• Мәшъәл
• 20 Сәуір, 2023

Санийәм ИСМАЙИЛ: «Парижда қазақ вә уйғур нахшилирини яңраттуқ»

Март ейида, йәни Норуз мәйрими һарписида Францияниң Париж шәһиридики «Teatre de la Villa» вә Бельгияниң Брюссель шәһиридики «Bozar» театрлириниң уюштуруши билән хәлиқара этнофестиваль өтти. Мәзкүр фестивальға Қазақстандин тонулған сәнъәткар Санийәм Исмайил қатнашқан еди. Биз өткәндә униң билән учришип, сөһбәтләшкән едуқ. 

Йолдаш МОЛОТОВ,
«Уйғур авази»

— Санийәм, бу фестивальға сиз қандақ тәклип қилиндиңиз?
— «Teatre de la Villa» театри Париждики әң чоң театрларниң бири болуп һесаплинидекән. Униң асаси 1862-жили селинған. Һазир асасән хореография театри сүпитидә етирап қилиниду. Шуларниң һәм һазир Франциядә яшаватқан Тулуз университетида атропология пәни бойичә оқутқучи вә режиссер Муқәддәс Миҗитниң тәкливи билән бериш имканийитигә егә болдум. Қошумчә қилсам, өткән жили йәнә шу Муқәддәсниң тәкливи билән Мороккида өткән «Fez festival of world sacred music 2022» фестивалиға қатнашқан едим. Парижда өткән фестивальниң мәхсити – дуниядики һәрхил милләтләрниң мәдәнийитини, сәнъитини дунияға тонутуштин ибарәт. 
— Фестивальға қайси дөләтләрдин вәкилләр кәлди?
— Мәзкүр фестивальға Авғанстан, Қирғизстан, Өзбәкстан вә башқиму дөләтләрдин сәнъәткарлар кәлди. Қазақстандин мән вә жырчи Улжан Байбосынова қатнаштуқ. Әлвәттә, мән өзәмниң дутарим билән бардим. Фестивальда һәрбир қатнашқучиға 20 минут вақит берилиду. Мән бу йәрдә «Нава» муқамини вә хәлиқ нахшилиридин «Я, дост» вә «Миражихан» нахшилирини орунлидим. Әлвәттә, сәһнигә чиқиш алдида чоңқур һис-туйғулар илкидә қалдим. Шундақла жуқури җавапкәрликни һис қилдим. Чүнки хәлқимниң есил сәнъитини, мәдәнийитини дунияға тонутуш пурсити маңа берилди. Қисқа вақиттила, йәни 20 минут ичидә әсирләр давамида сақлинип келиватқан миллитимниң сәнъитини намайиш қилишим лазим болди. Худаға шүкри, һәммә нәрсә мән ойлиғандәк әмәлгә ашти. Улжанму қазақ хәлқиниң сәнъитини көрсәтти, һәр иккилимиз алқишларға сазавәр болдуқ. Мән бу йәрдә сәнъәттә чегара йоқ екәнлигигә йәнә бир қетим көз йәткүздүм. Мениң арманлиримниң бири – уйғур сәнъитини дунияға тонутуш. Шу арминимға изчиллиқ билән интиливатимән.
— Парижда яшаватқан уйғурлар билән учришиш пурсити болдиму?
— Һәқиқәтәнму һазир уйғурлар Европиниң нурғун дөләтлиридә истиқамәт қиливатиду. Мени Парижда достум Муқәддәс Миҗит күтүвалди. Шундақла мениңдин онлайн-шәкилдә дутар челишни үгиниватқан Ильяр, әсли өзимизниң яркәнтлик, кейинки жилларда мошу йәрдә олтирақлашқан Халмурат Хәйруллаевниң аилиси билән учришиш пурсити болди. Улар бизни қучақ йейип күтүвалди.
— Мениң билишимчә, елимиздә сайлам болған күни сиз чәт әлдә едиңиз. Аваз бәрдиңизму?
— Раст, шундақ болди. Биз Брюссельға кәлгән күни елимиздики муһим сәясий кампания башланған. Қазақстан граждини болғачқа, өзәмниң борчумни өтәшкә тириштим. Шу күни Брюссельдики елимизниң консулханисиға келип аваз бәрдуқ. Консулхана хадимлири сайлам бериш җәриянини яхши уюштурупту. Миллий таамлар билән аваз бәргүчиләрни күтүвалди. Улжан Байбосынова қазақ хәлқиниң нахшилирини орунлап, һәммимизгә мәйрәмлик кәйпият беғишлиди.
— Умумән, Париждин қандақ тәсират алдиңиз?
— Париж дунияда сәнъәт, мәдәнийәт, мода вә стиль, романтикилиқ учришишлар мәркизи сүпитидә етирап қилиниду. Уни бир қетим көрүш гөзәлликни сөйидиған һәрқандақ адәмниң армини, дәп ойлаймән. Мән шу арманға йәттим. Әлвәттә, тәсиратлар әҗайип. Әсирләр илгири селинған бена-имарәтләрни көргәндә, шу заманларға сәяһәткә берип кәлгәндәк болисиз. Телевизия арқилиқ көрүш, китап-журналлардин оқуп, билиш өз алдиға, көз билән көрүш, кочиларда меңиш, шу йәрниң атмосферисини һис қилиш, әлвәттә, башқа. Париждин чоңқур тәсиратлар илкидә, илһамлинип кәлдим. Қошумчә қилсам, мени язда Парижға йәнә тәклип қилишти. Һазир шуниңға тәйярлиниватимиз.
 — Һазирқи паалийитиңиз һәққидә тохтилип өтсиңиз?
— Мән һаятимни сәнъәткә беғишлидим. Хәлқимниң нахша, саз, муқамлирини байрақ қилип елип келиватимән һәм мошу йолда һаятимни сәрип қилишқа тәйяр. Өзәмниң асасий ишимдин ташқири, һаятимниң давами қизим Зилаләниң оқушиға алаһидә көңүл бөлүшкә тиришиватимән. Әлвәттә, иҗадийәт давамлишиватиду, йеңи нахшиларни йезиватимән. Әндики мәхсәт – йеңи концертлиқ программини тәйярлаш. Чүнки сәһнини сеғиндим, тамашибинларни сеғиндим. Худайим буйриса, шу концертта учришимиз, дегән оюм бар.
— Сөһбитиңизгә рәхмәт. Сизгә иҗадий утуқ тиләймиз.