• Асасий мақалилар
• 09 Маусым, 2022

Президент Қ.Тоқаевниң Қазақстан хәлқигә мураҗиити

Һөрмәтлик вәтәндашлар!
Түнүгүн елимиздә муһим тарихий вақиә йүз бәрди. Мәмликитимиз тәрәққиятниң йеңи басқучиға чүшти. Гражданларниң бесим көпчилиги Конституциягә тәклип қилинған өзгиришләрни қоллап-қувәтлиди. Референдум жуқури дәриҗидә өткүзүлди. Буни хәлиқара вә елимиз байқиғучилири тәстиқлимәктә. Конституциялик ислаһат җәмийәттә қизғин муһакимә қилинди. Аваз бериш демократик тәләпләргә толуқ мувапиқ һалда өткүзүлди. Һечқандақ мәҗбурлаш болмиди. Референдум нәтиҗилири сәясий йеңилинишниң ярқин рәмзигә айланди. Бизниң гражданлар жуқури җавапкәрлиги вә вәтәнпәрвәрлигини намайиш қилди. Биз Йеңи, Адаләтлик Қазақстанни қурушта бир екәнлигимизни көрсәттуқ. Конституциялик түзитишләр дөләтчилигимизниң асасини түп-асасидин өзгәртип, пүткүл җәмийәт тәрәққиятиға йеңи күч-қувәт беғишлайду. Мән референдумни қоллап-қувәтлигәнлиги вә униңға паал қатнашқанлиғи үчүн пүткүл хәлқимиздин миннәтдармән. Шундақла Конституциягә киргүзүлидиған өзгиришләрни чүшәндүрүшкә қатнашқан гражданлар билән нурғунлиған җәмийәтлик тәшкилатларға миннәтдарлиқ билдүргүм келиду. 
                                ***
Референдум елимиз тарихида муһим сәһипә болди, хәлиқниң җипсилиғини вә һәқиқий өзгиришләргә тәйяр екәнлигини көрсәтти. Аваз беришкә қатнашқучиларниң нурғун болуши җәмийитимизниң аңлиқлиғиниң вә җавапкәр екәнлигиниң испат-дәлили болди. Сайлам участкисиға келип, мәмликәттә башланған өзгиришләрни қоллап-қувәтлигәнләрниң һәммисигә миннәтдарлиқ билдүримән. Силәр һәқиқий вәтәнпәрвәрликни намайиш қилип, Қазақстанниң изчил тәрәққиятиға салмақлиқ үлүш қоштуңлар. Қануний һоқуқидин пайдилинип, мәмликәт үчүн мошундақ тәғдиранә пәйттә өз мәвқәсини билдүргәнләрдин миннәтдармән. 
Асасий қанунға өзгиришләрни киргүзүш – ахирқи басқуч әмәс, бәлки ислаһатлиримизниң башлиниши. Биз мәмликәтни һәртәрәплимә йеңилашни давамлаштуримиз. Биз йеңиланған Конституция асасида һакимийәтниң барлиқ институтлириниң ишлишиниң йеңи үлгисини вуҗутқа кәлтүримиз, уларниң оттурисидики теҗәш вә баравәрлик механизмлирини күчәйтимиз. Изчил сәясий өзгиришләр миллий ихтисатниң тәрәққий етишигә, миллий тиҗарәтчиликниң күчийишигә ярдәм қилиду. Әнди биз ихтисатта очуқ вә адаләтлик оюн қаидилирини орнитишимиз, қанунни ислаһат қилишни жүргүзүшимиз керәк. Барлиқ сүнъий монополияләрни йоқитиш, коррупциягә ишәшлик тосалғу қоюш муһим. 
Биз тиҗарәтчиләрниң тәшәббуслирини қоллап-қувәтлишимиз, хусусий мүлүкни толуқ һимайә қилишимиз, риқабәтчиликни күчәйтишимиз шәрт. Алдимизда ихтисатни һәқиқий диверцификацияләш иши туриду. Жуқури мәһсулдарлиқ йеза егилигини, күчлүк транспорт-логистикилиқ системини тәрәққий әткүзүш чарилирини көрүш, һәммә җайда рәқәмлик экосистемини вуҗутқа күлтүрүш лазим.
Әмгәк, билим вә гражданлиқ активлиқ мәмликитимизниң турақлиқ тәрәққиятиниң баш һәрикәткә кәлтүргүчи күчи болуши керәк. Биз пәқәт шундақ қилиш арқилиқла өзини өзи тәминләйдиған оттура синипни вә нәтиҗидарлиқ ихтисатни вуҗутқа кәлтүрәләймиз. Мундақ ихтисат киримни адаләтлик тәхсим қилишқа, сүпәтлик иш орунлирини вуҗутқа кәлтүрүшкә, барлиқ гражданларниң турмуш дәриҗисини еғишмай ашурушқа вә уларниң толуқ өзини-өзи көрситишигә нишан қилинған. 
Дөләт аппаратини толуқ йеңилаш вә бюрократиясизләштүрүш бойичә системилиқ иш давамлишиду. Биз пүткүл җәмийәтниң күтүватқиниға вә тәләплиригә җавап беридиған илғар дөләт қурушимиз шәрт. Башқуруш системисиниң нәтиҗидарлиғи қолға кәлтүрүлгән нәтиҗиләргә қарап ениқлиниду. Бизнес, җәмийәтлик тәшкилатлар вә гражданлар билән қоюқ өзара һәрикәт дөләт аппарати ишиниң муһим йөнилиши болуши керәк. Бу қарарларни мәмликәт мәнпийәтлиридә қобул қилиш вә аһалиға көрситиливатқан хизмәтләрниң сүпитини ашуруш имканийитини бериду. Дөләт хизмәтчилириниң паалийити толуқ дәриҗидә очуқ болуп, гражданларға һесават бериши лазим. Дөләт хизмити – шәхсий бейийдиған орун әмәс, бәлки өз хәлқи алдидики алаһидә җавапкәрлик.
Конституциялик ислаһат пүткүл һоқуқ саһасини йеңилаш үчүн имканийәтләрни ачиду. Парламент вә Һөкүмәт Конституциягә қобул қилинған түзитишләр асасида қанунға тегишлик өзгиришләрни киргүзүши керәк. Қазақстанда дуния тәҗрибисини һесапқа елип, нәтиҗидарлиқ һоқуқ вә сот системилирини қурушқа қаритилған ислаһатларни ишләп чиқиш лазим. Биз җәмийәт вә бизнесниң өзлириниң һоқуқлири билән қануний мәнпийәтлириниң һимайә қилинишиға мунасивәтлик тәләплириниң өсүватқанлиғини көрүватимиз. Қазақстанға гражданлар вә тиҗарәтчиләрниң һоқуқлири билән мәнпийәтлириниң толуқ һимайә қилинишини тәминләйдиған һоқуқ системиси зөрүр. Қанунда мәмликәтниң турақлиқ тәрәққий етишигә тосалғулуқ қилидиған нормилар болмаслиғи керәк. Шүбһә туғдуридиған вә заманивий тәләпләргә җавап бәрмәйдиған барлиқ нормилар күчидин қалдурулуши шәрт.
Биз мәмликәтниң ихтисадий ресурслириниң тар даирилик шәхсләр қолиға топлинишиға ярдәм қилған вә уларға ошуқ имтияз-әвзәлликләрни бәргән қанунларни қайта қарап чиқишимиз зөрүр. Мениң Пәрманимға бенаән Мәмликәттин қанунсиз елип чиқирилған малийә васитилирини қайтуруш, шундақла қанунсиз хусусийлаштурулған активларни дөләт мүлкигә қайтуруш бойичә идариләрара комиссия қурулди. Биз инсан һоқуқи вә әркинлигини һимайә қилиш системисини комплекслиқ күчәйтиш йолумизни давамлаштуримиз. 
Һоқуқ ислаһити даирисидә Конституциялик сот қайта қурулиду. Гражданларниң мошу муһим институтниң паалийитидин болған пайдини һис қилиши үчүн униң тохтамлириға оператив инкас қилиш механизмини җарий қилиш зөрүр. Йеңи, Адаләтлик Қазақстанда полицияниң баш-баштақлиғиға, салаһийәтсиз прокурорларға вә халис әмәс судьяларға орун болмаслиғи шәрт. Җәмийәт һоқуқ қоғдаш вә сот системилиридин һәқиқий өзгиришләрни күтүватиду. Мошу вә мәмликәтни тәрәққий әткүзүш мәсилилири бойичә башқа ениқ қарарларни мән Парламентниң бийил сентябрьда новәттики сессияси ечилғанда өз докладимда тәвсийә қилимән. 
Бизниң асасий вәзипимиз – муқәддәс Мустәқиллигимизни, мәмликәтниң бирлиги вә җәмийәтлик разимәнликни мустәһкәмләш. Ислаһатлар шиарлар вә чирайлиқ сөзләр үчүн әмәс, бәлки Йеңи, Адаләтлик Қазақстанни қуруш үчүн жүргүзүлүватиду. Мундақ ейтқанда, йәттә өлчәп, бир кәс. Бизниң әҗдатлиримиз әң муһим қарарларни бирлишип қобул қилған. Мән мошу даңлиқ әнъәнини давамлаштурғач, Миллий қурултай қуруш тоғрилиқ елан қилдим. Униң тәркивигә җәмийәтниң түрлүк қатламлириниң вәкиллири, абройлуқ вә паалийәтчан гражданлар кириду. Қурултайниң биринчи мәҗлиси Улытавда – милләтниң бөшүгидә өткүзүлиду. Шундақ қилип, гражданларда дөләтниң ишиға беваситә қатнишиш имканийити көпийиду. 
Һәқиқәтәнму Вәтәнниң тәғдири бизниң һәрбиримизниң қолида. Биз җәмийәтлик вә шәхсий қәдрийәтләр системисини түп-асасидин өзгәртишимиз лазим. Пәқәт шундақ қилғандила барлиқ саһаларда түп-асаслиқ өзгиришләрни әмәлгә ашуралаймиз. 
Йеңи Қазақстанниң әң баш байлиғи – униң хәлқи, әнди бизниң баш мәхситимиз – адәмләрниң бәхитлик һаят кәчүрүши үчүн шараит яритиш. Һәрбир граждан сәясий өзгиришләр вә ихтисадий өсүш мевисини һис қилиши керәк.
Қуруқ вәдиләр вә чирайлиқ сөзләр һечнемигә елип кәлмәйду. Мениң үчүн ениқ иш вә һәқиқий өзгиришләр һәммидин үстүн. Мән мошу мәхсәткә йетиш үчүн һәммә нәрсини әмәлгә ашуримән. Референдум нәтиҗилири дөләтчилигимизниң тарихида тамамән йеңи бап ечиватиду. Хәлқимиз өз йолини таллавелип, бәрпакарлиққа болған хаһишини вә түп-асаслиқ өзгиришләргә болған интилишини көрсәтти. Мән бизниң бирлишип, қоюлған мәхсәтләргә сөзсиз йетидиғанлиғимизға толуқ ишинимән.
Бүгүн Мустәқил Қазақстан тарихида йеңи дәвир башланди. Бизниң мошу йолдики бирлигимиз күчәйсун! 
Биз Йеңи Қазақстанни биллә қуримиз! 
Йеңи Қазақстанниң гүллиниши үчүн бирлишип, барлиқ күчимизни сәрип қилимиз!