• Замандаш
• 17 Наурыз, 2022

Дәсләпки инженер-гидротехник

Маливайдин йетилип чиққан дәсләпки инженер-гидротехник Исмайилахун ака Ибрайимовниң әмгәк китапчисини варақлиғинимда, униң етиз-ериқта өткән уйқисиз түнлири билән күнлири көз алдимдин худди кино лентисидәк өтти. 
Униң әмгәк паалийитиниң башлиниши Алмута вилайитигә қарашлиқ Ақсу наһийәсидики Ақсу дәриясиға гидроузел селиниватқан пәйткә дуч келиду. Яш кадр дәсләпки күнлиридинла өзиниң салаһийәтлик мутәхәссис егиси екәнлигини намайиш қилип, рәһбәрликниң көзигә челиқиду. Аз вақит ичидә көп тәҗрибә топлиған у кейинирәк, су тапчиллиғини әзәлдин баштин өткүзүватқан ана жути – Маливайда хизмәт қилишини арман қилиду. Тәғдирму бәзидә мәртқу. 1970-жили арман уни йетәкләп, жутиға елип кәлди. 1974-жили Исмайилахун ака Маливай йезисидики «Маяк» совхозида баш инженер-гидротехник лавазимиға тайинлиниду. Ақсуда көргән вә уни қандақ пайдилинишни өзләштүргән тәҗрибилик мутәхәссис дәсләп Челәк дәриясидин етизға баридиған ериқниң орниға 7,5 километрни өз ичигә алған бетондин ясалған мәхсус лотокларни қойғузуш ишини қолға алди. Деханлар Исмайилахун акиниң тәшәббуси билән әмәлгә ашурулған әмәлләрдин кейин  баһар келиши билән латқа бесип кәткән ериқларни тазилаштин бирәтола қутулди. «Суниңму сориғи бар» демәкчи, әң муһими, униң исрап қилиниши азайди. Егилик ишлири башлиниши билән суни тоғра тәхсим қилишму зор җавапкәрликни тәләп қилидиған иш еди. Яш мутәхәссис бу вәзипиниң һөддисидинму мувапәққийәтлик чиқти. 
Әндики муһим мәсилә – ичидиған таза су мәсилиси еди. Жут хәлқи таза су истимал қилиш үчүн илгири бир қудуқтин чиққан суни пайдилинип кәлгән болса, кейинирәк йәнә үч қудуқ қезилип, муәмма иҗабий һәл қилинишқа башлиди. Бу қудуқлардин чиққан суни жут хәлқи һеликәмгичә пайдилинип кәлмәктә.
Ейтмақчи, өз вақтида Көктерек канилиниң йенида Маливайниң мал фермиси болған екән. Ушбу чарвичилиққа қишлиқ йәм-чөп һаҗәт болғачқа, ферма әтрапидики йәрләрни қайта өзләштүрүш бойичә миқияслиқ иш қолға елинғанда, Исмайилахун ака адәттикидәк өзиниң мол тәҗрибисини, бар билим-иқтидарини сәрип қилди. Униңдин кейинки жиллири Маливай өстиңигә мәхсус тосма ясиғузуп, униңдин чиққан суни бетон лоток арқилиқ әвәтип, 2,5 миң гектар мәйдан етизлиққа айландурулди. Исмайилахун ака хизмәт қилған жиллири тамака зираитиниң мәйдани – 800, ашлиқниң – 500, бединиң – 200, көмүқонақниң 600 гектарға йетип, қалған йәрләр көктатчилиқ, бағвәнчилик мәһсулатлирини йетиштүрүш үчүн пайдилинипту. У иштин қол үзмәй, Җамбул гидромелиоратив вә қурулуш институтини сирттин тамамлайду. 
– Ука, у жиллири совхозда бирәр муһим ишни әмәлгә ашуруш үчүн нәччә «ишикни чекишкә» тоғра келәтти, – деди Исмайилахун ака сөһбәтара. – Қийин болсиму, миң бир җапа-мәшәқәт билән көплигән тегишлик орунларға йолуқуп, етиз-ериқни шамалдин қоғдаш үчүн хелә мәйданға дәрәқ көчәтлирини тиккүзүшкә муваппәқ болдуқ. Униму суғириш үчүн су бәлгүлүк мөлчәрдә тәхсим қилинди. Мәлә ичидики илгәрки яғачтин ясалған көрүкләрни елип ташлап, орниға заманивий бетон көрүкләрни орнатқузушқиму қолумиз йәтти.
...Йеқинда Маливай тарихидин сир чекидиған «Әҗдатлардин –   әвлатларға» намлиқ топлам қолумға чүшүп қалди. Маливай жутиниң бәрпа болушидин башлап та мошу күнгичә орун алған тарихий вақиәләр билән қатар қутлуқ жуттин йетилип чиққан шәхсләр һәққидә баһалиқ материаллар берилипту. Исмайилахун ака һәққидиму китапта азду-тола мәлумат бар. Шуларға асаслансақ, кәлгүси инженер-гидротехник 1947-жили аддий ишчилар – Иврайим билән Җәннәтханниң аилисидә туғулупту. Ата-аниси көпирәк етизда әмгәк қилғанлиқтин болса керәк, у асасән момиси Нурванәм билән қурулушчи Тохтахун тағисиниң қолида тәрбийилинипту. Йәттә жиллиқ мәктәптин кейин кәчки мәктәптә билим апту. 
– Заманға бола, кичигимиздинла бешимиздин иссиқ-соғ өткәчкимекин, биз демәтликләр билим билән әмгәкниң қәдрини яхши билимиз. Шуңлашқа болса керәк, билимгә хуштар вә ишләмчан болуп өстуқ, – дәйду у бүгүнки яшларниң бәзилиригә наразилиғини билдүрүватқандәк әлпазда. 
Ейтмисиму, ақсақалниң өйидики мәхсус китап тәкчисидә көп китапларниң идитлиқ тизилип турғинини байқидим. Һәммисиниң муәллипи билән мәзмуни һәққидә қисқичә сөзләп бериватиду. 
У күни Исмайилахун акимизниң замандиши һәм ағиниси Нурәхмәт ака Ибрагимов маңа һәмра болди. Униң тоғрилиқму бираз яхши пикирлирини аңлидим.
– Өз вақтида ишдаш болған ағиниләр билән илпәтлишишкә анчила мүмкинчилик болмиди. Әнди қериғанда бир-биримизни сеғинип, издәйдиған болдуқ. Һәқиқәтән, меһнәтниң раһәт-парағитини көридиған пәйттә ағиниләр билән дидарлашқанға немә йәтсун! Әслидә мән әмгәк йолумда совхоз мудирлиридин мәрһумлар Турсун Исмайилов, Әмәт Зайиров, кейин Тохтахун Мәмәтов вә ахирида мошу Нурәхмәт Ибрагимов билән биллә ишлидим. 
Яшиған дәвридин вә хизмитидин миннәтдар Исмайилахун ака Ибрайимов Рошәнгүл һәдә Баратова билән турмуш қуруп, арзулап тапқан қизлири Эльмира, Заһидәм, Гүлстан вә оғли Расулни қатарға қошуп, җәмийәткә лайиқ инсанлардин қилип тәрбийилиди. Уларму ата-анисиниң еқидисини ақлап кәлмәктә.
«Өмүр – карван, узақ мусапә» дәп қойимиз. Һә, бу карванда кимләр маңмиди, бу мусапини кимләр басмиди. Исмайилахун акимизниңму һаяти мәзмунлуқ өтүп, қолиму қуруқ болмиди. Әткән әҗри, йәткән утуғи бар. Бүгүнки күндә варислири – бала-чақиси билән нәврилириниң қизиғини көрүп, бәхитлик өмүр сүрүп кәлмәктә. Буниңдин артуқ бәхит болсунму!

Абдулҗан АЗНИБАҚИЕВ.

Әмгәкчиқазақ наһийәси.