• Йеңилиқлар
• 31 Мамыр, 2013

Толуқ уйғур болалмидуқ, биз техи!

Шаирлар көп, Алмасбек тәнһа  (Шаир достум Алмасбекниң 70 жиллиқ тәвәллудиға беғишлаймән) Бисмиллаһир рәһмани рәһим, Қәсидәмни қобул қил рәббим. Алмутиға Сәһрадин сәһәр, Алмасбекни тәбрикләп кәлдим! Даван ешип йәттә он жиллиқ, Раст кәлдиңму, йәтмишкә ениқ? Яки хасму сән билән мәндәк, Шаирларға әбәдий яшлиқ?! Сәндәк шаир йешини санап, Бир дәмликкә бәрмәймиз һесап. Шаир иҗат қеримайду дәп, Лутпуллачә беримиз җавап! Демәк... Алмасбеккә йәтмиш — житим яш, Алмасбеккә сәксән — пүтүн яш. Тойлап сәксән, тохсән, йүзиңни, Шир кәйип боп кетәйли, адаш! Сәксиниңниң тойин әл-жутуң, Әл боп тойлап, яқсун той отун. Башлимисаң тойни йәтмиштин, Шеирийәт жиғлайду достум! Истедат бүйүклүгиңни, Әвәткәндәк Әршидин Тәңри. Бекар әмәс учум қилғини, Мәктивидин «Мәһмут Қәшқәри»! Алмасбектәк һекмәт шу сәвәп, Қерилиққа болмайду бозәк. Туққан қалтис шаирни шундақ, Садиғаң кетәй, яшисун Чөчәк! Тойлириңға тойлар тәң кәлсун, Тойлириңдин дуния  айлансун. Тойлириңдин тойға зарларниң, Бәллиригә амәт бағлансун! Тойниң тойин көрсун көрмәсләр, Күлүп кәтсун һәтта күлмәсләр. Бихсип жүргән рәқипләр көйүп, Күл боп кәтсун, ичи көйгәнләр! Мурәссә қип бәрмә тәсәлла, Тойлимисақ болмайду әсла. Он сәккиз миң аләмни чарла Шаирлар көп... Абмасбек тәнһа! Тәңрим сени хиллардин хиллап, Инъам қипту Уйғурға таллап. Меһрабида шеирийәтниң, Қилдиң шуңа Рәббимгә тавап! Боп кәтсәңму пәхрим шуари, Нуқсанлардин әмәссән хали. Шуңа улуқ шәниңни шәктин, Қоғдаш үчүн болдум пидаи! Һаҗәт әмәс саңа алқишлар, Жуқмас саңа қара қарғишлар. Алмасбекниң халисән Лилла, Сақчилири биздәк халислар! Керәк әмәс аңа махташлар, Керәк әмәс уни ақлашлар. Алмасбекниң җиң өлмәслигин Тонумайду пәқәт ахмақлар! Тәрипиңгә тәсәввур-тәсвир, Тәслим болған шаирсән Шаир, Пәрманиңға қул пәрванәң боп, Хизмитиңгә жүримән һазир! Уйғурумға лазимдин лазим, Лазимларға қилимән тазим. Он сәккиз миң аләмгә бизләр, Яңритимиз Уйғур авазин... Боп кәтсәкму барлиққа саһип, Боп кетимиз панидин ғайип. Лекин өңмәс Алмасбек чүнки, Аңа мәңгү, мәңгүлүк садиқ! Әсләп, кинәп хәлқиң қайғулуқ, Йоқлисиму жиғлап аһ уруп, Улуқлайду, Улуқвар — уйғур, Һур Вәтәнгә шаһин-шаһ болуп! Таҗ кийип ай тилладин тәхтиң, Һасил болсун муддиаң, бәхтиң. Иҗадиңға қонуп шан-шәрәп, Камаләт тап, халис боп дәрттин! Һәр мисраңға мөриләп дәллиң, Нәқишлидиң лилласин гәпниң. Һәйкилиңни шуңа, әң бүйүк, Орнитиду Чөчәккә хәлқиң! Әл муради һасил боп җәзмән, Истиқлалиң тойлайду һур әл. Алмасбекниң алтун тойини, Азат әлдә тойлайду аләм! Намидики Мәһмут Қәшқәри, Улуқ дәргаһ — әң, әң биринчи. Қәд көтәргән әң бәләнт йәрдә, Алмасбекниң һәйкили шәдә! Мәңгүлүккә болсаңму һәйкәл, Һазир бизгә мәшъәлсән, мәшъәл. Шаирларни сән билән мәндәк, Йүз жилда бир туғиду Вәтән!   Сиз билән биз... Сиз билән биз, бир томурдин, Төрәлгәнләр бир уруқтин, Шаһиянә улуқ сүпәт, Затий паклар — биз бурундин. Ай байрақлиқ мөримиз бар, Тәңриқут... Көк бөримиз бар. Мәйдимизни мушлап туруп, Сөзләйдиған йолумиз бар! Биздин ашқан ким бар дәйсән, Қуръан тутуп қилай қәсәм. Мәртлигигә әҗдадимниң Тарихта йоқ, кәлгәнләр тәң! Ата болған, ана болған, Муһтаҗларға пана болған. Илму-һекмәт җаһаниға, Устаз болған... дана болған! Өзбәк, қирғиз, таҗик... қазақ, Дәрт-муңиға болған ортақ. Тоз-тоз болған қандашларға, Биз һәрқачан яйған қучақ! Булансақму, талансақму, Биздәк сехи-мәрт хәқ барму? Биздин дәрман, арам тапқан, Рус, украин.., татарларму! Алтун, күмүч... тәхтиниму, Атақ-мәнсәп, кәйпиниму, Қизғанмиған, айимиған, Алий хисләт тәкти бизғу! Сәрдар қазақ — Тазабеккә, (Йеңилгәндә тәңсиз кәңдә) Ләт қилған яв генералин, Җәңгә чиллап йәкму-йәккә... Уйғур Султани Әлахан, Қандашларға боп пасибан. Мустәқиллик Султанлиғин, Қазақ үчүн қилған қурбан! Һәқиқити тарихниң бу, Сахавәттә ғалибиң шу, Әҗайиплар һәйран қалған, Бир карамәт шаһидим шу! Уйғур-қазақ җандаш-қандаш, Тәң яратқан Тәңрим туташ, Бу улуқлуқ харланса гәр, Бизгә рәнҗип, күлмәс қуяш! Көп алданған көп омулуп, Бәк аз күлгән... көп қайғуруп, Әрки әмәс, ейталмиған — Һәқиқәтни биз тоғрилиқ! *** Жүригимни дағлап болдум, Һәсритимгә қиғлап болдум. ...Халисларға  хаинларни, Субһаналлам, саңа, қойдум!   ...Болмидуқ Айривелип  яхши, яман пәрқини, Дәсләп қурған Азия Хан тәхтини. Көп болсиму алтун-күмүч тағлири, Таллавалған тағлардин Хантәңрини, Ғалибанә күлгән арзу-армини, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи! Таң қалдурған таман җаһан әһлини, Һүнәр, билим, илму-һекмәт сәнъәтни. Бир-биригә чиң бағлинип тәғдири, Әл бирлигин қоғдиған, һәр җәңчиси. Өз қолида өз әркиниң тизгини, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи! Нур җәннәттәк һур бағ ясап Шәрқини, Дәвран сүргән тәнтәнә қип әркини. Дәртмәнләрниң түгитишчүн дәрдини, Тәйяр турған сап җәңгивар мәртлири. Җәмләвәткән Җәнуп, Шимал, Ғәрбини, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи! Улуқлатқан улуқ сүпәт қәддини, Тиллалитип миллий таҗу-тәхтини, Коза-козаң қилған алтун дәврини. Кәң иқлимниң  баш султани,Баш беги, Оғузханниң болған шаһий шәвкити, Толуқ, Уйғур болалмидуқ биз техи! Чиңғисханни пәм-парасәт тәдбири, Мәптун қилған, Мәмнун қилған тәртиви! Чинғисханға айланмақта Тимучи, Тавлимиса Баһадурлар мәктиви. Хақанларға хақан болған миллити, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи! Тәңдашсизлар тәркибиниң сөлити, Даңқ-атақлар дәвриниң шан-шөһрити. Адәмләргә һәммидин көп төһписи, Улуқлуққа яралғандәк дөлити, Тапинида тапланмиғач өчмини, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи! Пайтәхти боп Турпан, Қәшқәр әзәли, Азиягә қәсир қурған мәрмәрий. Тәрипләргә арман болған мәиший, Сахавәтләр... дарамәтләр ғәзниси. Яралсақму әң биринчи-биринчи, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи! Нәғмә-нава, нахша-сазлар бәзмиси, Иҗадийәт Мәдиниси-Мәккиси. Муқамларниң Муқам беши, мәшриви, Мәрипәтләр...һәрикәтләр мәркизи. Болған шундақ, әзизләрниң әзизи, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи! Әлмисақтин-әлмисаққа болған ай, Неманчила боп кәттуқ биз ғәм чирай Чәт әлләргә севәтсәмму хан сарай, Жүргәндәкмән Вәтәнликкә боп малай... Мусапир қип, муһаҗир қип әттиң хар, Уйғурларға өгәйму сән Истиқлал?! Ақлириңдин ичиңниң көп алиси, Әдәп кәтти шундин милләт яриси, Вәтинини сетип вәтән хаини, Һалалларни һарамлиди һарими, Ойлан, ойған! Бу һәқиқәт тарихий, Толуқ Уйғур болалмидуқ биз техи!   Бир күни... Бизләргиму қуллуқ әйләп той бүгүн, Уйғуранә яңримақта күй бүгүн. Чөрүп ташлап барчә һәсрәт-қайғуни, Қин-қиниңға патмай яйрап — күл бүгүн Бизниң өйдә шадиянә той бүгүн! Кәң азадә олтириңлар ечилип, Гүлзарлардин хуш пурақ боп чечилип. Тойи бүгүн мениң Бәйтуллаһимниң, Өркәшләңлар шатлиғимға қетилип, Кәтсун азап... дәрт-муңлирим чеқилип! Күл боп кәтсун, дәрт-муңлирим чеқилип, Хошаллиқлар гүлханиға йеқилип. Әстә қалсун хатириси бу тойниң, Сахавәттин чашма болуп чечилип, Әркин яйрап олтириңлар ечилип! Нәғмә-нава, нахша-уссул, бәзмә, саз, Мәлимизгә башлап кәлди баһар-яз. Зедә қилған зимистанлар зитиға, Йоллириңға йейивәт гүл паяндаз, Жутқа атап жиққиниңни тойға чач! Көп жиғлап, аз күлгәнләргә, той бүгүн, Кала турмақ төгәңниму сой бүгүн. Җүҗә-тоху... бир баш пияз биләнму, Мәрт әҗдатлар көтәргәнди  той жүкин. Шүкүр, шүкүр! Бизниң тойлар, зор бүгүн! Қамлишиду, ойнисақму, күн түни, Рәнҗимизгә шипа тойниң һәр күни. ...Бизгә чоң той ясап бәргән...» дәп әл-жут, Роһимизға дуа қилар, бир күни!!!   Мәктивим Ай, қуяши билимниң, Парлап турған мәктивим. Анам кәби йолумға, Қарап турған мәктивим. Нәдә жүрсәм һәр қачан, Сеғиндурған мәктивим. Билим гүлин қәлбимдә, Ечилдурған мәктивим! Җараңлиған шат күлкәм, Дәргаһиңда мәктивим. Бәргән талмас гаң қанат, Илһамимға мәктивим! «Яхши» «яман» пәрқини, Көрсәттиңсән мәктивим. Улуқ Ана тилимда, Сөзләттиңсән мәктивим! Парлақ һаят йолини, Көрсәттиңсән мәктивим. Бәхтим беғин мәңгүлүк, Көкләттиңсән мәктивим! Ачқучини дәвримниң, Бәргән ана мәктивим. Алий һөрмәт еһтирам — Рәхмәт саңа мәктивим!   Мүмкин әмәс... бирақ Җенимға җан, җананим, Қенимға қан, дәртманим. Сән-сән дәртмән жүрәккә, Һәдийәси Алланиң! Талланған әң есилдин, Ай җамаллар ичидин. Туғулғандәк гоя сән, Сүттәк айдиң кечидин! Нәрдәк шарап-шәрвәткә, Ләвлириң гүл җенәстә. Бир қарапла өчмәс от, Йеқивәттиң жүрәккә! Алдим сәндин йол-йоруқ, Муһәббәткә қип қуллуқ. Тәғдир жипим бағланған, Бәхтим болсун ақ йоллуқ! Пәслим баһар-язисән, Тәғдиримдин разимән. Асмандики ай башқа, Йәрниң тәнһа айисән! Өзәң көймәй, көйдәрдиң, Өзәң сөймәй, сөйдәрдиң. Шаириң боп шуңа мән, Илһамиңда өртәндим! Мүмкин әмәс... бай болуш, Мүмкин әмәс хан болуш. ...Бирақ мәңгү шан-шәрәп, Шаирларға яр болуш!!!

Баһавиддин-Баһар РӘҺИМИ (Идиқут)