• Жиллар вә адәмләр
• 16 Желтоқсан, 2016

Патәм момайниң батур оғуллири

Бизниң момимиз Патәм Үсәнова 1885-жили Ақсу болуслуғиниң Долата йезисида туғулған. Түгмәнлик Төлеген дегән жигиткә турмушқа чиқип, төрт пәрзәнт көриду. Улар — оғуллири Абдрим, Ғоҗалим, Сәйдалим, қизи Пәмхан (мениң апам). Балилар чоң болмай Төлеген туюқсиз қайтиш болуп кетидекән. Уруқ-туққанлар вә жут җәм болуп, төрт бала билән тул қалған Патәм момимизни Төлеген бовимизниң йеқини болған Турған Үсәновқа четип қойған. Балиларниң алди чоң болуп, мәктәпләрни тамамлап, 1930-жили тәшкил қилинған «Шәриқ» колхозиниң түрлүк иш саһалирида ишләп, аилә қуруп, бала-чақилиқ болғанда, пүткүл кеңәш хәлқигә еғир паҗиә елип кәлгән Улуқ Вәтән уруши башлинип кетиду. Патәм момайниң үч оғли Абдрим, Ғоҗалим, Сәйдалимлар кәйни-кәйнидин һәрбий сәпкә атлиниду. Абдримниң төрт кичик қизи, Ғоҗалимниң техи икки яшқа толмиған қизи қалиду. Қизларни Патәм момай өз қанити астиға алиду. Ака-ини Абдрим, Ғоҗалим Төлегеновлар 1946-жили декабрь ейида Курск доғисида болған қаттиқ җәңләрниң биридә хәвәрсиз йоқап кәткән. Турған бовайму ағрип, 1942-жили қайтиш болиду. Барлиқ кичик балиларни вә житимларни беқип, өстүрүш Патәм момайниң қизлири, мениң апам Пәмхан вә кичик апам Зуванханларниң қолиға қалиду. Апам мән туғулуп 2-3 айлиқ болғанда, колхозниң қой фермисини башқуруп, ат минип, Узунтам қишлақлириға вә язлиқ тағ-яйлақлирида ишләйду. Кичик апам колхоз амбирини тутқан екән. Кейинирәк бухгалтерлиқ курсини тамамлап, «Шәриқ», Калинин намидики колхозларда пенсиягә чиққичә әмгәк қилиду. Әнди Сәйдалим Төлегенов болса, 1916-жили туғулған, мәктәптә оқуватқан чағлирида колхозда ишләйду. 1937-жили Түргүндә шоферлуқ курсни пүтирип, Түгмән йезисида ечилған Чапаев намидики МТСта ишләйду. Улуқ Вәтән уруши башланғанда һәрбий сәпкә чақиртилиду. 1942-жили январь ейида Сталинград фронтиниң 20 артиллерия полкида, 11-атқучилар полкида шофер болуп, алдинқи сәптикиләргә оқ-дора тошиған екән. Җәңләрниң биридә яридар болиду. Давалинип чиққандин кейин йәнә фронтқа атлиниду. Амма соғ тегип, бирнәччә ай госпитальда давалинип, саламәтлигигә бола 1943-жили жутиға қайтурулиду. Аниси Патәм момай билән биллә акисиниң қизлирини, уруқ-туққанларниң балилирини (уларниң ичидә мәнму бар) Сартоқайға елип келип, көмүқонақ, көктат терип, ачарчилиқтин сақлап қалиду. Бирақ күзгә йеқин барлиғимиз бәзгәк ағриғиға дучар болғанда, апам бизни мәлигә қайтуруп елип чиққан еди. Сәйдалим чоң дадам Чоң Ақсудики МТСта, Долата йезисидики Калинин намидики колхозда әмгәк қилған. Кейинирәк Түгмәнгә қайтип келип, «Шәриқ» колхозида кечә-күндүз, қиш-яз демәй, егиликниң тәрәққий етишигә үлүшини қошиду. Чоң дадам 1946-жили Қурванбүви Насирова билән турмуш қуруп, йәттә оғул, бир қиз көргән. Үч оғли һәртүрлүк сәвәпләр билән яш қайтиш болуп кетиду. Қурванбүви анимиз һелиму һаят. 21 нәврә, 37 чәврисиниң қизиғини көрүватиду. Сәйдалим Төлегеновниң Улуқ Вәтән урушида көрсәткән әрлиги жуқури баһалинип, ІІ дәриҗилик Вәтән уруши ордени, «Ғалибийәтниң – 20, 30, 40, 50, 60 жиллиғи» юбилейлиқ медальлири билән мукапатланған. «Уйғур наһийәсиниң Пәхрий граждини» намиға сазавәр болған. У 1977-жили һөрмәтлик дәм елишқа чиққан болсиму, та 1992-жилғичә Киров намидики колхозниң түрлүк ишлирида әмгәк қилди. Атимиз 2007-жили 19-декабрьда 91 йешида аләмдин өтиду. Атимизниң жутиға, хәлқигә қилған яхшилиқлирини жутдашлири мошу кәмгичә әсләп пәхирлиниду. Магелан СӘЙДУЛЛАЕВ. Уйғур наһийәси.