• Йеңилиқлар
• 27 Ақпан, 2012

Һаят йоли ибрәтлик

Һаят әстә қаларлиқ унтулмас хатириләр билән қизиқ екән. Йәтмиш бәш жиллиқ һаятимда мән буни чоңқур һис қилдим. Маарип саһасида оттуз жил ишләп, өсүватқан әвлатни тәрбийиләштәк шәрәплик ишқа бир кишилик үлүш қошқанлиғим билән пәхирлинимән. Униң жигирмә жили наһийәлик маарип бөлүмидә өтти. Бу вақит җәриянида миллий маарипимизниң атақлиқ вәкиллири билән қоюқ арилишип, хизмәтдаш болуш пурситигә муйәссәр болдум. Уларниң ярқин симаси һелиму көз алдимда. Болупму Айшәм һәдә Шәмиева билән болған учришишлар, у яқниң уйғур балилирини өз ана тилида оқутушниң проблемилири, уларни һәл қилишниң йоллири һәққидә ейтқан ой-пикирлири билән йол-йоруқлири та һазирғичә ядимдин чиқмайду. Әслидә Айшәм һәдини балилиқ чағлиримдин тартип биләттим. Апам рәмәтлик гепини көп қилатти. Өткән әсирниң қириғинчи жиллирида Алмутидин Яркәнткә келип, йезиму-йеза арилап, саватсизлиқни йоқитиш, балиларни мәктәпләргә җәлип қилиш қатарлиқ аммивий-тәшкилий ишларни елип барған екән. 1957-жили мәктәпни тамамлап, апамниң мәслиһити билән Алмутиға оқушқа бардим. Бу Айшәм һәдиниң ейтип кәткән несиһити екән. Тәлийим болуп, Абай намидики Педагогика институтиниң тил вә тарих факультетиға оқушқа чүштүм. Айшәм һәдә бизгә І вә ІІ курсларда һазирқи заман уйғур әдәбий тилиниң нәзәрийәси һәм әрәп йезиғи бойичә лекция оқуди. Мана мошу жиллири у яқ билән йеқиндин тонушуп, вуҗудида әҗайип инсаний хисләтләрниң муҗәссәм екәнлигигә көз йәткүздүм. У өзиниң җумһурийәттә тонулған алим екәнлигигә қаримастин, наһайити кичик пейиллиғи һәм кәмтарлиғи билән бир өмүр ядимда қалди. Урушниң еғир ақивәтлиридин толуқ қутулуп кетәлмигәчкә, ихтисадий җәһәттин әһвалимиз яхши әмәс еди. Шундақ бир шараитта устазлиқла әмәс, анилиқ меһир-муһәббити биләнму һәр қайсимизни чүшкүнлүккә берилмәй яхши оқушқа дәвәт қилатти. Устазлиқниң әң шәрәплик вә соваплиқ кәсип екәнлигини қайта-қайта тәкитләтти вә оқушимизға қизғинлиғимизни ашуруп, әтики күнгә болған үмүт-ишәнчимизни ойғитатти. Илмий педагогикилиқ ишлар билән наһайити бәнт екәнлигигә қаримастин, ятақханимизда пат-патла болатти. Турмуш әһвалимиздин хәвәр елип, имканийәтниң болушичә ғәмхорлуқ көрситәтти. Биз уюштурған һәр түрлүк кәчләр билән учришишлардин һеч қачан чәттә қалматти. Бая ейтқинимдәк, устаз-алим сүпитидә әмәс, ана сүпитидә қатнишип, иллиқ гәп-сөзлири билән қәдирлик меһминимиз болуп кетидиған. 1958-жили Алмутида уйғур тили вә әдәбияти пәнлири муәллимлириниң җумһурийәтлик биринчи әнҗуманиниң өткүзүлүши маарипимиз тарихидики шанлиқ сәһипиләрниң бири болуп қалди. Әшу муһим баш қошушниң беваситә тәшәббускари һәм тәшкилатчиси Айшәм Шәмиева болған еди. Униңға биз, студентларниму, қатнаштурди. И.Алтынсарин намидики педагогика пәнлири илмий-тәтқиқат институти йенида уйғур тили билән әдәбиятини оқутуш секторини тәшкил қилиш тәкливини оттуриға қойди. Бу тәклип иҗабий һәл болуп, 1961-жили мәзкүр сектор ечилди вә уни узун жиллар мабайнида өзи башқурди. Хелә жиллардин кейин мошундақ әнҗуман Уйғур наһийәсиниң Чонҗа йезисидиму өткүзүлди. Айшәм һәдә билән әшу әнҗумандики учришишимиз ахирқиси болуп қалди. Мән бу мақалида маарип саһасида йерим әсиргә йеқин әмгәк қилип, униң тәрәққиятиға бебаһа һәссә қошқан Айшәм Шәмиеваниң кәң даирилик илмий-педагогикилиқ паалийити тоғрисидики гәпни алим-тәтқиқатчилиримизниң ихтияриға қалдуруп, пәқәт өзәмниң хатирә-әслимилиригила қисқичә тохталдим. Хәлқимизниң шанлиқ қизиниң туғулғиниға 100 жил толған мошу күнләрдә униң исмини әбәдийләштүрүш бойичә һеч қандақ ишниң әмәлгә ашурулмиғанлиғи интайин ечинишлиқ. Мошу һәқтә буниңдин он жил илгири сөз болуведи. Ваһаләнки, ейтилған гәп ейтилған йәрдә қалди. Туғулған тәвәсидә бирәр оқуш орниға мошу намайәндимизниң исми берилгән болса, нур үстигә нур болматтиму? Әпсуски, туюқ кочиғиму нами берилгини йоқ...

Майминәм ИМӘРОВА,

Қазақстан маарип әлачиси, әмгәк ветерани. 

Яркәнт шәһири.