• Замандаш
• 24 Тамыз, 2022

Ата-ана әҗри унтулмиди

Мәшүр САСИҚОВ,
«Уйғур авази»

Улуқ Вәтән уруши вә униң кейинки дәвирдә өмүр сүргән Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Таштиқара йезисиниң турғунлири Авут вә Зәйнәп Бурһановалар тоғрилиқ мақалә йезишқа уларниң пәрзәнтлири сәвәп болди. Пәрзәнтлири дегинимиздә, уларниң сани он икки. Раст, уларниң арисида төрти дуниядин өтүп кәтти. Шундақ болушиға қаримай, улар өзара инақ, бир-бирини йолда қоймайдиғанлардин. Әң әвзили, һәммиси җәмийитимизгә лайиқ инсанлардин болуп йетилди. Бу болсиму, әлвәттә, аилидә ата-анисидин алған тәрбийисиниң нәтиҗиси екәнлигидә шәк-шүбһә йоқ.
Сөзүмизни ата-анидин башлисақ. Ата Авут Бурһанов урушниң ахирқи күнлиригичә җәң мәйданида болди. Аман-есән ана жутиға қайтип келип, у бирдинла егиликниң ишлириға бешичә киришип кетиду. Дәсләп Амангелды колхозиниң рәиси болди. Умумән, шу дәвирдә йеза егилиги билән униң тәрәққиятиға биркишилик һәссисини қошиду. Шу түпәйли жутдашлири арисида һөрмитиму жуқури еди. Шуңлашқа Авут акиниң исмини һеликәм улар пәхирлиниш илкидә тилға алиду. Әнди у яқниң рәпиқиси тоғрилиқ гәп қозғисақ, Зәйнәп Бурһанованиң һаят паалийитиниң көпчиликкә үлгә екәнлигини көримиз. Әлвәттә, бу анимиз охшаш уруш вә униңдин кейинки дәвир еғир, җәври-җапалирини бешидин өткүзгән аяллиримиз йетәрлик. Биз, кейинки әвлат вәкиллири, улардин үлгә-ибрәт елиш билән биллә шу инсанларниң исим-шәрипини әбәдийләштүрүшниң инсаний борчимиз екәнлигини ядимиздин чиқармаслиғимиз керәк. 
Сөз болуватқан Бурһановлар әвлади вәкиллириниң ейтишичә, улар он икки пәрзәнтни қатарға қошқичә ата-анисиниң бир мәртә болсиму, һаятиға налә қилғанлиғини аңлимиған һәм көрмигән. Мәсилән, ата әтидин таки йерим кечигичә егиликниң ишлири билән бәнт болушиға қаримай, аилә әзалириниң һалидин толуқ хәвәр елишни адәткә айландурған. Һә, ана болса, өй ишидики аял болушидин ташқири, пәрзәнтлириниң оқушини дайим назарәт астида тутқан. Буниңдин ташқири, бу анимизниң миллий таамлиримизғиму толиму маһир екәнлигини ушбу аилиниң қериндашлиридин болған, инавәтлик инсан Шавдун ака Өмәрбақиевниң һекайисидин убдан билишкә болиду. Униң ейтишичә, Зәйнәп ана саламәтликкә толиму шипа, йәни Таштиқаридин өзгә жутларда унчивала етивар берилип кәтмәйдиған су пөрисигә маһир болған екән. 
– Зәйнәп Бурһанова маңа йәңгә болуп келиду – дәп сөзини башлиди Шавдун ака. – У яқ маңа мәлум болушичә, уруш башланмай туруп, шу дәвирдики ШКМда (школа коммунистической молодежи – М.С.) оқуған. Кейинирәк уруш башлинип кәттидә, оқушни унтушқа тоғра кәлди. Өзәңлар яхши билисиләр, Алмутиға йеқин әтраптики мошу Таштиқара, Тәшкәнсаз, Александровка вә баш йезиларниң хәлқи асасән көктатчилиқ, тамака өстүрүш билән шуғуллинатти. Шу деханчилиқ ишлиридин болупму тамака өстүрүш аһалигә көплигән қийинчилиқларни туғдуратти. Уни көчәт пәйтидин тартипла пәпиләп өстүридекәнғу. Колхоз рәиси сүпитидә Авут акам деханлар қәйәрдә болса, шу йәрдә жүридиған. Уларниң ишини аз болсиму, йеникләштүрүш йолида көп әҗир сиңдүргәнләрниң бири. У уруштин офицер унвани билән кәлди. Рәһбәрлик лавазимларни атқурди. Қәйнәзәрдә йеза һакимийитигә рәһбәрлик қилди. Умумән, атқурған ишлириға тохталсам, хелә бар. У қәйәрдә әмгәк қилмисун, өзигә жүкләнгән вәзипиниң һөддисидин бемалал чиқти. Шу әмгиги арқилиқ әл-жут арисида аброй қазанди. Шуңлашқа ишәшлик ейталаймәнки, акамниң исмини жутдашлар һелиму мәмнунийәт билән тилға алиду. Әнди акам билән һәдәмниң пәрзәнтлиригә кәлсәк, улар ата-анисиниң еқидисини йәрдә қоймиди. Он икки пәрзәнт. Уларниң һәммиси оқуди. Һаяттин биркишилик орнини тепип, җәмийәткә лайиқ инсанлардин болуп йетилди.
Қайил болғиним, бүгүн шу җийәнлирим баққан-қаққан ата-анисини ядидин чиқармапту. Чүнки улар шуниң лайиқ инсанлар. Һазир елимиздә әмгәк қилғанларни һәшләргә көтириватидиғу. Бизниң хәлқимиз арисида пүткүл өмрини әмгәккә беғишлиған, он вә униңдин ошуқ пәрзәнт тепип қатарға қошқан онлиған қериндашлиримиз бар. Һә, бизниң мошу күнгә йетишимиз үчүн тәр төккән, әмгәк қилған шу инсанларниң исмини немишкә атимасқа? Уларниң көпчилик, хәлқимиз билиши керәкқу. Мана мисалға алайли, мошу Авут акам билән Зәйнәп һәдәм еғир әмгәк қойнида жүрсиму, он икки пәрзәндигә билим бәрди. Тәрбийиләп қатарға қошти. Бирқаримаққа уларниң һаяти асан көрүнүши мүмкин. Бирақ һазирқидәк йәйдиғинимиз, ичидиғинимиз йетәрлик заманда яшлиримизниң азирақ қийинчилиқларға бәрдашлиқ берәлмиши адәмни «хәп» дегүзиду. Шуңлашқа аммивий әхбарат васитилиридә айрим пәйтләрдә адәм чидиғусиз җапа-мәшәқәтләрни баштин кәчүргән инсанларниң һаятидин учур берип турғанниң һеч зийини йоқ дәп ойлаймән.
Һәқиқәтәнму ақсақалниң пикри орунлуқ. Бурһановлар аилисиниң мисалида яшларға тилға аларлиқ тәрбийә бәргили болиду. Уларниң һаятқа болған көзқаришиниму өзгәртиш еһтималдин жирақ әмәс. Сөз болуватқан аилиниң тунҗиси Роза билән Һәмрабүви − медицина саһасиниң мутәхәссиси, Шәмшинур − чәт әл тилиниң муәллими, Савут политехника институтини тамамлап, «Казселезащита» мәһкимисиниң автобазисини башқурди, Қәһриман полиграфия цехида рәһбәрлик хизмәтләрдә болди, Давут − ички ишлар оргининиң хадими, Бибинур йеза егилиги институтини түгәтти, Сепийәм − ашпәз, Қадир − слесарь, Абдуллин − йол бәлгүлири заводиниң ишчиси, Рашид − зооинститут түлиги вә Тельман орман егилигиниң хадими сүпитидә әмгәк қилип, елимизниң иҗтимаий-ихтисадий тәрәққиятиға биркишилик үлүшини қошмақта. Бу қериндашларниң өсүп-йетилишигә зәмин яратқан ата-аниға апирин ейтмай мүмкин әмәс. Һә, әлвәттә, мәрһум ата-аниға пәрзәнтлириниң һәммисиниң шатлиғини көрүш несип болмапту. Шундақ болсиму, уларниң әҗри беһөддә кәткини йоқ. Избасар, мирасхорлири миллитимизниң бир вәкиллири сүпитидә өзлириниң талант-қабилийити билән әмгәкчанлиғи арқилиқ көпчиликкә тонулди. Виждан әмри билән бүгүнки күндә ата-анисини хатириләватиду. Иш қилип, аримизда әйнә шундақ пәрзәнтләрниң сепи көпийивәрсун.