә егә екәнлигиниң ярқин көрүнүши еди. 
 Мән Махмут билән Оттура Азия Политехника институтиниң биринчи курсида оқуватқинимда тонушқан едим. Униңға энергофакниң студенти Ринат Ибрагимов сәвәпчи болди. Уму шу жили оқушқа чүшкән екән. Кейинирәк бизниң аримизға ағинәм Кәрим Исрайилов қошулди. Үчимиз техиму йеқин достлардин болуп кәттуқ. 1967-жили институтни тамамлиғандин кейин, Махмут Нурахунов мәхсус йолланма билән Өзбәкстан Энергетика министрлиги тәркивидики «Энергоналадка» мәһкимисигә яш мутәхәссис сүпитидә әвәтилди. У мәзкүр мәһкимидә инженер лавазимида 1972-жилғичә ишләп, тәҗрибә топлиди.
Новосибирск шәһири йенидики 800 меговаттлиқ (500 вә 300 меговатлиқ) электр қувитини беридиған моноблок аталған Назаровск ГРЭСиниң чоң қурулуши башлинип, униңдики интайин қувәтлик электростанцияни ишқа қошуш мәсилиси қолға елинған еди. Бу ишниң миқиясини чүшиниш һәм уни утуқлуқ һәл қилиш үчүн СССР бойичә шу саһаниң тәҗрибилик мутәхәссислири җәлип қилиниду. Уларниң қатариға Махмут Нурахуновму киргүзүлүп, у бу ишниң утуқлуқ йешилишигә өзиниң чоңқур билимини, мол тәҗрибисини сәрип қилип, «Энергетика сәрдари» болуп йетилгәнлигини көрситиду. 
 1972-жили «Энергоналадка» бирләшмисиниң рәһбәрлири Махмутни йеңи қурулған «Узкоммуналадка» мәһкимисигә чоң инженер лавазимиға тайинлайду. «Бу мәһкимидә ишләшкә келишкинимниң асасий сәвәви, биз, мутәхәссисләрни, өй билән тәминләшкә вәдә бәргән еди. Һәқиқәтән мәһкимә рәһбәрлиги бәргән вәдисини шу жилила орунлиди», дәйду Махмут сөһбәтара. 
1978-жили Махмут Нурахунов аилә шараити түпәйли, Алмута шәһиригә көчүп келиду вә  һәрбий қисимларниң биригә чоң инженер-теплотехник болуп орунлишиду. У бу мәһкимидә 1998-жилғичә хизмәт қилиду. Һә, Махмут Нурахуновниң виждан әмри билән атқурған ишлирини тәпсилий тәрипләп кәтмидим. Мән ағинәмниң иш-паалийитидә адәмләргә пәқәт иссиқлиқ һәдийә қилиш билән өткәнлигидин мәғрурлинип, өз хошаллиғимни изһар қиливатимән! Махмутниң нәтиҗилик иш-паалийити дөләт тәрипидинму мунасип баһаланди. У үч йеңи кәшпиятниң вә сәксәндин ошуқ тәклипниң муәллипи. «Пәхрий рационализатор вә кәшпиятчи» унванини елишқа сазавәр болди. Униңдин башқа алған диплом, Пәхрий ярлиқ вә бәлгү-медальлири йетип-ашиду. Униң исми үч қетим һәрбий штабниң һөрмәт тахтисиға илинған. 
 Махмут Нурахунов аилисидә қәдирдан ата, көйүмчан бова. Рәпиқиси Һәлимәм Ушамова 25 жил мабайнида һесапчи болуп ишлигән. Әр-аял иккиси йерим әсирдин көпирәк биллә һаят кәчүрүп, үч оғул, икки қизни тәрбийиләп, әл қатариға қошти. Улардин 11 нәврә сөйди.
Мошу күнләрдә сәксәнниң босуғисини атлиған ағинәмни рәпиқәм Ағчихан иккимиз сәмимий тәбрикләймиз вә һәммимизгә бәхит-саадәт яр болсун дәймиз! Бизниң достлуғимиз вақит, садиқлиқ емтиһанлиридин сүрүнмәй өтти, йәниму бу сезимни биз көзүмизниң қаричуғидәк асрап жүрәйли демәкчимән.

 Бәһримҗан ҒЛАВДИНОВ, 
профессор, Қазақстанниң хизмәт көрсәткән әрбаби.