• Замандаш
• 03 Тамыз, 2022

Жути қәдирлигән инсан

Чоң әвлат вәкиллири яхши билидуки, әл-жут арисида нами дастан «Ақтамниң қоғун-тавузи» дегән мәдһийә-ибарини мәйданға атқан, дәлиллигән, шу йолда аянмай тәр төкүп, әстаидил әҗир сиңдүргән мәрһум Зиявдун ака Тейипни жутдашлири һазирму мәмнунийәт илкидә тилға алиду. Бу һәқтә наһийә ханим-қизлиридин йетилип чиққан, шу жилларда Ақтам йеза кеңишиниң рәиси болуп ишлигән Шерхан һәдә Турдәкова өзиниң «Ақтамдин – Кремльға» дегән мақалисида әтраплиқ тохталған еди. Даңлиқ дехан Зиявдун атимизни шу чағлардики мәшһур дөләт вә җәмийәт әрбаби, Қазақстан компартияси мәркизий комитетиниң биринчи кативи Д.А. Қонаев шәхсән өзи етиз шеңида зиярәт қилип, һал сориған еди. Бу һәқтә гезитларда йезилған болуп, учришиш ақивитидә жутниң бирнәччә илғар деханлири йеник машина елишқа муйәссәр болған. У яқ дайим қоғун-тавуз пишқанда, һә дәп жут мөтивәрлиригә әвәтип, еғиз тәккүзәтти һәм дуасини алатти...
Хәйрият, бүгүнки мақалимиз, әйнә шу дехан Зиявдун акиниң оғли, Ақтам жутиниң чоң жигитбеши, Нурахун Дуганов һәққидә болмақ. Шәхсән өзәм акимизни балилиқ вақтимдинла яхши билимән десәм, мубалиғә болмас, чүнки биз бир кочида яшаттуқ. «Тал чивиқни ат қилип» топилиқ кочида чуқуришип жүгрәп жүридиған биз, сәра балилири, үчүн Ташкәнт шәһиридики су егилиги техникумини тамамлап келип, егилик ишлириға арилишип жүргән нәвқиран жигит Нурахун акиниң жүрүш-туруши, кийиниши, гәп-сөз вә һәзил-чақчақлири бөләкчила йеңилиқ, илғарлиқ болуп, беихтияр һалда чоң-кичикни өзигә мәһлия қиливалатти...
Қәһриманимиз мәрһум ата-аниси Зиявдун ака – Реһан һәдиләрниң бәш қиз, бәш оғулдин ибарәт он пәрзәнтлик чоң аилисидики үчинчи, йәнә келип оғулларниң чоңи болғачқа, кичигидинла ата-анисиниң ярдәмчиси сүпитидә идрәклик бала болуп өсти. Таллиған кәспи бойичә оқушини тамамлап келип, туғулған жутидики Тельман намидики колхозда дәсләп бригада һесапчиси, андин Уйғур наһийәлик су егилиги мәһкимисидә он нәччә жил участкилиқ инженер болуп ишлиди. 1990 – 1997-жиллар арилиғида жутидики терилғу бригадисиниң бригадири болса, 1997-жилдин та һазирғичә болған 25 жил мабайнида «Ақ йол» кооперативи, йәни деханчилиқ егилигини утуқлуқ башқуруп кәлмәктә.
Буниңдин ташқири, көпчилик билән тез тил тепишишни билидиған истедатлиқ вә қабилийәтлик жигитни жут-җамаәтчилиги мәһәллиниң жигит- беши қилип сайлайду. Асасий иш-хизмитидин сирт өзигә жутдашлири ишинип жүклигән җәмийәтлик жүклимиси һәққидә әслигән Нурахун ака: «Бизниң яш вақтимизда жутумизни уруш ветерани Дуган Қәмә, андин кейин Аруп Розиев охшаш һаят тәҗрибиси мол, гәп-сөзгә уста, көпчиликни ағзиға қариталайдиған һөрмәтлик ата-акилиримиз башқурди. Мәрһум Аруп акиниң тәкливи билән 1988-жили жигитбеши болуп дәсләп сайланғанда бир-икки жил ишләп, асасий егилик ишлиримиз Қудуқ участкисида болғанлиқтин, жутдашларниң разилиғи билән асасий егилик ишим билән шуғулландим. Жутқа һазирқи мөтивәримиз Сунятсун ака Қәмәев жигитбеши болди. Яшлар улардин көплигән яхши тәҗрибиләрни үгәндуқ. 2004-жилдин буянқи 20 жилчә вақит мабайнида жутдашлар жүклигән вәзипини биркишилик ада қилип келиватимиз. Аллаға шүкри, жутумиз аһалиси бәк инақ, өзара көйүмчан. Мәһәллимиз асасән уйғур-қазақ хәлқиниң вәкиллиридин ибарәт. Өзара достлуғи, иҗиллиғи ярашқан бу қериндаш икки хәлиқ жуттики мәйли мусибәт ишлири, мәйли той-төкүн болсун бир-биригә яр-йөләк болуп, бирлик-өмлүкниң үлгисини намайән қилип яшимақта. Илаһим, қериндашлиқ-қәдинаслиқ һөрмитимиз мәңгү болғай!» дәйду.
Һәқиқәтәнму, қедимий мәдәнийәткә егә уйғур хәлқидила моҗут жигитбеши хизмити миллий хаслиққа егә надир иҗтимаий институт екәнлиги талашсиз һәқиқәт. Һазир ҖУЭМ йенидики Баш жигитбеши, Жигитбашлири кеңишиниң рәиси ҚХАниң әзаси. Бу демәк, жигитбашлири һазир җай-җайлардики йәрлик һакимийәт, мәктәп мәмурийәтлири вә башқиму рәсмий һөкүмәт органлири билән хәлиқ аммиси оттурисидики һалқилиқ, көрүклүк хизмәтни атқуруватқан әзимәтләр. Қиммәт вақтини бөлүп, һәқсиз, җәмийәтлик асаста көпчилик хизмити үчүн һардим-талдим демәй, қуруқ дәвран салмай, пайпетәк болуп, хәлиқ хизмитидә жүргән һәқиқий аңлиқ жигитбашлириға көпчилик намидин дайим «Апирин!» ейтимиз.
Етирап қилиш керәкки, кеңәш дәвридә жигитбашлириниң асасий вәзиписи – жутдарчилиқ, өлүм-житим вә той-төкүнләрни башқуруш биләнла чәклинәтти, десәкму болиду. Һазир, демократиялик өзини-өзи башқуруш шәклигә көчүшкә бенаән уларниң җамаәтчилик арисидики иш-паалийәтлириниң миқиясиму кәңәйди. Мәктәп мәмурийәтлиригә йеқиндин ярдәмлишиш, гезит-журналларға муштири топлаш, тәминати начар аилиләргә ярдәм тәшкилләш, қаза болғанлар вә ветеранларға беғишланған ядикарлиқларни пәрвиш қилиш, яшлар арисида спорт вә сәнъәт ишлирини җанландуруш, изгү башланмиларға тәшәббускар болуш, тәрғип қилиш вә көплигән башқилар. Буниң һәммиси йәрлик һакимлар билән зич алақида әмәлгә ашурулмақта.
«Чамиң кәлсә, көпчиликниң хизмитидә болушниң өзи бир инсаний борч, соваплиқ иш. Ейтар тилигим: жутумиз һәм хәлқимиз ичидики еғиз-бирлик вә өзара һөрмәт, миллий қәдрийәтләргә болған садақәтлик суслашмай, техиму күчәйсекән. Ләйғәзәллик – әски илләт. Йезилиқ җайда ишләймән десәң, иш йетиду. Һөкүмәтму қоллайду, қанун җәһәттинму шараитлар бар. Пәқәт аңлиқ йосунда интилиш, тиришиш керәк. Һазир, болупму яшлиримизға, наһайити тиришчанлиқ, бәрдашлиқ лазим. «Қулдәк ишләп, бәгдәк яшашни» билиш керәк. Болупму яшлиримиз балилирини ана тилида оқутушқа, өзгә тилларниму йетүк үгинишкә, һәртәрәплимә билимлик, аңлиқ әвлатни тәрбийиләп, йетилдүрүшкә тиришиши зөрүр», дәйду Нурахун ака. 
Көпбалилиқ аилидә туғулуп чоң болған Нурахун ака өмүрлүк җүпти Иминәм һәдә билән аилә қуруп, бәш пәрзәнт сөйди вә барлиғиниң алий билимлик, салаһийәтлик кәсип егилиридин болуп йетилишигә шараит яратти. Улар һазир маарип, сәнъәт, егилик вә тиҗарәтчилик саһалирида елимизгә биркишилик төһпә қошмақта.
Тәкитләш лазимки, Нурахун  Зиявдуноғли сәнъәтхумар, хуш чақчақ, адәмләр билән муамилидә силиқ-сипайә, дилкәш инсан. У яқ жутумизниң даңлиқ сазәндиси Абдурусул ака билән биллә сәнъәтхумар жутдашлардин «Сада» ансамблини тәшкилләп, наһийәлик, вилайәтлик көрүкләрдә ғалип чиқип, жут абройини көтирип, көпчиликкә тонутқан еди. Бу хил ишлар һазирму давамлашмақта. Һазирқидәк мәхсус аппаратурилар, һәтта аддийғинә түзүгирәк микрофонлар йоқ заманлардиму иссиқ-соққа қаримай, палани һәқ-пул берисән демәйла, Алла бәргән вә өзлириниң тиришчанлиғи билән мукәммәлләштүргән талант-һүнирини көрситип, жутдашлар хизмитидә болуп, жут алқишиға бөләнди. Уларниң «җанлиқ» иҗрасидики нахша-сазлар чәшмисидин той өткүзүп, аилә қурған яшларниң талийи һазир өзлириму бова-мома болди... 
Һә-ә, һәқиқәтәнму «вақит алдираңғу, сақлап турмайду...». Башта ейтқан көпқирлиқ нәвқиран жигит бу күнләрдә һаятиниң 70-даваниға мәғрур қәдәм басти. Әр киши қилишқа тегишлик адимий борчлар: өй селиш, көчәт тикиш, пәрзәнт тепип, қатарға қошушниң һөддисидин шәрәп билән чиқалиди. Бу күнләрдә сөзниң һәқиқий мәнасида «Жут атиси» аталған Нурахун ака 50 жилға йеқин аилә намлиқ һаят кемисидә қол тутушуп келиватқан Иминәм һәдимиз иккиси 20 нәврә, 1 чәвриниң қизиғиға бөлинип, бәхитлик яшимақта. «Яхшилардин яхши из қалиду» дегән мошу әмәсму?! Тәвәллуд мубарәк, жут қәдирлигән Оғлан! Илаһим, жутумизниң өмлүги бузулмай, һәр аилиниң бөлүшидиған хошаллиқлири көп болсун. Елимизгә, хәлқимизгә адил хизмәт қилип, жутумизниң аброй-шәнини ашуридиған билимлик, алғур жут яшлири көпийивәрсун.

Рәхмәтҗан ҒОҖАМБӘРДИЕВ.