• Билим беғиниң бағвәнлири
• 22 Шілде, 2016

Тил вә қолһүнәр маһирлири

Сәйдуллам Әминовниң исми билим саһасида кәң тонуш. У барлиқ аңлиқ һаятида илгәрки Челәк наһийәсидики мәктәпләрдә муәллим, илмий мудир болуп ишлиди. Көплигән җумһурийәтлик семинарларда докладлар оқуди, бир нәччә дәрисликләрниң, методикилиқ қолланмилириниң муәллипи. Сәйдуллам ака әсли челәклик. Аддий дехан аилисидә туғулған. «Уруш балилириниң» бири. Улуқ Вәтән уруши башланғанда, у 11 яшта еди. Атиси Һәбибулла дәсләпкиләрдин болуп фронтқа атланған. Өзи саватсиз болған екән. Сәйдуллам акиниң ейтишичә, Әминовлар аилиси фронттин уйғур, қазақ, рус вә башқиму тилларда хәт алатти. У хәтләрдә дадиси «бир күнлүк тамакамни», гайида «бир күнлүк ненимни берип, хәт яздурдум» дәп, рәпиқиси Рисаләткә пәрзәнтлирини оқутушни җекип турған. Атисиниң сөзлирини Сәйдуллам көңлигә пухта пүкүвалиду. «хәвәрсиз йоқап кәтти» дегән «қара хәт» кәлгәндә, униң билимгә дегән хуштарлиғи техиму ашиду. Дадисиниң үмүтини ақлап, роһини хуш қилғуси келиду. Билим елип, муәллим болушни, әвлат тәрбийиләшни арман қилиду. Шуңлашқиму, һеч бир қийинчилиққа бой сунмай, 1949-жили Киров намидики мәктәпни әла баһалар билән тамамлайду. Бир жил Маливай йезисиниң мәктивидә тәнтәрбийә пәнидин дәрис бериду. Андин Челәкниң бирқатар яшлири билән арзу-арманлириға әгишип, Ташкәнткә атлиниду. Оттура Азия дөләт университетиниң шәриқшунаслиқ факультетиға оқушқа чүшиду. Сәйдуллам ака Ташкәнттә алтә жил билим алиду. Шу гөзәл шәһәрдә өмүрлүк җүпти, әмгәксөйгүч, әҗайип меһриван вә дилкәш Мәрийәм һәдини учритиду. Уму пүткүл һаятини бала тәрбийисигә беғишлиди. Мәрийәм һәдә Ташкәнттә аддий хизмәткар аилисидә туғулуп, өскән. Тамамән яш туруп анисидин айрилип қалиду. Шу заманлардики тарихий әһвалларға һәм аилә шараитигә бағлиқ балағәткә йәтмәйла, ишқа арилишишқа мәҗбур болиду. Мәлумки, у вақитларда яшларниң билимгә дегән иштияқи бәк жуқури болидиған. Мәрийәм һәдиму оқушқа алаһидә қизиқиду. Шуңлашқиму, у күндүзи ишләп, кәчтә билим алиду. Сәйдуллам ака билән Мәрийәм һәдә 1956-жили өй-очақлиқ болуп, Қазақстанға қайтип кәлди. Шәхсән өзәм Сәйдуллам ака вә Мәрийәм һәдиләрдин билим алған оқуғучиларниң биримән. Сәйдуллам ака Байсейит йезисидики Қәдәм йәттә жиллиқ мәктивигә илмий мудир болуп тайинлинип, уйғур тили вә әдәбияти пәнлиридин дәрис бәрди. Мәрийәм һәдә болса, шу мәктәпниң китапханичиси, кейинирәк Байсейит йезисидики балилар бағчисиниң рәһбири болуп ишлиди. 1967-жили һәр иккилиси Челәк йезиси Абдулла Розибақиев намидики уйғур оттура мәктивигә йөткилип, та һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә паалийитини шу билим дәргаһида давамлаштурди. Сәйдуллам ака мәктәпниң илмий мудири болуп тайинланди. У уйғур тили вә әдәбиятидин, Мәрийәм һәдә әмгәк пәнидин дәрис бәрди. Улар узун һәм мәшәқәтлик әмгәк йолида нәччә йүзлигән балиларға тил вә қолһүнәргә бағлиқ қиммәт һекмәтлирини, шундақла атилиқ һәм анилиқ несиһәтлирини берип кәлди. Һәрбир оқуғучиниң илим-пәнни толуқ қобул қилишиға бар күчини сәрип қилди. Улар наһайити тәләпчан устазлардин еди. Ана тилимизниң һәқиқий җанкөйәрлири ретидә униң таза болуши үчүн дәрислиридә балиларға рус тилида сөзләшни қәтъий мәнъий қилидиған. 1988-жили С.Киров намидики Қазақ дөләт университетиниң журналистика факультетида уйғур топи ечилди. Уйғур синипини тамамлиғанлар үчүн яритилған бу яхшилиқни Сәйдуллам Әминов чоң хошаллиқ билән қарши алди. Челәк наһийәлик «Әмгәк туғи» гезити муһәрририниң орунбасари Алимҗан Муқәддәмов, мухбири Һаким Хелилов билән учришишлар уюштуруп, оқуғучиларни журналистика саһаси билән тонуштурди. Бу учришишлардин кейин бир қанчимиз наһийәлик гезитқа мақалә йезип туридиған болдуқ. Сәйдуллам ака қириқ жилға йеқин устазлиқ қилди. Дости, курсдиши, филология пәнлириниң намзити Октябрь Җамалдинов билән 7-синипниң «Уйғур тили» дәрислигини вә 7, 8, 9, 10, 11-синипларға беғишланған методикилиқ қолланмиларни язди. «Методист-устаз», «Қазақстан маарип әлачиси» аталди.  Уруш жиллири арқа сәптә Ғалибийәтни йеқинлатқанлиғи үчүн бир нәччә тәвәллудлуқ медальлири билән тәғдирләнди. Сәйдуллам вә Мәрийәм Әминовларниң һәр иккилиси онлиған Пәхрий ярлиқларни елишқа мүйәссәр болған билим беғиниң  һәқиқий бағвәнлири. Һөрмәтлик дәм елишқа чиққандин кейин Сәйдуллам ака 10 жилдин ошуқ вақит жигитбеши, андин йезилиқ Ақсақаллар кеңишиниң рәиси охшаш җәмийәтлик ишларни атқурди. Мәрийәм һәдә болса, нәврилириниң тәрбийиси билән болди. Улар бүгүнму әқиланә пикир-мәслиһәтлири билән яшларни милләтпәрвәрлик роһта тәрбийиләп кәлмәктә. Дайим бизни изгүлүккә дәвәт қилип тәрбийилигән қәлби дәрия, меһриван устазлирим Сәйдуллам вә Мәрийәм Әминовлар бүгүнки күндә мубарәк 85 вә 80 яшқа келип, алтә пәрзәнди вә улардин тариған 13 нәврә билән 13 чәврисиниң қолидин су ичип, бәхитлик яшимақта. Ейтмақчи, уларниң пәрзәнтлириниң һәммиси билимлик. Чоң қизи Асаләт – врач, Саламәт – технолог, Меһрибанум – геолог, Адилҗан – электрик-техник, Рәнагүл – муәллим, Сәйдалим – юрист. Һаятниң иссиқ-соғини тәң көрүп, қол тутушуп келиватқиниғиму 60 жил бопту. Демәк, Әминовлар аилисидә қош-қош яхшилиқлар һөкүм сүрүветипту. Шундақ екән, барлиқ тәрәптин көпкә үлгә боларлиқ устазлиримни шанлақ тәвәллудлири билән сәмимий тәбрикләп, уларға зор саламәтлик вә аиләвий хатирҗәмлик тиләймән.

Рашидәм РӘҺМАНОВА.

Әмгәкчиқазақ наһийәси.