• Әхбаратлар еқими
• 19 Наурыз, 2025

Очуқ диалог мәйдани

Дөләт рәһбири Қасым-Жомарт Тоқаевниң Миллий қурултайниң төртинчи жиғинида сөзлигән сөзи

Һөрмәтлик җамаәт!
 Бүгүн – Амал күни. Шуңлашқа һәммиңларни чин қәлбимдин тәбрикләймән.
 Бу күн – Норузниң башлиниши. Елимизниң чоң мәйрими бийилму хасийәтлик Рамзан ейи билән биллә келиватиду. 
 Хасийәтлик мәйрәмлиримиз хәлқимизни изгү ишларни қилишқа чақириду. Алий хисләтлирини кәң тәшвиқ қилиду. 
 Қурултайниң улуқ мәйрәмләр билән биллә өтүватқанлиғини яхшилиқниң нишани дәп ойлаймән.
Мошуниңдин үч жил илгири норуз ейида мәхсус Мәктүп йоллидим. Уни яхши билисиләр.
Елимизни түп-асаслиқ йеңилаш үчүн кәңдаирилик ислаһатларни әмәлгә ашуридиғанлиғимизни ейттим. Шу пәйттә дәсләпки қетим Миллий қурултай тоғрилиқ тәшәббус көтәрдим. 
Үч жилниң ичидә Қазақстан йеңи түскә егә болди. Сәясий ислаһатлар һәртәрәплимә өзгиришләрни әмәлгә ашурушқа имканийәт бәрди. Умумхәлиқ референдуми арқилиқ Конституциягә түзитишләр киргүзүлди. Парламентниң вакалити кәңәйди. Һөкүмәтниң җавапкәрлиги ашти. Инсан һоқуқлирини һимайә қилиш системиси яхшиланди. Конституциялик сот қурулди. Қарар қобул қилиш җәрияниға гражданларниң паал қатнишишиға йол ечилди. Башқиму йөнилишләрдә муһим ислаһатлар әмәлгә ашурулди. Йәрлик һакимийәт түп-асасидин йеңиланди. 
Үч жилдин ошуқ вақит ичидә йеза һакимлириниң 72 пайизи йеңиланди. Униң үчтин бири – илгири дөләт хизмитидә болмиған гражданлар.
Бир сөз билән ейтсақ, регионлардики иҗраий һакимийәткә йеңи адәмләр келиватиду.
Пилотлуқ лайиһә сүпитидә наһийәләр билән вилайәтлик әһмийити бар шәһәрләрниң 45 һакими сайланди.
Бийилдин башлап барлиқ наһийә һакимлирини хәлиқ беваситә сайлайдиған болиду.
Һәрхил дәриҗидики мәслиһәт сайлими вакаләтлик һакимийәт органлириниң ишиға йеңи сүръәт бәрди. Вилайәтлик вә наһийәлик мәслиһәт депутатлирниң 90 пайизи бирмандатлиқ округтин, йәни беваситә аваз бериш арқилиқ сайланди.
Һакимийәт системисида мошундақ өзгириш илгири-кейин болмиди.
Елимиз ичидики өзгиришләргә Миллий қурултай әзалириму чоң төһпә қошти. Хәлқимизни умумий мәхсәткә җипсилаштуруп, яхши ишларға сәпәрвәрликкә кәлтүрди.
Коллегиялик жиғин дәсләпки күндин башлап умумхәлиқ йеңилинишниң рәмзигә айланди. Җәмийәтлик диалогниң йеңи үлгиси қелиплашти. Өзара чүшәнчә  билән һөрмәт бар йәрдә разимәнлик болиду. Қурултайниң асасий мәхситиму мошу.
Түнүгүндин бери Миллий қурултай әзалири нурғунлиған тәшәббус көтириватиду. Җәмийитимизниң муһим мәсилилири бойичә қизиқ муһакимиләр өтти.
Қурултай әзалири — тәклип қилинған мутәхәссисләр бу мәсилиләр бойичә өз тәклиплирини ейтти.
Һөкүмәт әзалири, Президент Мәмурийитиниң вәкиллири, Парламент депутатлири көплигән соалларға җавап берип, пикир алмаштурушқа паал қатнашти.
 Бу тоғрилиқ тонулған ихтисатчи Жақсыбек Кулекеев ейтип өтти.
Шундақла Миллий қурултай әзалири Қайырбек Арыстанбеков, Марат Башимов, Ерлан Саиров, Расул Рысмамбетов вә Мурат Әбенов селиқ-бюджет мәсилисигә мунасивәтлик орунлуқ пикир билдүрди.
Елимиз үчүн наһайити муһим чариләрниң мәзмунини хәлиққә һәртәрәплимә чүшәндүрүш лазим. 
Хәлиқниң һәммиси ихтисатчи яки малийә мутәхәссиси әмәс. Дөләтниң қандақ чарини немә үчүн қолға еливатқанлиғини һәммә бирдәк чүшәнмәй қелиши мүмкин. шуңлашқа ислаһат мәзмунини һәр адәмгә чүшинишлик тил билән йәткүзүш керәк.
Һөкүмәт селиқ ислаһитиға мунасивәтлик йеңи услубларни тәклип қилди.
Бу чариләр, умумән, дурус. У йәрдә асасий ихтисадий вә иҗтимаий амиллар нәзәрдә тутулған. 
Кәспий мутәхәссисләрму, умумән, хәлиқму қошулған баһа селиғиниң мөлчәрини көтиришниң һаҗәт екәнлигигә чүшәнчә билән қарайду. 
Амма тәклип қилинған чариләргә, шуниң ичидә қошулған баһа селиғиға мунасивәтлик тәңқидий пикирләрму ейтиливатиду. Бирақ мундақ мәвқә һәқиқий әһвалға асасланмиған. 
Һәрхил сәвәпләргә бола, өзигә кәңдаирилик иҗтимаий вәзипиләрни алмайдиған әлләр аз әмәс. 
Һә Қазақстанниң бюджет мәблиғиниң йеримидин көпи иҗтимаий саһаға тәәллуқ.
Бизниң елимиз – иҗтимаий мәмликәт. Шуңлашқа билим бериш, саламәтликни сақлаш саһалириға инвестиция селишни давамлаштуримиз. Бу – бизниң конституциялик вәзипимиз. Бирақ һәқиқий муһтаҗ гражданларғила ярдәм көрситилиши керәк. Вакалитини ашуруп пайдилинишқа, болупму мәккарлиққа йол берилмәйду.
Шуңлашқа әвзәллик берилмигән лайиһиләргә бөлүнидиған мәбләғ азийиду. Бу һаҗәт чарә екәнлиги айдин ениқ.
Һөкүмәт мошу жилниң ахириғичә уни оптимизацияләш керәклигини бирәтола ениқлавелиши лазим.
 Қазақстанда һәрхил селиқ режими, нурғунлиған йеникчиликләр билән преференцияләр бар. Униң һәммиси елимиздә селиқ офшори охшаш әһвални қелиплаштурди.
Тиҗарәтчиләрниң икки асасий топи пәйда болди. Улар – қанунлардики чәлкәшликләрдин пайдилинип, селиқ селинидиған тапавитини өзи үчүн азайтип көрситидиғанлар вә барлиқ селиқни адил төләйдиғанлар.
Тиҗарәтчиләрниң иккинчи топи риқабәткә тақабил туралмайватиду.
 Һөкүмәт селиқ төләштин қечиш үчүн тиҗаритини парчилайдиғанларниң һәрикитигә орунлуқ диққәт бөлди. Бәхиткә қарши, мошундақ әһвал аммивий рәвиштә овҗ алған.
Қанундики чәлкәшликләрниң тиҗарәтни парчилашқа елип келиватқанлиғини етирап қилишимиз керәк. Бу мәсилигә Һөкүмәтму, депутатларму чоңқур әһмийәт бәрмигән. 
Йәнә чирайлиқ көрсәткүчләргә һәвәслинип кәттуқ: елимиздә икки миллиондин ошуқ селиқ төлигүчи, йәни шәхсий тиҗарәтчиләр билән юридик шәхсләр тиркәлгән дейилиду. Бирақ уларниң қандақ карханилар екәнлигигә, қандақ пәйда болғанлиғиға, қанчә селиқ төләйдиғанлиғиға, һәтта уни төләватамду, төлимәйватамду дегәнгә охшаш мәсилиләр үстидә һечбир тәтқиқат жүргүзүлмигән. 
Бирақ һазир қуруқ гунакарларни издәштин ишимиз алға басмайду.
Әнди әһвални дәрһал түзитиш һаҗәт. Һөкүмәт билән Парламентқа ейтидиғиним – қанунларға дәрһал һаҗәтлик түзитишләрни киргүзүш лазим.
 Адил вә нәтиҗидар селиқ системисини қурушниң елимизниң келәчигигә, кейинки әвлатниң һаятиға беваситә тәсир қилидиғанлиғини чүшиниш лазим.
Һакимийәт тиҗарәтни қоллап келиватиду һәм қоллайду. Буниңға гуман болмаслиғи һаҗәт. Бирақ тиҗарәтниң өзи қанунлуқ вә қанунсиз болиду. Қанунға хилаплиқ қилмас үчүн тәртипкә беқиниш керәк дәватимиз. Демәк, Һөкүмәтниң һәм, умумән, һакимийәтниң қоллаш чарилириниң яхшилиғини, биринчи новәттә, адил һәм җавапкәр, әң муһими, қанун даирисидә ишләватқан тиҗарәтчиләр көрүши керәк. Улар һаҗәт әвзәлликләргә егә болиду.
Селиқ ислаһитиға келидиған болсақ, дадил қарарларни нәқ һазир қобул қилишимиз керәк. Болмиса, буниңдинму чоң қийинчилиқларға дуч келимиз.
 Әнди бирпүтүн вақит бәлбеғиға көчүшкә мунасивәтлик бәс-муназириләргә тохтилай.
 Һөкүмәт билән Парламент бу мәсилини муһакимә қилди. Мәхсус тәтқиқат жүргүзүлди, қарарға гуман кәлтүргән җәмийәт активистлириниң ховупи вә гуманлири дәлилләнмиди. 
Һөкүмәтниң вә депутатларниң бесим көпчилигиниң, шундақла мутәхәссисләрниң пикри билән келишимән: бизниң бепаян йеримиз бар, хәлқимизниң саниму, селиштурма җәһәттин алғанда, көп әмәс. Шуңлашқа елимиздә бирпүтүн вақит бәлбеғи болуши лазим. Бу услуб дөләтни башқуруш ишини йеникләштүриду, логистика билән көплигән бизнес-җәриянларни оптимизацияләшкә тәсир қилиду.
Мошуниң билән бәс-муназириләрни тохтитиш керәк дәп ойлаймән, униң үстигә бу мәсилини сәясийләштүрүшниң һаҗити йоқ.
 Шундақла бүгүн Бекзат Алтынбеков, униңдин илгири Бақтықожа Измухамбетов билән Светқали Нуржан җәмийәтлик әхлақ мәсилисини қозғиди. Бу наһайити орунлуқ дәп ойлаймән. 
Һазир иҗтимаий торларда адәмгә тил тәккүзүш, һар-номусини аяқ асти қилиш көпийип кәтти. Сахта әхбарат тарқатқучиларму бар. Мошундақ яман җәриянларни тохтитиш йолини қараштуруш керәк.
Мәҗлис депутати Ермурат Бапи елимиздики диний әһвалға тәшвишини изһар қиливатиду.
Қурултай әзалири Дания Қыдырбаева билән Олжас Сулеймен ят диний еқимларниң яшлар арисида, болупму спорт саһасида күчийиватқанлиғини ейтти.
Ят еқимларға, қазақниң тәбиитигә ят идеологияләргә тосалғу қоюш һаҗәт екәнлигигә һеч гуман йоқ. 
Елимиздә диний әркинлик капаләтләндүрүлгән. Бирақ, баш-баштақлиққа, тәртипсизликкә йол беришкә болмайду.
Динниң асасий миссияси – милләтни җипсилаштуруш. Диний бирләшмиләрниң паалийитини рәтләйдиған һөҗҗәтләр мошу тәләпкә мувапиқ болуши шәрт. 
Бу мәсилини һәртәрәплимә қараштуруш керәк. Җүмлидин қанунни шараитқа маслаштуруп туруш наһайити муһим.
Қурултай әзалири йәнә бир әһвалға тәшвишлиниватиду. 
Ахирқи пәйтләрдә хәлиқ ичидә мәккарлиқ һәрикәтләр көпийиватиду. Сәлбий пикирдики адәмләр хәйрихаһлиққа дәп мәбләғ топлап, уни өзи үчүн пайдилиниватиду. Шундақла көп адәм Интернет мәккарлиридин зәрдап чәкмәктә. Бу мәсилә бойичә Айгүл Орынбек яхши ейтти.
Униңдин ташқири, һазир хәлиққә мәслиһәт берип ахча тапидиған ялған психологлар билән «коучлар» көпийип кәтти. Уларға ишинип, алдинип қалғанлар нурғун. Маңа бу тоғрилиқ нурғунлиған әризиләр чүшиватиду.
Җавапкәр органлар бу мәсилигиму диққәт бөлүши шәрт.
Йәнә бир муһим мәсилә – һазир кинотеатрларда көрситилидиған фильмларға мунасивәтлик җәмийәтлик тәнқит бар.
Булту қазақстанлиқ мутәхәссисләр чүшәргән 94 фильм тамашибинлиримиз диққитигә һавалә қилинған, йәни асасән өзимизниң мәһсулати чиқириливатиду. Бу – яхши җәриян.
Бирақ биз әң алди билән санға әмәс, сүпәткә көңүл бөлүшимиз керәк. Тамашибинниң көңлини көтирип, күлкә һәдийә қилиш – өз алдиға, йеқимсиз адәтләрни тәшвиқ қилиш – башқа нәрсә.
Зорлуқ-зомбилиқни, қатиллиқни вә җинайәтни тәшвиқ қилидиған фильмларму пәйда болди.
Мошу йәрдә бир нәрсигә көңүл бөлгән тоғра. Һазир фильмларниң көпчилиги дөләт буйрутмиси билән әмәс, шәхсий мәбләғ һесавиға  чүширилмәктә.
Кинониң муһим идеологиялик васитә екәнлигини һәммимиз яхши чүшинимиз. Шуңлашқа шәхсий мәбләққә чүширилсиму, фильмни кинотеатрларға чиқириштин авал алдин-ала тәһлилдин өткүзүш йоллирини қараштурған тоғра.
Шундақла яхши мисаллар бар.
Йеқинда «Шоқан. Қашқария сапары» дегән мультфильм чиқипту. Бу яш әвлатқа тонулған шәхс Чоқан Вәлиханов тоғрилиқ мәлумат беридиған наһайити яхши әсәр дәп ейтишқа болиду.
Қазақ тилида миллий пурақтики мошундақ мультфильмлар көп болуши һаҗәт. 
Бу – милләт келәчигигә беваситә тәсир қилидиған мәсилә. Шуңлашқа анимацияни тоғра йөнилиштә тәрәққий әткүзүш мәсилисини қолға елиш керәк. 
Йәнә бир муһим мәсилә. Маңа тонулған адвокат Айман Омарова хәт йоллиди. У өз хетидә җиддий мавзуни қозғап, аяллар колониясидики әһвалға тохтилиду. Болупму һамилдар аяллар билән кичик балилири бар аялларниң әһвалиға алаһидә диққәт бөлгән.
Елимиздики җинаий-иҗраий системиниң мәхсити – сотланған гражданларни җазалаш әмәс, тоғра йолға селиш болуши керәк дегән пикир билән келишимән.
 Әр яки аял болсун. Әркинлигидин айрилғанларниң һәммиси қанун алдида бирдәк. 
Шундиму адәмгәрчилик қәдрийәтләрни рәһбәрликкә елип, «Қанун билән тәртип» қаидисини сақлап, камаләт йешиға толмиған балилири бар аялларға мунасивәтлик айрим қанун принциплирини қайта қарашқа болиду дәп ойлаймән.
Һоқуқ қоғдаш органлири билән депутатлар мошу мәсилини һәртәрәплимә тәтқиқ қилип, қарар қобул қилиши үчүн тәклипләр киргүзүши керәк.
Дмитрий Павленко дурус мәсилә көтәрди. Кәспий-техникилиқ колледжлар йеңи мутәхәссисликләргә еһтияҗни вә әмгәк базиридики әһвални нәзәрдә тутуши лазим.
Экспертларниң ейтишичә, бираз жилдин кейин шималдики хәлиқниң сани хелә азийип, җәнуптики турғунлар сани хелила көпийиши еһтимал. Бу – наһайити муһим мәсилә. Сәвәви, регионларниң әмгәк базиридики тәңпуңсизлиғи техиму җиддийлишиду дегән сөз. Мошу мәсилә билән Һөкүмәт чоңқур шуғуллиниши керәк.
Қостанайдики колледжниң тәҗрибисини шималий регионларда кәң пайдилиниш һаҗәт.
Қурултай әзалири җәмийәттики муһим мәсилиләрни дайим көтириватиду.
Һәммини тәнқит қилидиған бәзибир адәмләр муһим мәсилә була әмәс, дөләт диққәт бөлидиған башқиму мәсилиләр бар дейиши мүмкин.
Гражданлиримиз күндиликтики тирикчилигидә нурғунлиған аддий мәсилиләргә дуч келиду. Уни етиварсиз қалдурушниң дурус әмәс екәнлигини нәзәрдә тутқан тоғра.
Шуңлашқа гражданлар турмушиға мунасивәтлик мәсилиләр муһим болуп қаливериду. Биз бу проблемиларни көтиримиз, әң муһими, һәл қилимиз. 
Вакаләтлик органларға қурултай һарписида иш секциялиридә ейтилған барлиқ мәсилини чоңқур тәһлил қилишни тапшуримән. Униң бәзибирлиригә һазир тохтилип өтимән.
Һөрмәтлик Миллий қурултай әзалири!
Биз аста-аста барлиқ саһада кәңдаирилик ислаһатлар билән ениқ өзгиришләрни әмәлгә ашуруватимиз. Униң һәммиси хәлиқниң тиләклиригә вә заман тәливигә мувапиқ әмәлгә ашурулмақта.
Бу йәрдики асасий мәхсәт – барлиғини өзгәртиш әмәс. Әң муһими – әмәлгә ашурулуватқан ишларни йеникләштүрүп, униң нәтиҗидарлиғини ашуруш. 
Алдимизда турған асасий мәхсәтләрниң бири – айрим йөнилишләр бойичә дөләт аппаратиниң паалийитини системилаштуруп, рәткә кәлтүрүш.
Өзәңларға мәлумки, елимиздә һәрхил саһаға мунасивәтлик программилар билән комплекслиқ планлар бар. Бийил мошундақ бирқатар һөҗҗәтниң муддити аяқлишиду. Әлвәттә, униң айримлири давамлишиду. Айримлири тамамән тохтитилиду. Һөкүмәт тәһлил қилип, ениқ қарар қобул қилиши лазим.
Әл келәчиги үчүн алаһидә әһмийити бар саһалар бойичә иш изчиллиқ билән давамлишиши лазим.
Мәсилән, нәшикәшликкә вә наркотик тиҗаритигә қарши күрәш тоғрилиқ планниң муддити бийил түгәйду. Бу һөҗҗәт 2023-жили тәйярланған. Мошундақ планниң елимизгә һаҗәт екәнлиги ениқ. 
Чүнки мошу хәтәрлик кәсәлгә қарши күрәш – наһайити муһим мәсилиләрниң бири. Шуңлашқа йеңи һөҗҗәтни тәйярлашқа һазирдин башлап киришиш керәк.
Бийил балиларни зорлуқ-зомбилиқтин қоғдаш, өзигә өзи қәст қилишниң алдини елиш тоғрилиқ планниң муддитиму аяқлишиду. 
Биз аяллар билән балиларниң һоқуқлирини қоғдаш үчүн ениқ чариләр қобул қилдуқ. 
Өткән жили барлиқ регионларда Балиларни психологиялик қоллап-қувәтләш мәркәзлири ечилди.
Қанунларға муһим өзгиришләр киргүзүлди. Турмуштики зорлуқ-зомбилиққа қарши күрәшкә мунасивәтлик қанун қобул қилинғандин кейин әһвал бираз яхшиланди. Бирақ айрим чәт наһийәләрдә һеликәм мошундақ йеқимсиз вақиәләр тохтимайватиду. Ят диний еқимда жүргән адәмләр әһвални җиддийлаштуруватмақта.
Йәрлик һакимийәт вәкиллири билән җәмийәт активистлири турмуштики зорлуқ-зомбилиқниң алдини елиш ишидин чәттә қалмақта. 
Униң үстигә мошу йөнилиштики ишлар һазир һәрхил һөҗҗәтләр билән рәтлиниду. Чечилаңғу болмақта. Шуниң һәммисини бир йәргә топлиған тоғра дәп ойлаймән. Шуниңға мунасивәтлик «Қазақстан балалары» намлиқ бирпүтүн программа қобул қилған тоғра. 
Илғар пикирлик әвлат өстүрүш үчүн билим билән тәрбийә дайим қатар  жүрүши керәк.
Бу муһим һөҗҗәт болиду. Уни тәйярлаш үчүн Һөкүмәт, Парламент депутатлири, омбудсмен Динара Закиева, җәмийәт әрбаплири өз үлүшини қошиду дәп ойлаймән.
Очуғини ейтсақ, бала оқутуш ишида мошу кәмгичә билимгә көпирәк диққәт бөлүнди. Яш әвлат тәрбийисигә бағлиқ системилиқ мәвқә болған тоғра. Бу саһаға өз дәриҗисидә көңүл бөлүнмиди.
«Тәрбийисиз берилгән билим – инсанниң әшәддий дүшмини». Шуңлашқа билим билән биллә тәрбийигиму йетәрлик диққәт бөлүш муһим.
Булту мәктәпләрдә «Бирпүтүн тәрбийә» программиси қолға елинди. Программини қобул қилиш – ишниң башлиниши. Әнди йеңиланған һөҗҗәтни елимизниң барлиқ дөләтлик билим дәргаһлирида җарий қилиш керәк. Уни алдимиздики вақитта шәхсий мәктәпләрму рәһбәрликкә елиши лазим.
Сәвәви, тәрбийә иши балиларни толуғи билән қаримиғиға елиши лазим. Шу вақиттила бу тәшәббус умуммиллий сүпәткә егә болиду. Лайиһиниң асасий мәхсити – вәтәнпәрвәр, билимлик, бәрпакар әвлат тәрбийиләш. Мошуниң һәммиси – адил гражданға хас хусусийәтләр.
Қурултай әзалири келәчәктә мошу программини «Адил граждан» дәп аташни тәклип қиливатиду. Мән тәклипкә толуқ қошулимән.
Қурултай әзалири Зулфия Байсақова билән Буна Нурғазиева иҗтимаий дөләт буйрутмисиниң тәләплирини қайта қараш вә һөкүмәтлик әмәс тәшкилатлар тоғрилиқ қанунни йүксәлдүрүшниң һаҗәтлигини ейтти.
Гражданлиқ сектор ислаһатларни жүргүзүш вә җәмийәтни тәрәққий әткүзүш ишида муһим роль ойнайду. Дөләт билән һөкүмәтлик әмәс тәшкилатларниң һәмкарлиғи муһим мәсилиләрни йешишкә, бәрпакар қәдрийәтләрни тәшвиқ қилишқа вә милләтниң йеңи сүпитини қелиплаштурушқа тәсирини йәткүзиду.
Шуңлашқа дөләт буйрутмисиниң нәтиҗидарлиғини ашуруш үчүн һазирқи заман тәләплиригә мувапиқ келидиған қанун керәк.
Әлвәттә, қанун лайиһиси чоңқур вә һәртәтәрәплимә экспертизидин өтүши лазим.
Вакаләтлик органлар экспертлар билән җәмийәтлик тәшкилатларни җәлип қилип, бу мәсилә билән җиддий шуғуллиниши керәк. 
Биз ахирқи жилларда дөләт мукапатлири мәсилисини қайтидин қарап, бир системиға чүшәрдуқ. Әнди ведомстволиқ мукапатларни рәтләш лазим. Бу иш дөләт органлириниң нәзәрдин сирт қалди. Ениқ қаидә йоқ, һәммигә ортақ мәлуматлар фонди йоқ.
Шу сәвәптин айрим мукапатлар орунсиз бериливатиду. Һәтта бир дөләт оргининиң бәлгүсини бир адәм бирнәччә қетим алған пәйтләр учришиду.
Мәһкимә мукапити – һәқиқий мәнасида билимлик мутәхәссискә берилидиған, шу арқилиқ кәспий мәртивини көтиридиған муһим мукапат. Буниңға бепәрва қарашқа болмайду.
Шуңлашқа дөләт мукапатлириниң бирпүтүн стандартини вә тизимини тәйярлаш лазим. Әлвәттә, һәр мәһкиминиң өз алаһидилигини нәзәрдә тутқан тоғра. Бирақ, һәммигә ортақ мәвқә болуши шәрт. Вакаләтлик органларға мошу ишни қолға елишни тапшуримән.
Мениң тәшәббусим билән ономастика саһасини рәткә кәлтүрүш үчүн кәңдаирилик иш башланди.
Кочилар билән аһалилиқ пунктларға намлар бериш яки намлирини өзгәртиш мәсилисигә кәлгәндә йәрлик иҗраий органлар хаталиқлар әвәтти, һәтта жутвазлиққа, уруқ-туққанчилиққа йол берилгән.
Шуңлашқа бу ишни мәркәзләштүрүш тоғрилиқ қарар қобул қилинди. Депутатлар бу тәклипни қоллиди.
Шуниң нәтиҗисидә биздә ономастика саһасидики ишниң бирпүтүн вә ениқ регламенти вуҗутқа кәлди. Амма, һаҗәт рәсмийәтләрни өзгәртипла қоймай, шуниң билән биллә бу иш билән җиддий шуғуллиниш лазим. 
Тарихий адаләтлик қаидисигә қаттиқ риайә қилиш шәрт.
Бизниң көрнәклик шәхслиримиз улуқлашқа лайиқ. Сөз йоқ, уларниң исимлирини хәлиқ хатирисидә сақлаш – пәрзәнтлик борчимиз һәм умуммиллий тәбиитимизгә хас хусусийәт. 
Бирақ ономастикини «тарихий әмгиги» һечқандақ архив һөҗҗәтлири билән дәлилләнмигән шәхсләрни улуқлаш васитисигә айландурушқа болмайду. 
Мустәқил Қазақстанда жуқури хизмәтләрдә болған гражданларниң өзи кеңәш дәвриниң әрбаплирини, шуниң ичидә ачарчилиқни уюштурушқа мунасивити бар адәмләрни мәдһийиләш билән шуғуллинип келиватиду. Бу – әпсуслинарлиқ вә чүшиниксиз һадисә. 
Умумән, бу мәсилини рәткә кәлтүрүш керәк. Елимиз тарихида алаһидә роль ойниған атақлиқ әҗдатлиримизниң исимлири нурғунлиған аһалилиқ пунктлар билән кочиларға берилгән. Әнди мошуниң билән тохтайли. 
Өткән заман әрбаплириниң намини әл хатирисидә сақлаш мәсилисигә имканқәдәр салмақлиқ көзқарашта болған тоғра. Шәһәрләр билән кочиларниң намлирида хәлқимизниң тарихи намайән болуши керәк.
Биз чирайлиқ йәр-су намлирини вә хәлиқ ичидә кәң тарқиған әнъәнивий намларни толуқ пайдиланмайватимиз. 
Бирақ йеза-регионларниң тарихий турғудин конириған намлирини өзгәртиш мәсилисигә еһтиятчанлиқ билән қариған тоғра. Бу йәрдә шиарвазлиққа йол қоюлмаслиғи һаҗәт.
Хәлиқ арисида һәртәрәплимә чүшәндүрүш ишлирини жүргүзүп, турғунларниң пикрини инавәткә елиш муһим.
Һазир аһалилиқ пунктларниң территорияси кәңийиватиду, шәһәрләрдә йеңи наһийәләр пәйда болмақта. Шуниңға бағлиқ нами қайтилинидиған яки тамамән нами йоқ миңлиған коча пәйда болди.
 Бу әһвал өрт өчәргүчиләрниң, тәртип сақчилириниң, тез ярдәм вә башқиму қурулумларниң ишида қийинчилиқ пәйда қиливатиду. Әң алди билән мошу кочиларниң намлирини рәткә кәлтүрүш һаҗәт. 
Шәхсий объектларға нам бәргәндиму баш-баштақлиққа йол қоймаслиқ лазим. 
Бәзидә шәһәр кочилирида тәләппуз қилишқа нақолай намлар йезилған тахтичиларни учритишқа болиду. 
Креативлиққу яхши, әлвәттә, амма җәмийәтлик тәртип вә әхлақ нормилириға риайә қилиш керәк. 
Шуңлашқа тиҗарәтчиләрниң ономастика мәсилисигә җавапкәрлик билән қариғини тоғра.
Һазир депутатлар ономастика комиссиясиниң келишими биләнла объектни адәм нами билән аташқа рухсәт беридиған түзитишләрни қараватиду. Бу – тоғра қарар.
 Ономастика саһасини, дөләт вә ведомстволиқ мукапатлар системисини йүксәлдүрүш, бәрпакарлиқ, қәдрийәтлирини тәшвиқ қилиш, иҗтимаий кесәлләрни йоқитиш, гражданлиқ җәмийәтни тәрәққий әткүзүш – мошуниң һәммиси кәңдаирилик идеологиялик ишниң аҗралмас қисми. 
Шуңлашқа ички сәясәттики ишларниң һәммисини системилаштуридиған бирпүтүн концепциялик һөҗҗәт лазим дегән пикир билән келишимән. 
Миллий қурултай әзалири Едил Жаңбыршин, Айдос Сарым, Никита Шаталов, Гүлмира Илеуова, Андрей Чеботарев, Данияр Әшимбаев, Марат Шибутов вә башқиму гражданлар мошундақ тәклип ейтти. 
Улар өз тәшәббусини әмәлгә ашуруп, Ички сәясий концепциясиниң лайиһисини тәйярлиди. 
Дөләт органлири бу лайиһини һәртәрәплимә тәһлил қилип, барлиқ мәсилини пишшиқдиши шәрт.
Һөҗҗәттә вакаләтлик органлар билән мәнпәәтдар тәрәпләрниң паалийити бир изға чүшүши керәк. У йәрдә дөләт идеологияси ишиниң мәхсәт-вәзипилири билән әвзәлликлири ениқ бәлгүлиниши шәрт. 
Концепциядә хәлқимизниң биртуташлиғини, һаят тәризини намайиш қилидиған умуммиллий қәдрийәтләр билән асасий объектлар ениқ ипадилиниши лазим.  Бу, биринчи новәттә, ушбу қәдрийәтләр билән объектларниң җәмийәттики орнини бәлгүләш, уларни кәң тәшвиқ қилиш вә һимайә қилиш үчүн һаҗәт.
Новәттики мәсилә. Миллий бирпүтүнлүгимизни мустәһкәмләш йолида мәдәнийәт саһаси алаһидә роль атқуриду. Болупму мәдәнийитимиздики Норуз мәйриминиң орни бөләк.
Норуз мәйрими тоғрилиқ йеңи концепция тәйярланди. Елимиз Норузни 14-норуз күнидин, йәни Амал күнидин башлап, он күни бойи нишанлайду. Һәр күнгә ениқ нам берилди. Хәлиқ бу тәшәббусни яхши қобул қилди. Болупму Норузнамидики «Миллий кийим күни» җәмийәт тәрипидин қоллап-қувәтләнди.
 Миллий кийимләргә болған һәвәс ашти. Мәктәпләрдә, һәрхил мәһкимиләрдә, шундақла чоң компанияләрдә миллий кийимгә әһмийәт берилишкә башлиди. Еһтияҗға мувапиқ тикинчилик цехлири ечилип, йеңи брендлар, дуканлар пәйда болди. 
Шундақ қилип, миллий кийим кийиш пәйдин-пәй адәттики әһвалға айлиниватиду. Бу – наһайити дурус.
Үз-көзини йошуридиған қара кийимгә қариғанда, миллий кийимлиримиз нәччә һәссә әвзәл. Болупму аялларниң әнъәнивий кийимлири әҗайип чирайлиқ көрүниду. Сәвәви, миллий кийим, бу – бизниң өзигә хас миллий алаһидилигимизниң әҗайип көрүнүши. Уни һәртәрәплимә тәшвиқ қилишимиз лазим. 
Мустәқиллик жиллири мәдәнийәт саһасида нурғун ишлар әмәлгә ашурулди. Классикилиқ вә заманивий музыкиға беғишланған чирайлиқ имарәтләр селинди. Көплигән театрлар ечилди. 
Қазақстанда театр сәнъитигә қизиқиш ешиватиду. Заллар тамашибинға толмақта, қоюлумларниң премьерисиға билетлар икки-үч һәптә илгири сетилип кетиду. 
Сәһнә сәнъитигә ишқивазлар арисида яшларниң көп болуши алаһидә хошал қилидиған әһвал.
 Һазир Қазақстанда 46 регионда театр бар. 
Амма уларниң көпчилигиниң әһвали яхши әмәс. 
Мәсилән, Шәмәйдә бир бенада үч театр олтириду. 
Болупму регионларда театрларни селишқа вә тәрәққий әткүзүшкә алаһидә көңүл бөлүш керәк. 
Хәлқимизниң мәдәний һәрхиллиғини сақлашқа имканийәт беридиған рус вә башқиму миллий театрларни қоллаш муһим.
 Елимиздә сәнъәтниң бу түриниңму тапавәт елип келидиғанлиғини испатлап келиватқан шәхсий театрлар аз әмәс. 
Шуңлашқа тиҗарәт вәкиллирини регионлардики театрларни йеқиндин қоллап-қувәтләшкә чақиримән. 
Бийил улуқ Абай Қунанбайулыниң туғулғиниға 180 жил толди. 
Мән мошуниңдин бәш жил илгири улуқ мутәпәккүрниң туғулғининиң 175 жиллиғиға даир Шәмәйдә абайшунас алимлар билән учраштим, шу пәйттә Абай институтини қуруш тәкливини бәрдим. 
Һазир бу тәшәббус рәқәмлик платформа шәклидә әмәлгә ашурулди, йәни бизниң диаспорилар билән башқа чәтәлликләргә қазақ тилини үгитидиған васитә сүпитидә ишләватиду. 
Әнди мошу лайиһини һәқиқий мәнадики мәдәний-ақартиш мәһкимилиригә айландуруш һаҗәт. Бу қурулум Конфуций, Гете, Сервантес институтлири охшаш ишлиши керәк. 
Абай институти асасий шерик әлләрниң һәммисидә мәдәнийитимизни тәшвиқ қилидиған мәркәз болуши лазим. Бирқатар әлләрдә, мәсилән, Хитай, Түркия, Моңғолия вә башқиму мәмликәтләрдә мошундақ мәркәзләр ечилиду. 
Ташқи ишлар министрлиги билән «Отандастар» фондиға Мәдәнийәт вә әхбарат министрлиги билән биллә чәт әлләрдә мошундақ мәркәзләр ечиш мәсилиси бойичә һаҗәт ишларни давамлаштурушни тапшуримән.
Йәнә бир мәсилә. Хәлиқара «Қазақ тілі» җәмийити актив паалийәт елип бериватиду. Бу – хошал қилидиған әһвал. Мошу тәшкилатниң тәшәббуслирини биз пүтүнләй җәмийәт болуп қоллишимиз керәк.
Мәдәнийәт – аддий беналар билән мәһкимиләр әмәс. Бу – миллий аң-савийәни дуния миқиясида  мустәһкәмләйдиған күчлүк васитә. 
Биз ЮНЕСКО билән һәмкарлиқ даирисидә Қазақстанниң маддий вә маддий әмәс мираслирини хәлиқара тизимларға киргүзүшкә алаһидә әһмийәт бериватимиз. 
Һөкүмәт мираслиримизни һәрхил милләтниң инсанийәткә ортақ билим ғәзнисигә қошқан әқлий үлүшини көрситидиған «Әлем жады» тизимиға киргүзүш ишини җанландуруши керәк.
Йеңи заманда бизниң алдимизда йеңи вәзипиләр туриду.
Нурғунлиған мәмликәтләрниң урп-адәтлири билән һазирқи инновацияләрни өзара уйғунлаштуруш арқилиқ тәрәққиятниң дағдам йолиға чүшкәнлигини тарихтин көрүватимиз. 
Худди шуниңдәк бүгүн бизму бай мәдәнийитимизни дуниядики реал әһвалға маслаштурушимиз лазим. 
Һазир мәдәнийәт вә идеология саһаси сүнъий әқилниң тәсири түпәйли түп-асасидин өзгиришкә башлиди. Бирақ униңға толиму ишинип кетишкә болмайду. Адәм амили техи әһмийитини йоқатмиди. 
Аммибап сервисларға һазирқи замандики Қазақстан тоғрилиқ сүрәт яки видео тәйярлашқа буйрутма бәрсәк, көп әһвалда һәқиқәткә уйғун кәлмәйдиған мәһсулатни тәвсийә қилиду. 
Һазирчә Интернет кәңлигидә Қазақстан тоғрилиқ дунияға кәң тарқалған тилларда, болупму инглиз тилида әхбаратлар көп әмәс.
 Һөкүмәт қолда бар әһмийити зор мәлуматларни, җүмлидин архивлар билән ениқлима мәлуматларни, илмий тәтқиқатларни, иллюстрацияләр билән фотосүрәтләрни, музыка вә сәнъәт әсәрлирини рәқәмлик шәкилгә көчириш ишлирини башлавәтти.
Миллий рәқәмлик архив тәшкил қилип, уни елимиздики вә чәт әлләрдики нейросистема ясиғучиларниң әркин пайдилинишиға имканийәт яритиш керәк.
Ахирқи жилларда биз миллий биртуташлиғимизниң муһим амили – тарих илиминиң тәрәққий етишигә алаһидә көңүл бөлүватимиз. 
Бүгүнки Қурултай йәнә бир тарихий пәллигә тоғра кәлди. Бийил мәмликитимиз пайтәхтини Қизилордиға көчириш тоғрилиқ тарихий қарар қобул қилинғиниға йүз жил толуватиду. 
Хәлқимизниң «қазақ» дегән қедимий намиму бир әсир илгири әслигә кәлтүрүлди. Бизниң дөләтчилигимиз миңжиллиқлардин башлиниду, униң томуриниң наһайити чоңқур екәнлиги ениқ. 
Бирақ мошуниңдин бир әсир илгири миллитимиз наминиң әслигә қайтип келишиниң тарихий адаләтликни орнитиш йолидики муһим қәдәм болғанлиғини очуқ ейтишимиз керәк.
Бу ишта шу пәйттики Һөкүмәт башлиғи Сәкен Сейфуллинниң роли алаһидә болди. У «Қазақты қазақ дейік, қатені түзетейік» дегән мақалә йезип, мәхсус идеологиялик мәвсүмни башлап бәрди. 
Мошундақ муһим вақиәләр хәлиқниң хатирисидә сақлиниши лазим.
Шу турғудин қариғанда, Қурултайниң новәттики жиғинини Сир бойида, өз вақтида Қазақ елиниң пайтәхти болған Қизилорда шәһиридә өткүзүшни тәклип қилимән. 
Мошу жиғинда мән көрнәклик қәләм саһиби Төлен Әбдикниң жил бешида «Егемен Қазақстан» гезитиға бәргән сөһбитини тәкитләп өткүм келиду. Язғучи «Атаңниң балиси болма, инсанниң балиси бол» дәп орунлуқ пикрини ейтти. 
Мошу йәрдә қошумчә қилидиғиним: өз миллитиңни өзгиләрдин үстүн қоюш ахирқи һесапта ярға ғулитиду. Қазақ хәлқи өзгиләрдин кам әмәс, бу – һәқиқәт, бирақ артуқму әмәс дәп ейтишимиз керәк.
 Қазақ хәлқини данишмән дәп ейтсақ, хаталашмаймиз. Һәр һалда аләмдә данишмән хәлиқләр аз әмәс. Буму – һәқиқәт. Мошундақ пикир айрим адәмләргә яқмаслиғи мүмкин. Амма көпчиликниң көңлидин чиқимән дәп, һәргиз һәқиқәттин ваз кечишкә болмайду. 
Шу нәрсә ениқки, һәрбир мәмликәт башқа әлдин тәрәққият дәриҗисигә қарап озиду.
Умумән, биз бай тарихимизға упуқлири кәң, томури чоңқур цивилизациялик нуқтәий нәзәр турғусидин қаришимиз керәк. Бу – наһайити муһим. Шу вақиттила хәлқимизниң өтмүшигә, бүгүни билән келәчигигә тамамән башқа көзқараш шәкиллиниду.
Һазир вәтәнлик тарих илиминиң вә ақиллиримизниң алдида тарихимиз тоғрилиқ чүшәнчини дуниявий парадигма турғусидин кәңәйтиш вәзиписи туриду. 
Очуғини ейтсақ, нурғунлиған алимлар билән җәмийәт әрбаплири һазирғичә Қазақстанниң жилнамисиға миллий хатирисигә яра салған тарихий вақиәләр турғусидин қарайду. 
Бу әһвал өз тарихимизға болған көзқаришимиз даирисини тарайтиду. Биз имканқәдәр кәң һәм чоңқур ойлишимиз керәк. 
Мошу пурсәтни пайдилинип, кеңәш дәвригә мунасивәтлик биртәрәплимә пикирләр вә тәхминләрдин сақлинишни ейтқум келиду. Мениң пикримчә, биз үчүн бу умумий тарихниң сәлбий тәрәплиридур, бирақ парлақ  тәрәплириму бар. Буни тоғра чүшиниш лазим. Әкси әһвалда биз иҗтимаий-сәясий тәрәққият йолида ақивәтлири еғир туюқта тәнтирәп қелишимиз мүмкин. 
Аз тәтқиқ қилинған яки умумән тәтқиқ қилинмиған мавзуларни тәһлил  қилиш йәткүлүксиз. 
Биз Қазақстанни дуния цивилизациясиниң мустәқил қисми сүпитидә тонуштурушимиз лазим.
Қазақ хәлқиниң аммибап вә надир һаят тәҗрибисини толуқ ечип көрситиш муһим. Бу һазирқи Қазақстанниң миссиясини чоңқур чүшинишкә пайдисини тәккүзиду. 
Көчмәнләр цивилизациясиниң бөшүги болуш өз елиңниң өтмүшини хатириләш биләнла чәкләнмәйду. 
Шуниң билән биллә бу – һәрхил хәлиқләр билән мәдәнийәтләрни, дәвирләр билән кәңликләрни ортақ мәхсәт үчүн сәпәрвәрликкә кәлтүрүш дегән сөз.
Тарихимизниң һәрбир басқучи бизгә бөлүнүшни әмәс, уюшушни, йоқ қилишни әмәс, бәрпакар болушни үгитиватиду.
 Шуңлашқа Қазақстан Улуқ дала жүриги сүпитидә һазирму өзиниң тарихий миссиясини давамлаштуруши керәк. 
Қедимидин келиватқан көчмәнләр әнъәниси әлни чекиндүридиған әмәс, келәчәккә башлайдиған күчлүк қувәт мәнбәси болуши лазим. Дәрвақә, тарихни ривайәткә айландуруп, кона заманниң көләңгисидә қелишқиму болмайду. 
Тарихий-мәдәний мирасимизни ХХІ әсиргә мувапиқ йеңилап, системилиқ рәвиштә тәшвиқ қилишимиз керәк. 
Илмий тәтқиқатлар жүргүзүш, тарихий ядикарлиқларни әслигә кәлтүрүш, археологиялик қезилма ишлирини җанландуруш, мирасгаһ ишини риваҗландуруш, чәт әл архивлирини тәтқиқ қилиш, әнъәнилиримизни тәәрәққий әткүзүш – мошуниң һәммисини бир реҗигә җәмләш керәк.
Һөрмәтлик жиғин қатнашқучилири!
Биз Миллий қурултайниң жиғинлирида дайим иҗтимаий вә мәдәний-гуманитарлиқ мәсилиләргә мунасивәтлик қарарлар қобул қилипла қоймай, мәмликәт тәрәққиятиниң башқиму йөнилишлири бойичә асасий әвзәлликләрни ениқлаймиз. 
Регионлардики ихтисатниң өсүшигә сүръәт беридиған йеңи имканийәтләргә йол ечиш вә регионларниң тәрәққият дәриҗисидики тәңсизликни йоқитиш – һазир дөләт алдида турған асасий вәзипиләрниң бири. 
Бийил ихтисатниң ениқ секториға сәрип қилинидиған мәбләғ көләмини икки һәссигә йеқин көпәйтип, 8 триллион тәңгигичә йәткүзүш планланмақта.
Алдимиздики жилларда Һөкүмәт ениқ секторға бөлүнидиған мәбләғ көләмини 10 триллион тәңгигичә йәткүзүши лазим. 
Бу йәрдә тиҗарәтни қоллашниң елимиздә илгири-кейин болмиған кәңдаирилик чарилири тоғрилиқ гәп болуватиду. 
Шуңлашқа һакимийәтниң, Һөкүмәтниң тиҗарәткә қисим көрситиватқанлиғи тоғрилиқ пикирләр тамамән асассиз. Тиҗарәт дайим Һөкүмәт нәзәридә болған, келәчәктиму униңдин сирт қалмайду. 
Һазир пүткүл елимиздә чоң инфрақурулумлуқ лайиһиләр әмәлгә ашурулуватиду. 
Мәсилән, 2025 – 2026-жилларниң өзидә Қашаған зиминида газни қайта ишләш заводини, шуниң билән биллә «Талдиқорған – Үшарал» магистральлиқ газ трубиси билән «Бейнеу – Бозой – Шымкент» газ трубисиниң иккинчи системисини ишқа қошуш көздә тутулған. 
Һөкүмәт Қизилорда вә Түркстан вилайәтлиридә һо-газ васитисигә асасланған электр станциясини селишни планлаватиду. Алмутидики ТЭЦ-2 вә ТЭЦ-3 йеңилинидиған болиду. 
«Кендірлі» дәм елиш орнида тузсизланған ичидиған су ишләп чиқиридиған завод ишқа қошулиду. Кархана Жаңаөзен шәһириниң турғунлирини ичидиған су билән тәминләйду. 
Қариғандида вә Екибастузда полат еритидиған заводлар, Җамбул вилайитидә минераллиқ оғут ишләп чиқиридиған химия комплекси пайдилинишқа берилиду. 
Алмута шәһиридә вә Қостанай вилайитидә автотранспорт заводлири ечилиду.
«Достық – Мойынты» төмүрйол участкисиниң вә Алмута станциясини айлинип өтидиған төмүрйол системисиниң қурулуши аяқлишиду. «Қызылжар – Мойынты» йөнилишидики йеңи лайиһә башлиниду. 
Ақтавда Каспий деңизиниң қирғиғидики контейнер хаби пайдилинишқа берилиду. 
«Қоғас – Шығыс қақпа» ихтисадий зонисида хәлиқара аэропорт ишләшкә башлайду. Зайсан, Катонқарағай билән Кендирли дәм елиш орунлиридиму аэропорт ечилиду. 
Каспий деңизиниң асти арқилиқ талчиқ-оптикилиқ алақә системиси тартилиду, бу Европа билән Азия арисида рәқәмлик дәлиз ясашқа имканийәт яритиду. 
Елимизниң автотранспорт йоллири системисини тәрәққий әткүзүш ишиниң әһмийити наһайити зор.
 Бу йәрдә йәнә бир муһим инфрақурулумлуқ лайиһә қолға елинидиғанлиғини елан қилғум келиватиду. 
Мән Һөкүмәткә Астанадин Арқалық, Торғай вә Ирғиз арқилиқ Транскаспий хәлиқара транспорт дәлизигә удул чиқидиған автотранспорт йолиниң қурулушини башлашни тапшурдум. 
Йеңи чоң йол мәркәз билән ғәрбий регионларниң арисини 560 чақиримға қисқартиду. 
Бу – пүткүл Торғай региониниң тәрәққиятиға йеңи сүръәт беридиған лайиһә.
Буниңдин ташқири, Арқалықтики аэропортни әслигә кәлтүрүп, йеңи аэровокзал салған тоғра. Бу лайиһә ички транспорт алақилирини яхшилайду. Шундақла мәркизий зонидики йеза егилиги йәрлирини өзләштүрүшкә вә мал чарвичилиғини тәрәққий әткүзүшкә сүръәт бериду. Елимиздә машина ясаш, металлургия, нефть-химия, агросанаәт вә транспорт-логистика саһалирида мошундақ лайиһиләр аз әмәс. 
Алдимиздики төрт жилда елимиздә һәр жили 200гә йеқин инвестициялик лайиһә ишқа қошулуватиду. 
Мошу арқилиқ биз дөләтниң йеңи индустриялик қелипини бәрпа қилип, транспорт-транзит иқтидарини күчәйтимиз. 
Бизниң әлгә чоң инфрақурулумлуқ лайиһиләр һаҗәт. Кәңдаирилик лайиһиләр регионларниң ихтисадий имканийәтлирини ашуриду.
 Миңлиған иш орунлирини ечип, гражданларниң паравәнлигини яхшилашқа тәсир қилиду. 
Умумән, чоң лайиһиләрни әмәлгә ашуруш – елимизниң мошу зонидики лидерлиқ ролини ашуридиған бирдин-бир йол.
Биз 2022-жили үч вилайәт қуруп, мошу тәвәләрниң тәрәққиятиға сүръәт бәрдуқ. Бу нәтиҗидә тоғра қарар болди. Иқтидарлиқ-ихтисадий көрсәткүчлири ашти, инвестицияләр келишкә башлиди.
 Шу түпәйли йәрлик турғунларниң турмуш сапаси яхшиланди. 
Шундиму Һөкүмәт йеңи вилайәтләрдики әһвални назарәт қилиши лазим. Уларға ярдәмлишиши һаҗәт.
Мениң тапшурмам билән Абай вә Шәрқий Қазақстан вилайәтлиридә чегара әтрапидики бирнәччә йеза әслигә кәлтүрүлди. Буни аһали яхши қобул қилди. Йеңи наһийәләрдә тирикчилик җанланди, инфрақурулум яхшилинишқа башлиди.
Йезини тәрәққий әткүзүш концепциясидә чегарилиқ территорияләргә мунасивәтлик ишниң асасий йөнилишлири ениқланған. Чәт-яқидики йезиларниң әһвали мәмликәт һулиниң мәккәм болушиға беваситә тәсир қилиду. Бу – стратегиялик әһмийити бар мәсилә. Шуңлашқа мошу йөнилиштики ишни паал давамлаштуруш лазим. 
Amanat партияси чегара әтрапидики наһийәләрни тәрәққий әткүзүшкә бағлиқ йеңи қанун қобул қилиш тәкливини бериватиду. 
Һөкүмәткә депутатлар билән биллә бу тәшәббусни һәртәрәплимә тәһлил қилишни тапшуримән.
Адәттә, чегара әтрапидики наһийәләр арқилиқ муһим транспорт-логистика дәлизлири өтиду. 
Бийил автотранспортқа беғишланған 9 бажхана бекитини йеңилаш ишлири аяқлишиши керәк. Шуниң нәтиҗисидә мошундақ бекәтләрниң өткүзүш имканийити 6 һәссә ашиду. Бу лайиһә елимизниң транзитлиқ иқтидарини ашурушқа салмақлиқ һәссә қошиду.
Регионлар тәрәққиятидики пәриқни йоқитиш үчүн ениқ стандартларға тайинип инфрақурулум, иҗтимаий ғәмсизләндүрүш, экологиялик көрсәткүчләр вә башқиму муһим өлчәмләр бойичә кәйнидә қалған регионларни ениқлаш һаҗәт. 
Мәркәзниң күч-ирадисини мошундақ пәриқләрни йоқитишқа сәпәрвәр қилиш лазим. 
Шуниң үчүн һазир Регионларни тәрәққий әткүзүш концепцияси тәйярлиниватиду. 
Һөҗҗәттә регионлар арисидики тәңсизликни йоқ қилишқа вә мәһкимиләр арисидики өзара һәрикәтни яхшилашқа қаритилған йеңи услублар қараштурулиду.
Регионларниң һәрикәтлири ениқ саһаға җавапкәр дөләт органлириниң җумһурийәтлик дәриҗидә әмәлгә ашуруватқан ишлириға мувапиқ жүргүзүлүши лазим. Чариләрниң уйғунлиғиға диққәт ағдурулуши шәрт. 
Бу – барлиқ саһаға мунасивәтлик мәсилә. 
Мәсилән, шималға әтияз әнди келиватиду. Қар ерип, йезиларни су бесиш ховупи пәйда болиду. 
Булту су кәлкүнидин мәркәзму, йәрлик һакимийәтму һаҗәт йәкүнләрни чиқарди дегән һаҗәт әхбаратни еливатимән. Яз пәслидин кейин от кетиш ховупи күчийиду. Тәбиий апәтләрниң алдини елиш, сақлиниш чарилири дайим назарәттә болуши шәрт. 
Мән аммивий рәқәмләштүрүш вә сүнъий әқилни барлиқ саһаларға кәң җарий қилиш мәсилисигә дайим көңүл бөлимән. 
Һазир қайси мәмликәтниң йеңи технологияләрни өз пайдисиға һәл қилалайдиғанлиғи, қайси әлниң көч кәйнидә қалидиғанлиғи ениқлиниватқан һәл қилғучи басқучқа қәдәм ташлидуқ. 
Ихтисатниң барлиқ саһаси вә әмгәк базири сүнъий әқилниң беваситә қатнишиши билән түп-асасидин өзгириватиду. Инсанийәт тирикчилигиниң мәзмуни вә шәкли өзгичә сүпәткә егә болуватиду. 
Мошу турғудин қариғанда, инновацияләр ихтисади дегән йеңи һадисә пәйда болди. Униңда өзгичә ойлаш қабилийити, иҗадий турғудики йеңилиқлар вә иҗтимаий маһарәтләр алдинқи сәпкә чиқиду. 
Сүнъий әқилни қоллиниш үчүн бюджет мәблиғини пайдилиниш нәтиҗидарлиғини имканқәдәр ашурушқа, селиқ вә бажхана ишиниң сүпитини яхшилашқа, дөләт сетивелиш саһасини оптимизацияләшкә, шундақла гражданлар билән дөләтниң арисидики өзара һәрикәт җәриянлириниң һәммисини техиму йеникләштүрүшкә имканийәт бериду.
Шуңлашқа рәқәмләштүрүш вә сүнъий әқил мәсилилири билән шәхсән өзәм шуғуллиниватимән. Чәтәллик мутәхәссисләр, тиҗарәтчиләр билән учришиватимән. Учришишларниң һәммиси рәсмий елан қилинивәрмәйду. Бирақ бу мәсилә мениң нәзәримдә. Йеқин-арида, мүмкин жил ахириғичә Астанада Smart city лайиһисиниң киргүзүлгәнлигини елан қилимиз. Бу ишта БӘӘ, АҚШ компаниялири билән һәмкарлиқ орнаттуқ, Хитайниң қурулумлири билән зич мунасивәт йолға қоюлған. Нәқ мошу йөнилиштә Қазақстан ениқ прогрессқа қол йәткүзиду дәп ойлаймән.
Вакаләтлик дөләт органлири экспертлар вә ІТ-мутәхәссисләр билән қоюқ мунасивәттә ишләп, артуқ чиқимларни азайтишқа, барлиқ саһани ашкарилиқ билән тәминләп, мәһсулдарлиғини ашурушқа беғишланған йеңи услубларни издәп тепип, уни әмәлиятта пайдилинишқа һәрикәт қилиши лазим.
Мән бу мәсилини алаһидә диққәт-нәзәримдә тутимән. 
Ихтисатниң барлиқ саһасиға рәқәмлик технологияләрниң киргүзүлүши елимизниң риқабәткә қабиллиғини ашуридиған әң асасий амил болуши шәрт. 
Бу йәрдә рәқәмлик активлар индустрияси билән блокчейн технологиясини тәрәққий әткүзүш муһим роль атқуриду. 
Рәқәмлик активларниң қануний айлинимини тәминләш, криптоалмаштуруш паалийитини жүргүзүш вә рәқәмлик майнингқа инвестиция җәлип қилиш үчүн мошу саһани рәтләш ишини либерализацияләш йолида һаҗәтлик  чариләрни тез қобул қилиш керәк. 
Бу қәдәм елимизниң мошу региондики рәқәмлик малийә технологиялириниң мәркизи ролини ашуриду. Шундақла рәқәмлик активларниң көләңгидики айлинимини азайтишқа имканийәт туғдуриду вә селиқниң көпирәк чүшүшини тәминләйду. 
Бу йәрдә Америка ечиватқиним йоқ, Президент Трамп башқуридиған АҚШ мәмурийити мошу йөнилишкә диққәт бөлди. Биз буни нәзәрдә тутушимиз лазим. 
Һазирқи заманда ихтисатниң инновациягә асаслиниши керәк екәнлиги тәббиий. 
Биз илим-пәнни тәрәққий әткүзүш, шуниң ичидә әмәлий тәтқиқатлар жүргүзүш йолида көп ишләватимиз. 
Илмий йеңилиқларни коммерцияләштүрүшкә, илим-пән билән санаәтниң алақисини күчәйтишкә алаһидә әһмийәт бериливатиду. 
Шундиму Қазақстанда техила бирму илим-пән шәһири йоқ. 
Алмутиниң йенидики «Алатау» инновациялик технологияләр паркиниң территориясидә илим-пән шәһирини қуруштоғрилиқ ғайиниң бар екәнлигидин хәвәрдармән.
Алимларниң пикричә, һаҗәт тәҗрибиси билән өзигә хас әнъәниси бар Курчатов шәһири иккинчи илип-пән шәһәрчиси болалайду. 
Бирақ монуни әскәрткүм келиду: бу план һәқиқий һесапқа вә пидакаранә әмгәккә асаслиниши лазим. Көзбоямчилиқ билән көптүрмә сөзләргә тойдуқ. Әнди униң сориғи қаттиқ болиду.
Биз тәшәббус көтиримизу, кейин унтуп қалимиз. Һәтта, шамалға учуп кетиду дейишкә болиду. Бу даваланмас кесәлгә айланди. Планда һәммә нәрсә чирайлиқ, болупму уни алимлар түзсә, бу – яхши. Бирақ ениқ һесап керәк. Униң ичидә бюджетниң имканийити нәзәрдә тутулғини тоғра. Муһими, мошу планларниң нәтиҗидар орунлиниши. Шуңлашқа мән тәклипниң, умумән, қобул қилинғанлиғини нәзәрдә тутиватимән. Һәқиқәтәнму, илим-пән шәһәрчиси һаҗәт. Уларни Алмутиға, Курчатовқа селиш әқилгә мувапиқ. Бирақ Һөкүмәтму, алимлар билән саһалиқ министрликму нәтиҗә чиқириш һаҗәт екәнлигини чүшәнгини тоғра. Биз алимларни чәт әлдә стажировкидин өткүзүш тәҗрибисини җарий қилдуқ. Бирақ илим-пәнгә тамамән алақиси йоқ алимлар чәт әлгә чиқти. Мән 78 йешида «Болашақ» программиси билән оқушқа барған кишини билимән. 78 яшта немә қилған «Болашақ?». Нурғунлиған ишларниң ахири мошундақ чүшиниксиз әһвалға улишип кетиду.
 Новәттики мәсилә. Туризм регионларниң тәрәққий етишигә сүръәт беридиған саһа болуши лазим. 
Йәрлик вә җумһурийәтлик вә хәлиқара чариләр регионларниң туристлиқ иқтидарини ашурушқа тәсир қилиду. Бийил Таразда өтидиған «Достастық жәрмеңкесі» мошундақ лайиһиниң бири болмақ. Йәрмәңкигә нурғунлиған әлләрдин һүнәрвәнләр билән йеза егилиги мутәхәссислири тәклип қилинди. Бу чарә-тәдбир шерик әлләр билән ихтисадий мунасивәтлиримизни күчәйтиду. 
 Шуниң билән биллә әң қедимий сода вә мәдәнийәт мәркизиниң бири – Тараз шәһириниң абройини ашуриду, вилайәткә йеңи инвестиция җәлип қилишқа вә туристларниң көпләп келишигә тәсир қилиду.
 Умумән, һәрбир регионда аһали күтидиған һәм әнъәнигә айланған мошундақ әһмийәтлик мәдәний-туристлиқ чариләр өтүватиду. Уни, асасән, һамийлар мәблиғи һесавиға өткүзгән тоғра. Чарә-тәдбирләрни жил бойи давамлишидиған қилип тәкши бөлүп, бренд сүпитидә қелиплаштуруп, реклама қилиш лазим.
 Һәрбир вақиә аммивий әхбарат васитилирида елан қилинип, хәлиқ арисида вә чәт әлләрдә амминиң нәзәригә чүшүши керәк. 
Мошуниң һәммиси адәмләрниң регионларға нисбәтән қизиқишини ашуруп, туризмни тәрәққий әткүзүшкә түрткә болиду.
Туризм – тиҗарәт билән ихтисатниң аҗралмас саһаси. Мутәхәссисләрни тәйярлаш һаҗәт. 
Тәбиий байлиғи билән, һайванат дунияси билән пүткүл дунияға тонулған елимизниң биологиялик һәрхиллиғини һимайә қилиш алаһидә әһмийәтлик вәзипигә айланди. 
Түнүгүн иш секцияси пәйтидә «Ауыл» партиясиниң вәкиллириниң кейикләр тоғрилиқ мәсилә көтәргәнлигидин хәвирим бар. 
Регионлардики деханлардин мошуниңға бағлиқ илтимас-хәтләр келиватиду. 
Рухсәтсиз ов олиғанларға җазани күчәйтиш үчүн мениң тәшәббусим билән 2019-жили қануний чариләр қобул қилинди. 
Мошу вә башқиму һәртәрәплимә чариләрниң нәтиҗисидә елимиздики кейикләр сани кәскин өсти. Һазир уларниң йоқилип кетиш ховупи йоқ.
 Бирақ әнди башқа мәсилә пәйда болди. 
Йеза егилиги зәрдап чекиватиду. 
Эпизоотиялик әһвалниң җиддийлишип кетиш ховупи бар. Умумән, экосистемиға чүшидиған салмақ ашти. 
Һөкүмәткә кәспий мутәхәссисләрни сәпәрвәрликкә кәлтүрүп, мошу мәсилини һәртәрәплимә тәтқиқ қилишни вә тоғра қарар қобул қилишни тапшуримән. 
Биз Балқаш көлиниң әтрапида Туран йолвисиниң популяциясини әслигә кәлтүрүшкә кириштуқ. Бу – егиликтики паалийәткә бағлиқ һәл қилишқа тоғра келидиған нурғунлиған мәсилиләр билән биллә қарилидиған җиддий вәзипә. 
Новәттә илпизларни сақлап, уларниң санини көпәйтишимиз керәк. 
Инсанийәтниң намувапиқ һәрикити түпәйли Каспий тюлень, қизғуч фламинго вә башқиму надир һайванат вә өсүмлүкләр дуниясиға ховуп туғулуватиду. Аччиқ болсиму һәқиқәт мошу. Биз тәбиәтниң мошу соғисиға имканқәдәр диққәт бөлүп, уни сақлишимиз лазим. 
Шуңлашқа Хәлиқара биологиялик һәрхиллиқни һимайә қилиш фондини қуруш керәк дәп һесаплаймән. 
Мән Дөләт рәһбири сүпитидә бу кәңдаирилик ишниң әһмийити зор екәнлигини көрситиш үчүн мошу җәмийәтлик бирләшмигә өзәм йетәкчилик қилишқа тәйяр.
Униңдин ташқири йәнә бир байлиғимиз – тазыни хәлиқара тизимға киргүзәлигәнлигимизни тәкитлигүм келиду. 
Ов олайдиған алаһидә хусусийәтлири бар қазақ иштиниң нәслини пүткүл дуния билиду. 
Йеқинда мән Парижда Елисей сарийида болдум. Франция президенти Эмманюэль Макронға соға қилған қош тазыни көрдүм. Францияликләр тазыларниң алаһидә қабилийитигә һәйран. 
 Шуниң билән биллә тазилиқ мәсилиси дайим-нәзәрдә болуши лазим. 
Бултудин бери елимиздә «Таза Қазақстан» акцияси өтүватиду. 
Тәшәббусни гражданлар йәкдиллиқ билән қоллиди. Акция умуммиллий сүпәткә егә болди. 
Күн иссиватиду, әнди хәлиқ шәнбиликкә чиқип, тазилиқ ишлирини жүргүзиду. Бу – наһайити дурус. 
Мән илгириму ейттим, «Таза Қазақстан» — аддий мәвсүм әмәс. Бу һәрбир адәмниң вә барлиқ хәлиқниң күндилик адитигә, һаят тәризигә айлиниши һаҗәт.
 Һәммиңларға мәлумки, икки жил илгири мениң тапшурмам билән «Қолайлиқ мәктәп» миллий лайиһиси башланди. 
Лайиһиниң асасий мәхсити – мәктәптики орун тапчиллиғини йоқитиш, шундақла кона вә үч сменилиқ мәктәпләр мәсилисини һәл қилиш болди. 
Ақмола вилайити миллий лайиһә бойичә селинидиған барлиқ мәктәп қурулушлирини биринчи болуп аяқлаштурди. Регионда 12 миңдин ошуқ оқуғучиға молҗаланған йеңи билим дәргаһлири ечилди. 
Башқа вилайәтләрдә қурулуш җәрияни көңүлдикидәк әмәс. Һөкүмәт билән «Самұрық-Қазына» фонди бу ишни қолға елиши керәк. Мән йеқин-арида тәкшүрәймән.
Бийил елимиздә 500 миң оқуғучиға молҗаланған икки йүздин ошуқ мәктәп селиниду. 
Мону нәрсини нәзәрдә тутқан тоғра: һәммә йәрдә пәқәт «Қолайлиқ мәктәп» лайиһиси даирисидә мәктәп селиш шәрт әмәс. Сүпәтлик селинған аддий мәктәпләргиму еһтияҗ жуқури. Йеқинда Талдиқорғанға бардим. У йәрдики қазақ мәктиви аддий болсиму, яхши екән. Мошундақ мәктәпләрни һәммә йәрләрдә селиш керәк. Чүнки «Қолайлиқ мәктәпләр» хелила қиммәт, уни һәрбир вилайәткә селишниң һаҗити йоқ дәп ойлаймән. 
Үч жилда 1300, униң ичидә йезидики 900 билим дәргаһини йеңилаш лазим. 
Йеңи оқуш жилиғичә дөләтлик вә шәхсий мәктәпләрниң барлиғи балиларниң бехәтәрлигини тәминләйдиған мәхсус васитиләр билән җабдуқлиниши керәк. 
Пүткүл елимиз бойичә медицина инфрақурулумини имканқәдәр тәрәққий әткүзүш ишлири давамлишидиған болиду. Мошу жилниң ахириғичә «Ауылда денсаулық сақтауды жаңғырту» миллий лайиһиси даирисидә 188 медицина объекти селиниду. 
Риддердар көпсаһалиқ ағриқханини, Өскәмәндә гемотология мәркизини, Ақтавда тез ярдәм көрситиш станциясини, Алмутида Жуқумлуқ ағриқлар миллий илмий мәркизини, Астанада Миллий илмий онкология мәркизиниң йеңи беналирини пайдилинишқа бериш һаҗәт. 
2026-жили 32 наһийәлик ағриқханини йеңилаш, шундақла Қизилорда вә Маңғыстав вилайәтлиридики ағриқханилар қуурулушини аяқлаштуруш керәк. 
Ишниң бәлгүләнгән қәрәлигә жиддий риайә қилиниши шәрт. 
Аһалиға, болупму иҗтимаий җәһәттин начар топтики гражданларға баш-пана қолйетимлиқ болуши – турмуш сапасиниң яхшиланғанлиғини көрситидиған асасий көрсәткүч. 
Булту дөләт мошу категориядики адәмләр үчүн 21 миңға йеқин пәтир сетивалди. 
Ахирқи икки жилда бирқатар шәһәрләрдә (Тараз, Шәмәй, Кентав, Орал) алаһидә еһтияҗи бар адәмләргә беғишланған заманивий реабилитация мәркәзлири селинди. 
2026-жилниң ахириғичә Ақтөбидә, Атыравда, Чимкәнттә, Талдиқорғанда мошундақ мәркәзләрни ечиш һаҗәт. 
Униңдин ташқири, һәрбир вилайәт мәркизидә алаһидә еһтияҗи бар, шуниң ичидә аутизмға дучар болған балиларни реабилитация қилиш вә тәрәққий әткүзүш мәркәзлирини қуруш керәк. 
Бәхиткә қарши, дунияда мошундақ диагноз қоюлған балиларниң сани тез өсүватиду. Мундақ әһвалдин Қазақстанму истисна әмәс. 
Мошу ағриққа дучар болған балиларниң ата-анилири Астанаға берип, давалинишқа мәҗбур. Һөкүмәт билән һакимларға кечиктүрмәй мошу мәсилини һәл қилишқа киришишни тапшуримән. Һәрбир вилайәт мәркизидә алаһидә еһтияҗға егә, аутизм ағриғи бар балиларға беғишланған орунлар болуши шәрт.
 Һамийларниң вә «Қазақстан халқына» фондиниң ярдими билән мошу әһмийәтлик ишта айрим илгириләшләр бар. 
Һөкүмәт билән һакимлар бу ишни җанландуруши лазим. 
Қазақстанда алаһидә еһтияҗи бар һәрбир балиниң толуқ билим елишқа имканийити болуши керәк. Бу – наһайити муһим мәсилә.
 Шуңлашқа жил ахириғичә мошундақ балиларни һәртәрәплимә қоллаш ишини рәтләйдиған йеңи қанун тәйярлаш керәк.
Миллий қурултайниң жиғинлирини һәрбир вилайәттә өткүзүшниң пайдилиқ тәрипи бар. Коллегиялик жиғинда регионниң тәрәққиятиға мунасивәтлик муһим мәсилиләрму қарилиду. 
Мениң тапшурмам билән бүгүнки башқошушқа Ақмола вилайитиниң бир топ гражданлири қатнишиватиду. Уларниң ичидә ветеранлар, зияли әһли, җәмийәт активистлири, тиҗарәтчиләр вә яшлар бар. Мән мошу регионниң тәрәққиятиға алаһидә әһмийәт беримән. Умумән, вилайәтниң ихтисадий-иҗтимаий әһвали яхши. Бу мәсилә бойичә һаким Марат Ахметжанов һесават бәрди.
Әнди Ақмола вилайитидики айрим тәшәббуслар билән лайиһиләргә диққәт бөлгүм келиду. 
Өзәңләрға мәлум, мән 2025-жилни «Ишчи мутәхәссислири жили» дәп елан қилдим. 
Бу – кәспий вә техникилиқ билим бериш саһасини йеңилашқа вә ишчи мутәхәссисләрниң җәмийәттики абройини ашурушиға беғишланған қарар. 
Яшларниң мүмкинчилигини ашуруп, кәспий йөнилиш беришкә алаһидә диққәт бөлүш лазим. Уларниң еһтияҗға егә ишчи мутәхәссисликлирини егилишигә имканийәт яритиш керәк. Бу – барлиқ регионлар рәһбәрлириниң вәзиписи. 
Яшларниң заман тәливигә мувапиқ билим елишини тәминләш үчүн Һөкүмәт билән вилайәт һакимийити Қосшы шәһиридә хәлиқара дәриҗидики колледж ечиши керәк. 
Шәһәрниң Астана әтрапида болушини вә аһали саниниң тез өсүватқанлиғини нәзәрдә тутсақ, бу – наһайити муһим мәсилә. 
Һазирниң өзидә жирақ һәм йеқин чәт әлләргә кәң тонулған Бурабай зимининиң имканийити зор. 
Ушбу курортлуқ регионни тәрәққий әткүзүшниң 2029-жилғичә болған комплекслиқ плани қобул қилинди. Уни әмәлгә ашуруш үчүн тәхминән 140 миллиард тәңгә бөлүниду. 
Мәбләғниң йеримиға йеқини – шәхсий инвестицияләр. 
Һөкүмәт билән вилайәт һакимийити көрситилгән вәзипиләрни сүпәтлик орунлиши лазим.
 Әң алди билән Щучинск-Бурабай курортлуқ зонисидики инфрақурулумни тәрәққий әткүзүш керәк. Барлиқ экологиялик тәләпләргә қаттиқ риайә қилиниши лазим. Туристларға дуниявий стандартларға мувапиқ хизмәт көрситилиши шәрт. Йеңидин селинидиған Конгресс-мәркәз Бурабайниң үлгә боларлиқ орунға айлиниши һаҗәт. Мәркәз ишқа қошулидиған болса, дәм елиш зонисиға хәлиқниң қизиқишиму ашиду. Шундақла туристлиқ мәвсүмдин сирт вақиттиму адәмләр көпләп келишкә башлайду. Һөкүмәт билән һакимийәткә мошу мәсилини чоңқур тәһлил қилишни тапшуримән. 
Вилайәтниң зор туристлиқ иқтидари Щучинск-Бурабай территорияси биләнла чәклинип қалмайду.
 Дәм елиш зониси сүпитидә мүмкинчилиги мол Зеренди, Сандықтав, Ақкөл вә башқиму йәрләрни һәртәрәплимә риваҗландуруш һаҗәт. 
Региондики мәнзирилик вә хасийәтлик йәрләрниң һәммисини бириктүрүп, кәңдаирилик туристлиқ кластер қелиплаштуруш муһим. 
Бу җәһәттин қариғанда шәхсий туристлиқ объектлар селиш үчүн йәр участкилирини бөлгән пәйттә қанунға җиддий риайә қилинишини қаттиқ назарәткә елиш керәк. 
Вилайәттики алаһидә тәбиий-климатлиқ әһвал заманивий сағламлаштуруш комплекслирини ечишқа имканийәт ечип бериду. 
Спортниң һәрхил саһасидин, болупму қишлиқ спорттин миллий талланма командиларни тәйярлаш үчүн региондики спорт базилирини тәрәққий әткүзүш керәк. 
Ақмола вилайитиниң вәкиллири қишлиқ спорт түрлири бойичә дуниявий вә қитъәдики мусабиқиләрдә мукапатларға еришип, елимиз шәнини көтиришкә дайим зор үлүш қошуп келиватиду. 
 Елимиздә футболни тәрәққий әткүзүшкә алаһидә әһмийәт бәргән тоғра дәп һесаплаймән.
 Һамийлар мәблиғи һесавиға вилайәтлик стадионларниң нурғунини йеңилаш һаҗәт яки йеңи футбол стадионлирини селишни қолға алған тоғра. Бу мәсилини назаритимгә алидиған болимән. 
Һәрбир вилайәт, наһийә мәркизидә, йезиларда балиларға беғишланған футбол мәйдани болуши шәрт. Бу – алдимиздики икки жилниң вәзиписи. Униң орунлинишини тәкшүрәйдиған болимиз. 
Шу вақиттила биз пүткүл аләмгә тонулған һәм иҗтимаий аммивий спорт категорияси һесаплинидиған мошу оюнни йеңи балдаққа көтиримиз. 
Балиларни, өсмүрләрни футболға қизиқтуруш арқилиқ лудомания, нәшикәшлик мәсилисини һәл қилишқа болиду. 
 Мошу саһаға җавапкәр министрлик, футбол федерацияси, йәрлик иҗраий органлар, тиҗарәтчиләр клублиқ футболни коммерцияләштүрүшкә җиддий киришиши керәк. 
Клублар вилайәтлик бюджетларғила таянмай, чәт әлләрдикидәк өзлири тапавәт тепишни үгиниши керәк. 
Шуңлашқа мән тиҗарәтчиләрни клублиқ футболға бизнес сүпитидә қарашқа чақиримән. Футбол клублири шәхсий мүлүккә өтмигичә, иш алға басмайду. Бу – дуниявий тәҗрибә. Клублар шәхсий болса, чәт әл спортчилирини чақириш һоқуқиға егә болиду. 
Спортни тәшвиқ қилиш, уни болупму балилар вә өсмүрләр арисида аммибаплаштуруш – милләт саламәтлигиниң капалити. 
Ахирқи жилларда дөләтниң қоллап-қувәтлиши түпәйли балилар спорти сүръәтлик тәрәққий етиватиду. Бирақ бу йетәрлик әмәс. 
Шундақла бизнес вәкиллири яш әвлатни чиниқтуруш вә спортқа җәлип қилиш ишиға зор үлүш қошалайду дәп ойлаймән. 
Астанада иҗадийәткә беғишланған өмәкләрниму, айрим спорт секциялириниму ечип, көпкә үлгә болуватқан шәхсий Балиларни тәрәққий әткүзүш мәркизи бар. Бу тәҗрибини башқа регионлардиму қолланған тоғра. 
Дөләт барлиқ регионларда спорт инфрақурулумини тәрәққий әткүзүшкә алаһидә әһмийәт бериду.
Бийил Астанада Миллий спорт университетиниң, Түркстанда қолвақ спортиға беғишланған каналниң, Қизилордида футбол стадиониниң, Жетису вилайитидә тәнтәрбийә-сағламлаштуруш комплексиниң, Оралда алаһидә еһтияҗи бар адәмләргә беғишланған спорт комплексиниң қурулуши аяқлишиду. 
Бийил Көкчетавда көпсаһалиқ спорткомплексниң қурулуши башлиниду. Бу Қазақстанда тәңдиши йоқ мәркәз болмақ. Мошу лайиһини мәхсус дөләт фондидин, йәни қанунсиз активларни қайтуруш һесавиға мәбләғ билән тәминләш керәк. Һөкүмәткә мошу мәсилини һәл қилишни тапшуримән. 
Үч жилниң ичидә икки триллион тәңгидин ошуқ қанунсиз активлар әлгә қайтурулди. Бу мәбләғниң регионлардики муһим ихтисадий вә иҗтимаий мәсилиләрни һәл қилишқа хәшлиниватқанлиғи наһайити муһим. 
«Күчлүк регионлар – күчлүк мәмликәт» мәвқәси – мениң сәясий программамдики мустәһкәм қаидиләрниң бири. 
Һөкүмәт мошу қаидигә асасланған һалда, вилайәтләрниң әнчисидики иҗтимаий селиқни сақлап қелиш тоғрилиқ қарар қобул қилди. Өз новитидә  вилайәт һакимлири бюджет мәблиғини ихтисат қилип, нәтиҗидар пайдилиниши лазим.
 Елимизгә пайдиси тегидиған иҗтимаий әһмийәткә егә лайиһиләргә әвзәллик бериш һаҗәт. 
Бүгүн ейтилған тәшәббуслар билән лайиһиләр регионларниң бирдәк тәрәққий етишигә тәсир көрситип, елимизниң техиму гүллинишигә йол ачидиғиниға ишәнчим камил.
Һөрмәтлик вәтәндашлар!
Дуниядики кәңдаирилик өзгиришләргә һәммимиз гува болуп, һәтта униңға өзимизму қатнишиватимиз. Бу җәриянниң давамлишидиғанлиғи сөзсиз. 
Асасий хәлиқара мәсилиләрни һәл қилишқа мунасивәтлик йеңи тәхминләр билән нарративлар, алаһидә көзқарашлар билән услублар пәйда болди. 
Илгири-кейин болмиған тоқунушлар, җиддийлишиватқан ишәнчә боһрини, қәдир-қиммити чүшүшкә башлиған хәлиқара һоқуқ, ихтисадий зиддийәтләр һазирқи дунияниң асасий қияпитигә айланди. 
Мошуниң һәммиси йеңи технологиялик шәкил орниған, муһим ресурслар үчүн талаш-тартиш күчийиватқан, санаәт вә сода-логистика алақилири қайта қурулуватқан, техногенлиқ вә тәбиий апәтләр көпәйгән дәвиргә дуч келиватиду. 
Абройлуқ сәясәтчиләр билән экспертлар «дуния аммивий рәвиштә қалаймиқанчилиқ қанат яйған пәйттә яки келәчиги гиримсән йеңи заманниң һарписида туриду» дегән пикирләрни билдүрүшкә башлиди. 
Башқичә ейтқанда, дуниядики кона тәртип гумран болмақта, һә йеңи дәвирниң қияпити техи ениқланмиди. 
Көз алдимизда тарихниң йеңи айлиними башлиниватиду.
Аләмшумуллаштуруш җәрияниниң маһийити йоқиливатиду. Дөләтлик милләтчилик, тәсир қилидиған регионларни бөлүш, дуниявий сәясәттә регионларға бөлүш җәрияни алдинқи сәпкә чиқти. 
Демократиялик әхлақ сүпитидә қобул қилиниватқан қәдрийәтләр, униң ичидә ЛГБТ онлиған жиллар бойи көплигән әлләрдә өз әксини тапмақта. Мошуни банә қилған хәлиқара һөкүмәтлик әмәс фондлар билән тәшкилатлар нурғунлиған әлниң ички сәяситигә асассиз арилашти. 
Униң асасий мәхсити – йәнила шу оғрилиқ, миллиардлиған бюджетни янчуққа селиш екән. 
«Тәрәққият билән демократия», «инсан һоқуқлири», «мәтбуат әркинлиги», «коррупциягә қарши күрәш» дәп шиар товлап жүргәнләрниң һәммисиниң дегидәк шәхсий байлиғи маашиниң мөлчәригә задила уйғун  кәлмәйду. Шуңлашқа Президент Трамп башлиған Америка мәмурийитиниң аммивий хизмәт бабидин пайдилинишқа мунасивәтлик вақиәләрни ениқлашқа вә «чоңқурлуқтики мәмликәт» чүшәнчисигә мувапиқ сәясий үзөрүшни ашкарилашқа, әнъәнивий әхлақ қәдрийәтлирини әслигә кәлтүрүш йөнилишидики ишлирини қоллашқа әрзийду. АҚШта әмәлгә ашурулуватқан ишларниң һәммисиниң пүткүл дунияға беваситә тәсир қилидиғини һәммигә мәлум. 
Биз тарих, әнъәнә вә һазирқи заман қәдрийәтлиригә бирдәк әмәл қилип келиватимиз. 
Хәлиқни сәясий прагматизмға чақирип, җәмийәттә қанун билән тәртипни орнитишниң муһим екәнлигини илгиридин бери ейтип келиватимиз. 
Һазир дунияда болуватқан вақиәләр бизниң йолумизниң тоғра екәнлигини көрсәтти. 
Әлвәттә, чәт әлдики әһвални дайим нәзәрдә тутуш муһим. Бирақ биз алди билән өз елимизниң ички мәсилилиригә диққәт бөлүшимиз лазим. 
Биз миллий мәнпәәтимизни һимайә қилиш үчүн кәлгүсидә нәтиҗидар вә салмақлиқ һәрикәт қилишимиз лазим. Талай замандин келиватқан рәнҗишлиримиздин, өтмүш билән қуруқ махтиништин вә һәммини орунсиз тәңқит қилиштин қутулушимиз керәк. Иҗтимаий тәйяртаплиққа вә сәясий аҗизлиққа йол бәрмәслигимиз лазим. Чәктин чиқип, һәддидин зиядә хам көзқарашларниң йолини кесишимиз керәк. Чүнки бу дуния ақ билән қаридинла қуурулмиған. 
Һәрқандақ мәсилидә өзгиләрни әйипләп, қарилашқа болмайду. 
Җәмийәт аң-сәвийәсидики мошундақ һәдисиләр миллитимизни идеологиялик вә мәдәний аҗизлаштуриду. Һәтта елимиз һазирқи қатил заманда башқиларға йәм болуп кетиши мүмкин. 
Бир сөз билән ейтсақ, бизниң миллий ой-сәвийәмиз күчлүк болуши керәк. 
Дунияни наениқлиқ қаплиған пәйттә риқабәткә қабил болуш үчүн барлиқ җәһәттин камал тапқан милләт болушимиз керәк. 
Бу – цивилазициялик, әвришим, мәхсәтчан хәлиқ болуш дегән сөз. 
Биз үчүн һечким елимизни тәрәққий әткүзүп, гүллитип бәрмәйду. 
Қазақстан өз гражданлириға, йәни бизгила керәк. 
Биз өз имканийитимиз билән күч-қувитимизгә ишинишимиз керәк. 
Шуңлашқа милләт сүпитидә илгириләшкә немә тосалғу болса, униң һәммисидин айрилип, сүпәтлик милләт болушимиз шәрт. 
Елимизни дунияда овҗ еливатқан өзгиришләргә тәйярлап, Қазақстанни һәрқандақ ховуп-хәтәргә тақабил туридиған күчлүк мәмликәткә айландурушимиз керәк. 
Бу – мениң Президент сүпитидики асасий миссиям. 
Бу – биртуташ миллитимизгә ортақ муһим вәзипә. 
Һәрбир граждан мону бир аддий қаидини чоңқур чүшиниши лазим: бир орунда туруп қалмай, дайим өзини йүксәлдүрүшни билгән адәм җәзмән утуққа йетиду. 
Риқабәткә қабил милләт дегинимиз – мошу.
Биз қолға алған ислаһатлар елимизниң тәрәққиятиға сүръәт бәрди. Җәмийәтниң өзгиришләргә болған үмүтини ойғитип, адаләтликкә болған ишәнчисини әслигә кәлтүрди. 
2019-жилдин башлап Қазақстан ихтисадиниң ениқ өсүми 15,5 пайиз болди. Елимизниң ички умумий мәһсулати 288 миллиард долларға йәтти, җан бешиға чаққандики ички умумий мәһсулат 46 пайизға ешип, 14 миң доллардин ашти. 
Ташқи сода айлиними 45 пайизға өсүп, 140 миллиард доллар болди. Асасий капиталға селинидиған инвестиция бир йерим һәссә өсти. Булту униң көләми 19 триллион тәңгидин ашти.
 Инвестиция маарип-пән саһасиға 5 һәссидин ошуқ, транспорт саһасиға 3 һәссигә йеқин, саламәтликни сақлаш вә иҗтимаий хизмәт көрситиш саһасиға 3,5 һәссә көп селинди. 
Мошу вақит җәриянида 500дин ошуқ мәктәп селинди. Нурғунлиған саламәтликни сақлаш, спорт вә башқиму иҗтимаий объектлар ечилди.
 4400 чиқиримға йеқин автотранспорт йоллири селинди вә җөндәлди. Йеңи төмүрйол системилири пайдилинишқа берилди. Онлиған ишләпчиқириш орунлири ишқа қошулди. 
Дөләт йеза әмгәкчилирини қоллашни күчәйтти. Булту күздә 27 миллион тонна ашлиқ жиғип, рекордлуқ көрсәткүчкә қол йәткүздуқ. 
Бизнесни тәрәққий әткүзүшкә дайим алаһидә диққәт бөлүнүватиду. 
Турушлуқ өй қурулушиниң сүръити өсүп, булту 19 миллион квадрат метр өй пайдилинишқа берилди. Буму – илгири-кейин болмиған утуқ. 
2019-жилдин бери елимиздә 250тин ошуқ ятақхана селинди. Шуниң нәтиҗисидә орун тапчиллиғи 6 һәссә қисқарди. 
Студентлар сани турақлиқ өсүп, алий оқуш орунлирида 624 миң граждан билим еливатқанлиғиға қаримастин, мошуниңға қол йәткүзәлидуқ. Бу – жуқури көрсәткүч. 
Елимизниң 90 миңдин ошуқ граждини чәт әлдә оқуйду. Бу бизниң җәмийәтниң очуқлиғини көрситиду. 
Гражданлиримиз дәм елиш үчүн чәт әлгә нурғун чиқидиған болди. 
Бизниң паспортимиз дуниядики 92 мәмликәтниң территориясигә визасиз әркин киришкә мүкинчилик бериду. 
Қазақстан – хәлиқара мәйданда зор һөрмәткә егә мәмликәт, бизниң елимизни «оттура держава» дәп атайдиған болди. БМТниң Баш Ассамблеяси Алмутида Мәркизий Азия вә Авғанстан үчүн Турақлиқ тәрәққият мәхсәтлири бойичә БМТниң регионлуқ мәркизини ечиш тоғрилиқ қарар қобул қилди.
 Бу қарар елимизниң дуниядики тәсири билән абройиниң бәләнт екәнлигини көрситиду. 
Бу мәлуматлар һәммимиз бир әл болуп әмәлгә ашурған ишниң бираз қисмини көрситиду, халас. 
Биз барлиқ ховуп-хәтәрни ишәшлик түрдә йеңишни вә мәсилиниң һәммисини салмақлиқ, ишбиләрмәнлик билән һәл қилишни үгәндуқ. 
Һечқачан популизмға, мәнмәнчиликкә вә ялған шиарларға йол бәрмидуқ. 
Дайим адил диалог орнитишқа интилдуқ, қийинчилиқлар билән хәтәрләрни йошурмай, тоғрисини ейттуқ. Ениқ әһвални көрсәттуқ, бош вәдә бәрмидуқ. 
Аччиқ һәқиқәт һәммигә бирдәк яқивәрмәйду. Бирақ мошундақ қәдәм әһвалға тоғра яндишип, ялған үмүткә алданмаслиқ үчүн керәк. 
Чирайлиқ сөзләп, вәдигә ғәриқ қилмай, көзлигән мәхсәт йолида изчиллиқ билән алға интилип, һаҗәт болғанда, муһим қарар қобул қилишни билидиғанлар утуққа йетиду. 
«Әмгәк йоли мәхсәткә йәткүзиду». Бу – биз әмәлгә ашуруватқан ишниң асасий қаидиси.  
Һазир геосәясий әһвал җиддийлишиватиду. Мошундақ пәйттә елимиз бирлигини, җәмийәттики разимәнлик билән турақлиқлиқни көзниң қаричуғидәк сақлишимиз лазим. Бу – турақлиқ тәрәққиятниң асасий шәрти. 
Елимиз чоңқур вә һәртәрәплимә ислаһатларға әндила киришти. Алдимизда җиддий йол туриду. 
Биз илғар пикирлик милләт сүпитидә пәқәт алға қаришимиз керәк. 
Алдимиздики бирнәччә онжиллиққа көз тикип, кәңдаирилик ишларни пәйдин-пәй әмәлгә ашурушимиз һаҗәт.
 Биз узақ муддәткә нишанланған мәхсәткә интилишимиз керәк. 
Келәчигимизниң қандақ болуши керәклигини ениқ билишимиз шәрт. Сәвәви, дурус мәхсәт қоюшни билсәкла, утуққа йетәләймиз. 
Мустәқиллигимизниң 40 жиллиғи йеқинлишип келиватиду. Мошу муһим пәллигә қандақ утуқ билән йетидиғанлиғимизни, униңғичә қандақ тарихий вәзипиләрни орунлаш керәк екәнлигини ениқ билиш муһим.
 Биз һәқиқәтниң көзигә тик қаришимиз керәк. Елимиз һәммидин озуп, барлиқ саһада вә барлиқ йөнилиштә алдинқи сәптә болалмайдиғанлиғимизни чүшинишимиз лазим. 
Шуңлашқа биз өзимизниң башқиларға нисбәтән әвзәлликлиримизни яхши билишимиз шәрт. 
Мениңчә, Қазақстанниң, кам дегәндә, төрт саһада зор имканийәтлири бар. Атап ейтқанда, рәқәмләштүрүш иши билән сүнъий әқил, жүк тошуш транспорти, энергетика, агросанаәт комплекси саһалирида елимизни тәминләпла қоймай, регионлуқ, һәтта дуниявий миқияста тәсирчан болалаймиз. Бу тизимға адәм капиталини қошушқа болиду.
Рәқәмләштүрүш вә сүнъий әқилни қоллиниш бойичә елимиз зор утуққа йетәләйду. 
Биз һазирниң өзидә БМТниң Электронлуқ һөкүмәтниң тәрәққият дәриҗиси бойичә рейтингида 190 мәмликәтниң ичидә дәсләпки 25 дөләтниң қатарида туримиз. 
Бирақ буниң билән чәклинип қелишқа болмайду. Қазақстанға кәлгән чәтәлликләрни биздики электронлуқ системиниң тәрәққияти һәйран қалдуриду. 
Алий технологияләр ихтисатниң вә дөләт башқуруш ишиниң барлиқ саһалирини тәрәққий әткүзүшкә сүръәт берип, алға башлайду. 
Һөкүмәт илғар рәқәмлик услублар билән сүнъий әқилни аммивий рәвиштә җарий қилиш үчүн қолайлиқ муһит қелиплаштурушқа беғишланған ишни һәссиләп күчәйтиши лазим. 
Биз мәлуматларни сақлайдиған вә қайта ишләйдиған күчлүк система қуруп, технологиялик мәһсулатларни аммивий рәвиштә экспорт қилишқа киришишимиз керәк. 

Рәқәмләштүрүш ишини утуқлуқ жүргүзүш вә сүнъий әқилни аммивий җарий қилиш елимизниң энергетикилиқ иқтидариға беваситә бағлиқ. 
Дунияниң рәқәмләштүрүш ишиға вә сүнъий әқилгә асасланған йеңи технологиялик шәкилгә көчүши энергияни көп тәләп қилидиған җәриян екәнлигини чүшиниш керәк. 
Мошундақ әһвалда региондики вә дуниядики энергия тапчиллиғи үзлүксиз ашивериду. 
Шуңлашқиму Қазақстан өзини электр қувити билән толуқ тәминләпла қоймай, уни дуниявий энергетика базириға экспорт қилидиған чоң дөләткә айлиниши керәк. Бу – вақит тәливи. 
Гражданлиримиз референдумда биринчи атом электр станциясини селиш тоғрилиқ қарарни қоллап, мошу стратегиялик вәзипини орунлашқа йол ечип бәрди. Бу қәдәм жирақ келәчәктики әһвал қандақ болидиғанлиғини нәзәрдә тутуп, энергетика саһасини комплекслиқ түрдә, һәртәрәплимә ойлаштурған һалда тәрәққий әткүзүшниң һаҗәтлигини көрситиду. 
Мәсилә елимизниң энергиягә болған һазирқи еһтияҗини қанаәтләндүрүшкила тақилип қалмиди. 
Биз үчүн елимиз ихтисадиниң онлиған жил бойи сүръәтлик тәрәққиятиға мустәһкәм асас болидиған йеңи энергетика саһасини қелиплаштурушниң стратегиялик әһмийити бар. 
Мән, нәқ шу сәвәптин, Қазақстанға бир әмәс, үч атом электр станциясини селип, ахирида ядролуқ кластер қелиплаштуруш һаҗәт дәп һесаплаймән. 
Мошу вәзипиниң алаһидә әһмийәтлик екәнлигини нәзәрдә тутуп, Президент йенидики Ядролуқ энергетика агентлиғини қуруш тоғрилиқ қарар қобул қилдим. 
Биз газ вә көмүр ишләпчиқириштики имканийәтлиримизни, шундақла йеңиланған қувәт мәнбәлириниң иқтидарини толуқ пайдилинишимиз керәк. Буниңға комплекслиқ көзқараш һаҗәт. 
Йәр көләми җәһәттин дунияда тоққузинчи орунда туридиған елимизниң, умумән, транспорт-транзит саһасида зор мүмкинчиликлири бар. Бу – алаһидә диққәт-етиварни тәләп қилидиған стратегиялик йөнилиш. Дуниявий сода-сетиққа беваситә бағлиқ болғачқа, униңға барлиқ дуниявий державилар көңүл бөлиду. Һазир халиқара мунасивәт транспорт- логистикилиқ йөнилишләр билән имканийәтләрни тәрәққий әткүзүшкә диққәт бөлиду. Бу иш билән шуғуллинишқа бизни географиялик орнимиз тәсир қиливатиду. 
Қазақстанни Евразияниң транспорт-логистикилиқ хабиға айландурушқа көп күч чиқиришимиз һаҗәт. Бу вәзипиниңму стратегиялик әһмийити бар. 
Қазақстанниң йеза егилигидики иқтидари зор екәнлиги ениқ. Әнди уни нәтиҗидар пайдилинидиған пәйт кәлди. 
Елимизниң илгәрки имканийәтлиригә қарисақ, биз аллиқачан дуниядики чоң аграрлиқ әлләрниң бири болушимиз керәк еди. 
Бирақ йеза егилигигә һаҗәт мәбләғ селинмиди. Шундақла бу саһада коррупция билән шуғуллинидиған мәккарлар көпәйди. Уларниң ичидә дөләт хадимлириму болди. Ялған мәлуматларниң кесиридин дөләт қәғәз йүзидә мал саниға жиллар бойи субсидия төлиди. 
Һазир пишип-йетилгән мәсилиниң һәммисини һәл қилип, агросанаәт комплексини йеңи дәриҗигә көтириш үчүн нурғун ишлар әмәлгә ашурулуватиду. 
Биз алдимиздики бәш жилда йеза егилигиниң умумий мәһсулатини икки һәссигә көпәйтип, мошу саһадики әмгәк мәһсулдарлиғини үч һәссә ашурушимиз лазим. Бу – наһайити муһим вәзипә. 
Қазақстан 10 жил ичидә буғдайни чоңқур қайта ишләп, тәйяр мәһсулат ишләп чиқиридиған вә уни дуния базириға чиқиридиған әң күчлүк он әлниң қатариға қошулуш лазим.
Мән «Бизниң асасий күчимиз – адәм вә униң бәрпакар иқтидари» дәп дайим ейтимән. Чүнки билимлик, әмгәкчан, мәхсәтчан гражданлар елимизни утуққа йәткүзиду. 
Қазақстанда дөләт тәрипидин гражданларға дунияға кәлгәндин башлап өмүрбойи ярдәм беридиған нәтиҗидар қоллаш системиси бар.
 «Миллий фонд – балиларға» вә «Келәчәк» программилири, һәқсиз оттура билим, колледжлар билән алий оқуш орунлирида билим елишқа бөлүнүватқан наһайити көп грантлар – мошуниң һәммиси яш әвлат қәдиминиң дадил болушиға тәсир қилидиған һәрхил чариләрниң бир бөлүги, халас. 
Адәмгә селинған инвестиция – дөләтниң әң ишәшлик вә дурус қәдими. 
Биз маарип-пән, медицина, спорт, креатив индустрия саһалириға нурғун мәбләғ бөлүшни давамлаштуримиз. 
Гражданларниң өзини-өзи һәртәрәплимә тәрәққий әткүзүши үчүн барлиқ шараит яритимиз. Сәвәви, һазирқи заманда айрим адәмләрниң тапавәтлик болуп, паравән һаят кәчүрүши һәқиқий мәнасида күчлүк мәмликәтниң көрсәткүчи болуп һесаплиниду.
Мән жуқурида тәкитлигән әвзәлликләр, йәни чоң инфрақурулумлуқ лайиһиләр, рәқәмләштүрүш билән сүнъий әқил, транспорт транзити билән энергетика, агросанаәт сектори вә адәм капитали Қазақстанниң йеңи дуниядики турақлиқ тәрәққиятиға йол ачидиған асасий амиллар болидиғини ениқ. 
Йәнә бир қетим тәкрарлап ейтимән: һазир инсанийәт йеңи дәвирниң қияпити ениқлинидиған тарихий ача йолда туриду. 
Алға қарап сүръәтлик тәрәққий етишкә Қазақстанниң мүмкинчилиги йетәрлик. 
Һазир йәр шариниң аһалиси қериватиду. Мошу турғудин қариғанда, Қазақстанда яш һәм билимлик гражданларниң дөлити дәп ейтишқа болиду. 
Биз елимизниң иқтидарини күчәйтишимиз керәк, йәни гражданларниң муһтаҗиға қулақ салидиған вә, әң муһими, мәсилини нәтиҗидар һәл қилалайдиған иқтидари күчлүк әл болушимиз һаҗәт. 
Шуңлашқа билим билән инновациягә асасланған тәрәққий әткән һәм жуқури технологиялик ихтисат қурушимиз лазим. 
Мошуларниң һәммиси гражданлар үчүн әмәлгә ашурулиду. Чүнки, адәм – бизниң мәмликитимиз үчүн әң асасий қәдрийәт. 
Бизниң миллитимизниң армини Адаләтлик, Бехәтәр, Таза, Күчлүк Қазақстанни қуруш ғайисидин башлиниду.
 Биз һәммигә вә һәркимгә зор имканийәт яритип беридиған мәмликәт қуруватимиз. 
Бу – һәрбир гражданға өз қабилийитини мустәһкәмләп, адил әмгиги билән аилисини асралайдиған әл болуш дегән сөз. 
Қанун билән тәртип – бизниң мустәһкәм һулимиз. Бу, әң алди билән, елимизниң һәрбир граждиниға вә барлиқ хәлқимизгә ортақ тәртип. 
Һә бизниң идеологиямиз – аддий һәм чүшинишлик. Бу – дуниядики наһайити мурәккәп геосәясий әһвалда елимизни йеңи тәрәққият дәриҗисигә көтириш үчүн мәккәм асас селиш дегән сөз. 
Мәмликитимизниң тәғдири билән миллитимизниң бәрикәтлик һаяти мошуниңға беваситә бағлиқ. 
Һөрмәтлик жиғин қатнашқучилири!
Силәр Миллий қурултай даирисидә нурғунлиған тәшәббус көтирип, яхши ишларға башламчиси болуватисиләр. 
Вәтәнпәрвәр гражданларниң арқисида елимиз турақлиқ тәрәққий етиватиду. 
Һәммиңларға йәнә бир қетим миннәтдарлиқ изһар қилимән.
 Бүгүн муһим мәсилиләр муһакимә қилинди, биз бу мәсилиләр бойичә қарарларни қобул қилдуқ. 
Келәчәктиму мошундақ бирликтә, елимизниң келәчиги үчүн муһим ишларни биллә атқуридиғанлиғимизға ишәнчим камил. 
Роза қобул болсун! 
Һәммиңларға аманлиқ тиләймән!