• Әхбаратлар еқими
• 16 Қыркүйек, 2023

Дөләт билән тиҗарәтниң мунасивити йеңи үлгигә көчүши лазим

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Ақорда» резиденциясидә елимиз тиҗарәт вәкиллири билән учришиш өткүзди. Дөләт рәһбири Қазақстан хәлқигә йоллиған Мәктүбидә елимизни тәрәққий әткүзүшкә беғишланған йеңи услублар тәвсийә қилғанлиғини қәйт қилди.
– Биз ихтисатниң өсүмини кам дегәндә 6-7 пайизға йәткүзүшимиз керәк. Униң үчүн шәхсий тәшәббусларни имканқәдәр қоллаш лазим. Мошу йөнилиштә бираз ишлар әмәлгә ашурулди. Шуниңға қаримай, тиҗарәтниң тәрәққият сүръити аз, өзиниң иқтидариға мувапиқ әмәс десәкму болиду. Бир сөз билән ейтқанда, һәқиқий мәнадики сүпәтлик йүксилиш һаҗәт. Биринчи новәттә дөләт билән тиҗарәтниң мунасивити тамамән йеңи үлгигә көчүши лазим, – деди Президент. 
Дөләт рәһбири дөләт билән тиҗарәтни «йеңи җәмийәтлик шәртнамә» түзүшкә чақирди.
 – Бу шәртнаминиң мәзмунини төвәндикидәк көрситишкә болиду: дөләт тиҗарәтниң тәрәққияти үчүн имканқәдәр шараит яритиду вә шәхсий мүлүкни толуқ һимайә қилинишини тәминләйду. Өз новитидә, тиҗарәтчиләр өзлиригә жүкләнгән вәзипини, җүмлидин, селиқ төләш, ихтисатқа инвестиция селиш, иш орунлирини ечиш, хадимларға қолайлиқ әмгәк муһитини қелиплаштуруш охшаш вәзипиләрни адил орунлайду, – деди Қ.Тоқаев.
Президентниң ейтишичә, бизнес дөләт билән тиҗарәт арисидики өзара ишәнчигә асаслиниши һаҗәт.
– Дөләт аппарати һәр бир тиҗарәтчигә қанун бузғучи сүпитидә қаримаслиғи керәк. Мошундақ мәвқә, ахирида башқуруш репрессивлиқ характерға егә болуши мүмкин. Дөләт тиҗарәтчиләргә ярдәмлишиши һаҗәт. Буни алаһидә тәкитлүгим келиду: тиҗарәтчиләргә ярдәмлишиш лазим. Әнди тиҗарәтчиләр болса, әризихор яки ярдәмгә муһтаҗ ролида болмай, дөләт аппартиниң тәңһоқуқлуқ шериги айлиниши лазим, – деди Президент.
 Шуниң билән Дөләт рәһбири йеқин арида һәл қилиниши лазим болған вәзипиләргә тохтилип, қанун үстүнлигини вә шәхсий мүлүкниң һимайә қилишни тәминләш муһим екәнлигини тәкитлиди. 
 Президент юристлар вә тиҗарәтчиләр җамаәтчилиги өз алдиға айрим кассациялик инстанция қуруш мәсилиси бойичә кеңәшмә өткүзүш зөрүрийитиниң пишип йетилгәнлигигиму диққәт бөлди. Дөләт рәһбириниң ейтишичә, сот қарарлириниң 60 пайизидин ошуғи гражданлар билән тиҗарәтниң пайдисиға һәл қилиниду. Бәзидә дөләт аппаратиниң тиҗарәтни сотқа мураҗиәт қилишқа мәҗбурләйдиған камчилиқларни түзитиш ишлири өз дәриҗисидә жүргүзүлмәйду. Мошуниңға мунасивәтлик Һөкүмәт Алий сот вә Миллий тиҗарәтчиләр палатиси билән бирлишип, дөләт органлириниң хадимлириниң сәлбий һәрикәтлирини тәһлил қилип, уларни йоқ қилиш үчүн нәтиҗидар чариләрни қобул қилиши лазим. 
Қасым-Жомарт Тоқаев активларни қайтуруш пәйтидә дөләт билән тиҗарәтниң мәнпийәтлири арисидики тәңпуңлиқни сақлашни новәттики әвзәллик дәп көрсәтти.
– Йеқинда активларни қайтуруш бойичә қанун қобул қилинди. Бу қанун активларни қайтуруш чарилирини бир мәхсәткә сәпәрвәр қилишқа қаритилған. Йәни бу – һәқиқий мәнадики җәмийәтлик шәртнамә акти. Бу чарә-тәдбир ихтисатни йүксәлдүрүп, иҗтимаий бөлүнүшниң вә адәмләр арисидики айримчилиқниң алдини елиши лазим. Адил тиҗарәткә чәтәллик вә вәтәнлик инвесторларға буниңдин қорқушқа асас йоқ, – деди Қ.Тоқаев. 
 Дөләт рәһбири елимизниң иқтидари жуқури тиҗарәтчилирини металлургия, химия, машина ясаш вә башқиму саһаларға чоң лайиһәләрни әмәлгә ашурушқа қатнишишқа чақирди.
    Қасым-Жомарт Тоқаев ихтисатни рәғбәтләндүридиған адил селиқ сәяситини жүргүзүшниң муһим екәнлигини  йәнә бир әһмийәтлик вәзипә дәп қәйт қилди. Президент селиқ киримлиридә тилға алғидәк тәңпуңсизлиқлар бар екәнлигигә тохтитилип, селиқ сәяситини йүксәлдүрүшниң һаҗәтлигини тәкитлиди.
– Елимиздики селиқниң 80 пайизини 260қа йеқин ширкәт төләйду. Бу тәңпуңсизлиқни башқа селиқ төлигүчиләрниң селиқлиқ киримлирини ашуруш арқилиқ түзәш керәк. Экспертларниң пикригә мувапиқ, елимиздә иш билән тәминләнгән умумий аһалиниң төрт миллиони киримлиридин селиқ төлимәйду. Йеникләштүрүлгән селиқ режими киргүзүлгинигә қаримай, микро вә кичик тиҗарәт субъектлири ахча айнилимини йошуриду вә азайтип көрситиду. Бизнес субъектлириниң 70 пайизға йеқини йеникләштүрүлгән декларациядә бәш миллиондин аз кирим көрситип, мошу режим даирисидә киримләрниң 6 пайизинила төләйду. Шуңлашқа селиқ җәриялирини йеникләштүрүп, хәлиқ вә тиҗарәт билән нәтиҗидар мунасивәт орнитиш арқилиқ актив селиқ төлигүчиләрни көпәйтиш – йеңи селиқ сәяситиниң асасий мәхсәтлириниң бири болуши лазим. Селиқ төләштин қечип, тәкшүригүчи органлар билән тил тепишип, тавакәлчиликкә барғандин көрә, селиқ төләш пайдилиқ вә оңай болуши керәк, – деди Қ.Тоқаев.
Дөләт рәһбири ениқ индустрияләштүрүшни тәминләшни новәттики муһим вәзипә сүпитидә көрситип бәрди. 
  Президентниң пикричә, нефть сервиси саһаси вәтәнлик ихтисатни һәртәрәпләндүрүшниң вә өсүмни тәминләшниң асасий механизми болуши керәк.
Оттура тиҗарәтни тәрәққий әткүзүшни чапсанлитиш – новәттики муһим мәсилә. Президентниң ейтишичә, Қазақстанда кичик вә оттура тиҗарәтни наһайити шараитлар бар. Шуниң билән биллә кичик тиҗарәт вәкиллирини тиҗарәтчиликниң оттура дәриҗисигә көчүшини рәғбәтләндүрүш ишлири йетишмәйду. 
  Дөләт рәһбири Мәктүптә тиҗарәт субъектлирини рәғбәтләндүрүшкә қаритилған бирқатар тапшурма бәргәнлигини қәйт қилди. Җүмлидин, дөләт малийә җәһәттин қоллашниң алаһидә чарилирини тәвсийә қилиш, шундақла, стандартлиқ селиқ режимида ишләйдиған тиҗарәт үчүн дөләт тендерлириға йеникчилик билән қол йәткүзүш мәсилилирини күчәйтиш лазим. Униңдин ташқири, Президент Һөкүмәткә қоллаш чарилириға мунасивәтлик механизмларни сүпәтлик йүксәлдүрүшни тапшурди. 
Дөләт рәһбири «Атамекен» миллий тиҗарәтчиләр палатисиниң паалийитигә алаһидә тохтилип, палатиниң тиҗарәт билән дөләт арисидики нәтиҗидар диалогниң асасий механизми болуши керәклигини ейтти.
   Жиғинда Миллий ихтисат министри Әлибек Қуантыров, Баш прокурор Берик Асылов, «Атамекен» миллий тиҗарәтчиләр палатиси президиуминиң рәиси Райымбек Баталов, Тиҗарәтчиләр һоқуқлирини һимайә қилиш бойичә вәкил Рустам Журсинов, «Риддер тау-кен шахта жабдығы зауыты» ҖЧЙниң тәсисчиси Андрей Печенин, «Қайып-Ата» ҖЧЙниң баш мудири Сырым Ертаев, «Kazdream» IT холдингиниң асасини салғучи вә чоң рәһбири Дәурен Төлебаев, «Orient Finanse Groupe» ҖЧЙниң акционери Руслан Шаекин, «Майлы дақылдардың тәжірибелік шаруашылығы» ҖЧЙниң мудири Фарид Әбитаев, «Конкурент-Б» ҖЧЙниң төмүрйолларни лайиһәләш вә селиш бойичә ширкәтниң мудири Бақытбек Қадыров, Абай вилайитидин тиҗарәтчи Елена Асылбекова сөзгә чиқип, өз пикирлирини изһар қилди.