- Замандаш
- 30 Қараша, 2012
Мениң устаз достум
Улуқ Вәтән уруши вә униңдин кейинки жилларда пухраниң бешиға чүшкән еғирчилиқлар һелиму шу жилларда яшиған чоң әвлатниң есидин чиқмиди. Шу мудһиш заманниң гувачилири болған сәксәндин алқиған мөтивәрлиримиз һәққидә қәләм тәвритишни биз, журналистлар, инсаний борчимиз дәп билимиз. Шундақ екән, бу қетим қириқ жил давамида яш әвлатқа сүпәтлик билим, аңлиқ тәрбийә бәргән устаз Давутҗан Савутовниң әмгәк паалийитигә тохталмақчимән.
Давутҗан 1932-жили Уйғур наһийәсиниң Ғалҗат йезисида дунияға кәлгән. Дадиси — Савут Улуқ Вәтән урушиниң дәсләпки жиллирида мәйданға атлинип, қайтип кәлмиди. Аниси — Турахан, жуттики аңлиқ, әмгәксөйгүч, парасәтлик аялларниң бири болған. У жутдашлириниң вә йезидики башланғуч партия ячейкисиниң тәвсийәси бойичә коммунистик партияниң әзалиғиға қобул қилинған.
Турахан ана узун жиллар давамида «Социализм» колхозида дәсләп бригада һесапчиси, кейинирәк бригадир лавазимида ишлиди. Давутҗан болса, тәңтушлири қатарида етиз-ериқ ишлириға қатнишип жүрүп, дәсләп жутидики толуқ әмәс оттура мәктәпни, 1952-жили Кәтмән йезисидики оттура мәктәпни түгәтти. Андин аниси Тураханниң мәдәт бериши вә өзиниң идрәк-парасити түпәйли Ташкәнт шәһиридики Оттура Азия дөләт университетиға оқушқа чүшти. Бәш жил давамида университетниң шәриқ факультетидики уйғур бөлүмидә Мурат Һәмраев, Әхмәтҗан Надиров билән биллә тәһсил көрүп, кейин өзи оқуған Кәтмән йезисидики мәктәпкә кәлди. Иш җәриянида наһийәлик оқуш бөлүминиң йолланмиси билән Ғалҗат, Подгорное вә Чонҗа йезисидики оттура мәктәпләрдә муәллим, мудир лавазимлирида ишлиди.
Уруштин кейинки хәлиқ егилигини тикләш жиллирида наһийәдә алий билимлик устазлар йоқниң орнида еди. Шуниң үчүнму наһийә рәһбәрлиги қайси мәктәптә, қайси мутәхәссис кадрларниң йетишмәслигини етиварға елип, Давутҗанни бир мәктәптин иккинчи мәктәпкә әвәтип турди. Шу җәриянда униң күч чиқиришида билим дәргаһлиридики уйғур тили вә әдәбияти кабинетлирини оқуш қураллири вә методикилиқ қолланмилар, шундақла язғучи вә шаирларниң сүрәтлири, тил вә әдәбиятқа аит материаллар, оқуғучиларниң иҗадий ишлири билән тәминләш вә безәш қолға елинди. Давутҗанниң бу иш-тәҗрибисидин хәвәрдар болған шу мәзгилдики наһийәлик партия комитетиниң кативи Санийәм Қарабаева уни башқиларға үлгә қилип көрситиш тәшәббусини көтәргән еди. Шуниңдин бу ян наһийәдики мәктәпләрдә устазниң әшу тәҗрибиси әмәлиятта җарий қилинмақта.
Мәлумки, муәллим йезидики аңлиқ зиялилардин һесаплиниду. Шуңлашқа муәллимләр пәқәт бала тәрбийиләш, оқутуш ишлириғила әмәс, шундақла йеза аһалиси арисида һәр хил мәсилиләр бойичә елип берилидиған тәшвиқат-тәрғибат мәсилилиригиму паал арилишиду.
Давутҗан наһийәдики әйнә шундақ аңлиқ муәллимләр қатарида болуп, жигирмә жилдин ошуқ вақит тәрғибатчилиқ вәзиписини атқурди. Буниң өзи Давутҗанниң жут-җамаәт билән қоюқ арилишишиға түрткә болди.
Һели ядимда, 1977-жилниң кәч күзидә Чонҗида тәшвиқатчи-тәрғибатчиларниң икки күнлүк семинар-кеңәшмиси болуп өтти. Униңға Қазақстан Компартияси Мәркизий Комитетиниң тонулған лекторлири қатнишип, партияниң сәясити, хәлиқара әһвали вә һәр хил мавзуларда лекция, докладлар оқулди. Наһийә бойичә 25 илғар тәрғибатчиниң сүрити илинған стенд һәр кимниң нәзәрини ағдуратти. Уларниң арисида Давутҗанниң рәсими көзүмгә иллиқ көрүнди.
Кейинирәк мән Давутҗан билән вилайәт бойичә уюштурулған мәхсус тәшвиқат-тәрғибат поези билән Қазақстан вә Россияниң чоң-чоң шәһәрлирини айлинип кәлгән едим. Ядимда, бу чоң сәпәргә Уйғур наһийәсидин 7 адәм атландуқ. Биз Қазақстанниң Балқаш, Қарағанда, Целиноград шәһәрлиридә, андин Россияниң Қазан, Уфа, Ульяновск, Москва, Ленинград қатарлиқ бир қанчә шәһиридә болдуқ. Сәпиримиз бир ай давам қилди. Қайтип кәлгәндин кейин Давутҗанни наһийәлик партия комитети билән наһийәлик һәрбий комиссариат Москвадики һәрбий институтқа алтә айлиқ оқушқа әвәтти. Оқушни түгәткәндин кейин униңға шу йәрдә ишләш тәкливиму берилгән еди, лекин Давутҗан аиләвий шараитқа бола қайтип кәлди. Андин Чонҗа йезисидики уйғур оттура мәктивидә һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә ишлиди. Униң 40 жиллиқ әмгиги мунасип баһалинип, пешқәдәм устаз Уйғур наһийәсиниң Пәхрий граждани аталди. Униң алий инсаний хисләтлири, жутдашлириға, вә, һәммидин авал, яш әвлатқа үлгә-ибрәт болидиғанлиғи һәқиқәт.
Давутҗан чоң аилиниң мәзмут түврүги. 55 жил давамида өзигә һәмра вә мәслиһәтчи болған мәзлуми Саһидәмму наһийәдики пешқәдәм устазлардин. Улар тәрбийиләп өстүргән 5 пәрзәндиниң чоңи Дилмурат — қурулуш инженери, Диләрәм, Гүлнара, Клара — муәллимләр, Дилшат — юрист.
Жигирмә жилдин бу ян бир мәшрәптә бешимиз қошулуп келиватқан қәдирдан достумни 80 яшлиқ тәвәллуди билән тәбрикләп, униңға саламәтлик, хатирҗәмлик яр болсун, демәкчимиз.
Қасим МӘСҮТОВ,
Қазақстан Журналистлар иттипақиниң әзаси.
Уйғур наһийәси.
840 рет
көрсетілді0
пікір
