• Йеңилиқлар
• 10 Шілде, 2015

Селфимания «жуқумлуқ ағриқ»

Новәттики иш бабидики учришишқа сәл әтигән бериваптимән. Вақитни өз пайдамға сәрип қилишни ойлап, узундин буян келиш пурсити болмиған 28-панфиловчи-гвардиячиләр истираһәт беғидики бәлдиңләрниң биридин орун алдим. Мениң йенимда олтарған ақсақал сүрәткә чүшүватқан икки қизниң һәрикәтлирини күзитип олтириду. Әтималим, немә үчүн шунчила көп сүрәткә чүшүватқанлиғиға тәәҗҗүпләнсә керәк.– Балам, әву қизлар немә қиливатиду? — дәп маңа қарап сөз қатти бовай. — Чоң дада, улар сүрәткә чүшүватиду. Һазир һәйәл қилмай уларниң сүрәтлири дунияни чарлайду – дәп қисқила ейттим. Ақсақал мени толуқ чүшәнмигәндәк әлпаз көрсәтти. Шуңлашқа мән бовайға «Бу һазирқи заманивий яшларниң әмиги. Сизниң алдиңизда чүшкән сүрәтләрни улар Интернет ториға ташлап, өзлириниң тонушлириға қәйәрдә кимләр билән болғанлиғидин «хәвәрдар» қилиду девидим. У яқ, һәйран болуватқанлиғини билдүргәндәк, бешини еғитип қойди. Ичимдә «һә, бу һәр һалда яман оқәт әмәс екән дәп қалдиңиздә, тайлиқ» дәп ойлидим. Яқ, ақсақал, ундақ әмәс, бу кейинки вақитларда яшлиримизниң бешиға чүшкән балаю-апәт десәм, ашурувәткәнлик болар, амма сақаймас «ағриқ» болуп қеливатқанлиғи һәқиқәт. Аләмшумуллаштуруш дәвриниң инсанларға йәткүзүватқан сәлбий тәрәплириму бар болуп, улар пәйдин-пәй мутәхәссисләрниң «баш ағриғини» пәйда қиливатиду. Бүгүн биз гәп қозғимақчи болған мавзу — «Селфимания» дәп атилиду. Пайдилинишқа киргинигә анчә көп вақит болмиған «селфи» сөзи дунияға шунчә тез тарқиғанки, һазир уни билмәйдиғанлар камдин-кам. Шундиму «Бу қандақ «ағриқ» яки «селфи» сөзи немә мәна билдүриду?» дегән соалларға җавап издәп көрәйли. «Селфи» — өзини-өзи сүрәткә чүшириш дегән мәнани билдүрүп, бизгә ғәриптин кәлгән уқум. Әнди бу немишкә ағриққа айлиниватиду? Өзини-өзи сүрәткә чүшириш шунчилик «модиға» айландики, у адәмләрниң, болупму яшларниң һаят тәризини түп-асасидин өзгәртти, һәтта бәзилири униңсиз яшалмайдиған әһвалға чүшүп қалди. Умумән, буниңға үгәнгәнләр сәһәрдин та кәч киргичә, немә йәп, немә қойғанлиғини сүрәткә чүшириш билән бәнт болидиған дәриҗигә йәтти. Ечинарлиғи, бу йеңилиқниң паҗиәлик әһвалларғиму елип келиватқанлиғи адәмләргә тәсир қилмайватиду. Буниңға йүзлигән мисалларни кәлтүрүшимиз мүмкин. Мәсилән, буниңдин бираз вақит илгири барлиқ әхбарат васитилири тарқатқан Анна Урсуни алайли. У поездниң үстидә өзини сүрәткә чүшәрмәкчи болған, бирақ  дәл мошу пәйттә униң пути туюқсиз 27 миң вольт ток өтүватқан электр симиға тегип кетип, шу йәрдила җан үзгән. Әнди һиндстанлиқ үч студентниң поезд келиватқан төмүр йолда сүрәткә чүшмәкчи болған һәрикитиму паҗиәлик аяқлашти. Мундақ мисаллар йетәрлик. Тәкитләш керәкки, Интернет торида адәттикидин ташқири қол йәтмәс яки мүмкин әмәс җайларда чүширилгән сүрәт алаһидә «баһалиниду», йәни көп адәмләр буниңға «лайк» қойиду. Мана мошу «лайкқа» көпирәк интилғанлар өзлириниң һаятиға ховуп туғдуридиғанлиғиға қаримай, шундақ йәрләрдә сүрәткә чүшүшкә тиришиду. Әлвәттә, буниң бир қаримаққа һечбир зийини йоқтәк, амма чекидин ешип, адәмләрни психологиялик җәһәттин оғилаватқан бу «әмәк» мутәхәссисләрни беарам қилмақта. Тәкитләш керәкки, Қазақстанда «селфи» чапсан тәрәққий етиватиду. Һазир һәрқәдәмдә өзини-өзи сүрәткә чүшириватқанларни учритишқа болиду. Бир күн сүритини Инстаграм билән Фейсбукқа бир-икки сүритини әвәтмисә қанаәт һасил қилмайдиғанлар сани күндин-күнгә көпәймәктә. Һәқиқәтәнму буниң әкси тәсири интайин көп болуп, күндилик турмушта қолайсиз, пайдиси йоқ, һәтта аялини йолдишидин, анини балидин айрийдиған көңүлсиз әһвалларни пәйда қиливатиду. Тонушумниң ейтип беришичә, у йеқинда бир йәргә меһманға берип, өйгә кириши биләнла ана билән қизиниң маҗрасиға дахил болған. Ақ-қарисини уқса, қизи сиртқа чиқмақчи екән. Ана «әву көйнигиңни кийгин» десә, қизи «яқ, мән бу көйнигим билән сүрәткә чүшүп болғанмән, уни һәммиси билиду, маңа башқа кийим керәк», дегидәк. Әнди буниңға немә дәйсиз?!  Шу чағда  қизи һәр күни сүрәткә чүшкиси кәлсә, ата-аниси униңға һәр күни йеңи көйнәк елип бериши керәкму? Һелиқи қиз бағчиға баридиған гөдәк болса мәйлиғу, алий билим дәргаһиниң студенти екән. Йошуридиғини йоқки, һазир әйнә шу Интернет билән «селфи» тәсиридин талай өйләрдә пишириливатқан сүт көрәп тешип, тамақлар көйүватиду яки жуюнуш бөлмилиридә кранлар очуқ қелип, өйләрни су бесиватиду. Әнди машининиң рулида олтирип телефон қучақлиғанлар касапитидин йүз бериватқан йол һалакәтлирини ейтмисақму чүшинишлик. Психологларниң тәкитлишичә, һәптисигә икки-үч «селфи» қилинса, адәм саламәтлигигә һечқандақ зиян йәтмәйдекән. Амма күнигә бирнәччә қетим, әнди һәптисигә онлиған «селфи» қилишқа адәтләнгән болса, мәҗбурий түрдә психологқа мураҗиәт қилиш керәк.Һәрһалда, еһтият қилиң, көзгә челиқмас «ағриқ» селфиманияниң жуқумлуқ кесәлликләрдин һеч пәрқи йоқ. Мәшүр САСИҚОВ.