• Әхбаратлар еқими
• 08 Қыркүйек, 2022

Келәчиги парлақ еди

Өткән жили дәл мошу күнләрдә Уйғур наһийәсидә көпчиликни һәләйкүмгә селип, гаңгиритип қойған паҗиә йүз бәрди. Тәсадипи вә сирлиқ һалда әл ағзида жүргән яш мудир, бүгүнки әвлат мәрипәтчилириниң ғоллуқ вә илғар вәкили тәсадипи вә сирлиқ һалда һаят билән хошлашти.
Мухбир сүпитидә, униң паалийитидин сирттин яхши тонуш болғачқа, мәнму еғир мусибәт илкидә қалдим. Товва... Мошу паҗиәдин бирәр ай илгири, йәни муәллимләрниң әнъәнивий август кеңәшмисидин кейин бир зияпәткә дахил болуп, мәктәпләр һәққидә әтраплиқ параң болуведи. Шу бәзмидә бир тонушум Уйғур наһийәси хәлқиниң башқа қандашлиримизға қариғанда билимгә иштияқи интайин жуқурилиғини наһайити көп мисаллар билән испатлиған еди. Һәтта еғир жиллиридиму аңлиқ адәмләр бир тал мозийини сетип, балисини оқутқанлиғи һәққидә тәвринип һекайә қилип, бүгүнки күндә бу амил унтулуп қеливатқиниға ечиниш билдүриведи. Шунда йәнә бир тонушум униңға тәнбиһ берип, һазирму яш, тәрәққийпәрвәр қиз-жигитләрниң көплигини алаһидә тәкитләп, бәзилириниң исимлирини атап чиқти.
– Амал қанчә... Һели һәрқайси бир министрниң вәзиписини пекидәк атқуридиған балилиримиз, – дегән еди у. Шу чағда униң гепигә анчә ерәң қилмиған екәнмән. Кейин мән наһийәдә педагогика саһасида көзгә көрүнгән мәктәп мудири Әзиз Дәраев билән Илия Бәхтия намидики оттура мәктәпниң илмий мудири Муһидин Розахуновниң дуниядин өткәнлигини аңлап, яқамни тутуп қалдим. Чүнки жуқурида аталған жигитләрниң арисида әшу икки яш оғланму бар еди. Бири – аватлиқ, бири – түгмәнлик. Йәни хошна жутлардин. «Тил тәгдиму бу үммәтлиримизгә» дәп һәсрәттә қалдим.
Болупму, Әзизниң келәчиги парлақ еди. Кичигидинла әқиллик, зерәк өскән Әзиз яш болушиға қаримай, билим бериш саһасида тез өрләшкә башлиған надир мутәхәссис сүпитидә тилға елинатти.
1975-жили дунияға кәлгән Әзиз Дәраев ата жути Ават йезисида оттура мәктәпни әла баһаларға түгитип, Абай намидики дөләтлик педагогика институтиниң химия-биология факультетида тәһсил көриду. Бу дәргаһниму у алий нәтиҗиләр билән тамамлиди. Андин елимиздики әң илғар миллий мәктәплиридин болған Алмутидики М.Яқупов намидики 101-мәктәптә (һазирқи мәктәп-гимназия) әмгәк паалийитини башлиған. Бу билим дәргаһида йетүк тәҗрибә топлиған Әзиз көп өтмәй, ана жутидики мәктәпкә ишқа йөткәлди. Дәсләп устаз, андин илмий мудир вә кейин мудир болуп, наһийә мәркизи Чонҗа йезисидики 1-уйғур оттура мәктивини, Һ.Искәндәров намидики өзи учум болған мәктәп вә ахирқи жиллири болса, Чоң Ақсу йезисидики Ғ.Сәдвақасов намидики оттура мәктәпләрни утуқлуқ башқуруп келивататти.
Һә, бүгүнки мәктәпләр паалийитини буниңдин 15 – 20 жил илгәрки билим юртлириға селиштуруш умумән мүмкин әмәс. Билим саһасиниң алий рәһбәрликлириниңму, ислаһатларниңму гоя пәсилләрдәк алмишиши адәткә айланди. Сир әмәски, бу ислаһатларниң һәммисила утуқлуқ болди дәп ейталмаймиз. Әйнә шундақ қийин вә қалаймиқан җәриянда дөләт қурулушиниң бу муһим саһасида ишләшму қийин болмақта. Сир әмәски, дәл һазирқи вәзийәттә мәктәп рәһбәрлиги лавазимида мәнпийәтдар устазлар аз. Чүнки мәктәп мудири билән униң орунбасарлириниң мааши адәттики устазлардин хелила төвән, мәшәқити болса, һәссиләп нурғун. Шундиму бу саһада өз кәспини сөйгән, униңға җан дили билән хизмәт қиливатқанлар бар. Әзиз шуларниң бири еди. У өзи хизмәт қилған коллективларда принципиаллиғи, очуқ мүҗәзи вә жуқури кәспий билими арқилиқ утуқ қазанған. Мошу йәрдә у хизмәт қилған мәктәпләрниң шу чағларда наһийәла әмәс, вилайәт даирисидиму илғарлар санидин орун алғанлиғини тәкитлисәк, мубалиғә болмас. Болупму билим беришниң асасий нәтиҗиси – түләкләрниң дөләт һесавиға алий вә оттура мәхсус билим дәргаһлириға чүшүши дәп һесаплисақ, бу җәһәттинму хелә жуқури нисбәткә егә болди. Униң көп издинидиған, тәшәббускар вә интайин милләтпәрвәр екәнлигини әл-жут яхши биләтти. Болупму у яш әвлатқа миллий тарихимизни үгитишкә вә тәрғибат қилишқа болған интилиши һәммимизни қайил қилған еди. Бирла көңүлни бәзләйдиған йери, униң әмгиги көзи тиригидә мунасип баһаланди. Җумһурийәтлик миллий инновациялик илмий тәтқиқат мәркизи «Үздік педагоглар» академиясиниң – «Ұлағатты ұстаз», «Шығармашыл ұстаз», җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң «Сахавәт» медальлири, «Рухани жаңғыру» мәркизиниң Миннәтдарлиғи вә нурғунлиған пәхрий ярлиқлар билән мукапатланди. У Қазақстанниң Тунҗа Президенти билән минбәрдә қатар туруп, уни тәбрикләп, миллий мәктәплиримиз паалийитидин учур бәргән санақлиқ уйғур пәрзәнтлирниң бири болди.
Һазирму күндин-күнгә бәхиткә қарши паалийити тарийип кетиватқан анатиллиқ мәктәплиримиздә пәхирлинишкә әрзийдиған маңлайалди яш кадрлиримиз йетәрлик. Биз, аддий хәлиқ, уларға қандақ таянч болалаймиз? Униң бирла йоли бар. У – милләт сүпитидә моҗутлуғимизниң капалити болмиш миллий маарипни сақлап қелиш вә риваҗландуруштин ибарәт. Униң үчүн миллий ғурури бар һәрбир уйғур өз әвладини анатиллиқ мәктәпләргә бериши һаҗәт. Һә, у саһада өз кәспигә садиқ, миллитигә ашиқ устазлиримиз йетәрлик. Улар өз шагиртлирини һечқачан яман йолға башлимайду.

Махмут ИСРАПИЛОВ.