• Йеңилиқлар
• 26 Қаңтар, 2017

Вакаләтликләрни қайта бөлүш мәсилиси муһакимә қилинди

Сешәнбә күни Ақордида Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаевниң қатнишиши билән дөләт һакимийити тармақлири арисидики вакаләтликләрни қайта бөлүш мәсилилири бойичә ишчи топиниң мәҗлиси өтти.Мәлумки, Қазақстан Җумһурийитиниң Президенти 11-январь күни дөләт һакимийитиниң тармақлири арисидики вакаләтликләрни қайта бөлүш мәсилилири бойичә ишчи топини қуруш тоғрилиқ буйруққа қол қойған еди. Шуниңдин кейин Президент Мәмурийитиниң рәһбири Әдилбек Жақсыбеков рәһбәрлик қилидиған тәркивигә Парламент, Һөкүмәт, Алий сот вә башқиму дөләт органлириниң вәкиллири, шундақла юристлар вә экспертлар киргүзүлгән ишчи топи қурулуп, улар өзлиригә жүкләнгән вәзипини системилиқ рәвиштә әмәлгә ашурушқа киришип кәткән еди. Мәҗлистә Дөләт рәһбири, биринчи новәттә, вақит тәливидин пәйда болған бирқатар мәсилиләрни һәл қилиш мәхситидә ишчи топиниң қурулғанлиғини ейтип, мустәқилликниң 25 жили ичидә Конституциялик барлиқ қаидиләрниң әмәлгә ешиши нәтиҗисидә Қазақстанниң нурғун утуқларға қол йәткүзгәнлигигә тохталди. Президент дөлитимизни мошу йөнилиштин чиқармай тәрәққий әткүзүш үчүн бәш институционал ислаһат арқилиқ елимизни демократияләндүрүшниң муһим екәнлигини ейтти. Һазирқи әһвалда Президентниң бирнәччә вакаләтлигини Һөкүмәткә өткүзүш мәсилиси вақит тәливи екәнлигиму тәкитләнди. Президент Нурсултан Назарбаев мәҗлис давамида дөләт һакимийитиниң тармақлири арисидики вакаләтликләрни қайта бөлүш мәсилиси елимизниң тәрәққиятиниң системилиқ вә қануний басқучи екәнлигигә алаһидә көңүл бөлди. — Мән тәклип қилған Бәш институционал ислаһатниң бирини әмәлгә ашуруш Һөкүмәткә ихтисат саһасида қошумчә иҗраий вакаләтликләрни беришни мәхсәт қилиду. Бу турғидин қариғанда мудапиә, ташқи сәясәт, дөләтни башқурушниң, Конституцияни һимайә қилишниң вә дөләт һакимийити тармақлири арисидики нәтиҗидар ишни тәминләшниң асасий мәсилилири Президентниң вакалитидә қалиду, — деди Президент. Шуниңдин кейин Нурсултан Назарбаев илгири Қазақстан Җумһурийити Президентиниң алаһидә вакалитигә киргүзүлгән вакаләтликләрниң саниниң азийидиғанлиғини тәкитлиди. — Программиларни бәкитиш, Һөкүмәттики кадрлиқ өзгиришләр мәсилилири, йеңи башқуруш органлирини қуруш Һөкүмәт вә Парламентниң вакалитигә берилиши мүмкин, — дәп тәкитлиди Нурсултан Назарбаев. Шуниң билән биллә Дөләт рәһбири дөләтни башқуруш системисида Парламентниң ролини күчәйтишниң муһимлиғини тәкитлиди. — Бизниң шараитта Һөкүмәт ғалип чиққан партиядин яки фракциядин қурулиду. Демәк, нурғун мәсилиләр бойичә Парламентниң Һөкүмәткә мунасивәтлик роли қайта қарилиши һаҗәт, — деди Дөләт рәһбири. Нурсултан Назарбаев әмәлгә ашурулуватқан ислаһатлар билән уларниң утуқлуқ әмәлгә ешишиға дөләт органлириниң җавапкәрлиги мәсилисигә алаһидә тохталди. Өз новитидә мәзкүр ишчи топиниң рәһбири Әдилбек Жақсыбеков Президентқа дөләт һакимийити тармақлири арисидики вакаләтликләрни қайта бөлүш бойичә тәйярланған тәклипләрни тәвсийә қилди. — Сизниң тапшурмиңиз билән қурулған ишчи топи қоюлған вәзипигә мувапиқ, үч йөнилиш бойичә тәклипләр тәйярлиди. Биринчи. Конституциягә өзгиришләрни киргүзүшләрни тәләп қилмайдиған, Дөләт рәһбириниң қанун билән бәлгүләнгән вакаләтликләрни қайта бөлүш бойичә тәклипләр. Мошуниңға мунасивәтлик дөләт органлириниң тәклиплири бир системиға кәлтүрүлди. Умумән, тәклипләр иҗтимаий-ихтисадий саһа мәсилилирини рәтләйдиған вакаләтликләргә мунасивәтлик. Улар – ихтисатни, малийәни, дөләт мүлкини башқуруш мәсилилири, мәмурий-регионлуқ қурулумниң айрим мәсилилирини һәл қилишқа мунасивәтлик вакаләтликләр. Иккинчи. Алий сот вә Баш прокуратура, сот вә һоқуқ қоғдаш системисиниң хизмитини техиму риваҗландуруш бойичә тәклипләр берилди. Улар Конституциягә өзгиришләрни киргүзүшни тәләп қилмайду. Бу сот назаритини күчәйтишкә, прокурорларниң гражданлиқ вә мәмурий җәриянға қатнишишини буниңдин кейин чәкләшкә мунасивәтлик тәклипләр. Умумән, сот-һоқуқ саһаси бойичә конституциялик өзгиришләрни тәләп қилмайдиған 13 тәклип бар. Үчинчи. Ишчи топи Конституция нормилирини өзгәртишни мәхсәт қилидиған қириққа йеқин тәклипни алаһидә қарап чиқти. Бу мәсилидә депутатлар корпуси, илмий-экспертлар паалийәтчанлиқ көрсәтти. Тәклипләр Парламент билән униң палатилириниң вакаләтликлирини кәңәйтишни мәхсәт қилиду, шуниң ичидә Һөкүмәт тәркивини қуруш мәсилилириму бар. Шуниң билән биллә Һөкүмәтниң Парламент вә униң палатилири алдидики һесават беришини күчәйтиш тәклип қилинди, — деди Ә.Жақсыбеков. Шундақла у Һөкүмәтниң мустәқиллиги вә җавапкәрлигини күчәйтиш  бойичә тәклипләрниң чүшкәнлигини ейтип, сот-һоқуқ саһасини йеңилашқа қаритилған тәклипләрниңму бир қисми Конституцияни өзгәртиш мәсилисигә мунасивәтлик екәнлигини қәйт қилди. — Мәсилән, у Алий сотниң мәртивиси вә функциялирини ениқлаш мүмкинчилигигә вә судьяларға қоюлидиған тәләпләрни ениқлашқа мунасивәтлик. Прокуратура органлириниң мәртивиси билән вакаләтлигини ениқлайдиған нормиларға түзитиш киргүзүш тәклип қилиниду. Конституциялик назарәт механизмини күчәйтиш тоғрилиқ тәклипләр киргүзүлди. Ишчи топиниң әзаси, Президент йенидики Дөләт башқуруш академиясиниң профессори Зинаида Федотова тәклип қилинған түзитишләрниң маһийитигә тохталди. — Биз, асасән, Һөкүмәт салаһийитигә киридиған тәшкилий-иҗраий функцияләрни тәвсийә қиливатимиз. Бу Һөкүмәтниңму җавапкәрлиги. Әнди Парламентниң ишини алсақ, биз Мәҗлисниң көп әһвалда келишим бойичә вакаләткә егә екәнлигини байқаватимиз. Бүгүнки таңда мошу мәсилиниң қолға елиниши көңлүмиздин чиқиду. Чүнки дөләт башқуруш ишидики Президент вә Һөкүмәтниң, Парламентниң һәм башқиму органлар арисидики өзара мунасивәтләр вақит тәливигә мувапиқ болғини тоғра. Шуңлашқа биз мошу мәҗлистә Президентниң бирқатар вакалитини Һөкүмәткә вә Парламентқа бериш бойичә тәклипләрни муһакимә қилғинимиз тоғра. Һәқиқәтәнму, тәшкилий-иҗраий ишлар асасән Һөкүмәтниң вакалитидә болғини дурус. Пәқәт шу вақиттила Һөкүмәтниң хәлиқ алдидики җавапкәрлигиму өсиду. Шу вақитта Һөкүмәт өзиниң җавапкәрлиги тоғрилиқ тәшвишлиниду, — деди профессор. Шуниң билән биллә ишчи топиниң әзаси Әдлийә министри Марат Бекетаев Президентниң вакаләтлиги бәкитилгән нормиларни ениқлаш бойичә Һөкүмәт әмәлгә ашурған тәһлилләрни тәвсийә қилди. — 11 конституциялик қанун, 20 кодекс вә 298 қанун тәһлил қилинди. 11 кодекс вә 20 қанунда Президентниң вакалитини бәлгүләйдиған нормилар  бар. Һөкүмәт ишчи топи билән бирлишип, Дөләт рәһбириниң вакалитини қайта бөлүш бойичә 32 тәклип тәйярлиди. Бу тәклипләр Конституциягә өзгиришләрни киргүзмәйла, башқа қанунларға өзгиришләрни киргүзүшни мәхсәт қилиду, — деди министр. Мәҗлис давамида ишчи топиниң башқиму әзалири өз пикирлирини изһар қилип, дөләт һакимийити тармақлири арисидики вакаләтликләрни қайта бөлүш ишиниң өз вақтида қолға елинғанлиғини тәкитләшти.