• Жиллар вә адәмләр
• 20 Сәуір, 2017

Тәғдир долқунида тавланған инсан

Надәк — Җоңғар-Тәлкә теғиниң күнгәй етигигә җайлашқан, һаваси таза, сүйи сүзүк жут. Адәмлири иҗил-инақ, мәһмандост, меһнәткәш, иҗаткар. Ата-анилиримиз өткән әсирниң оттузинчи жиллири мәзкүр жутта «Қизил батрақ» йеза егилиги артелини тәшкил қилип, униң ихтисадини көтириш йолида пидакаранә әмгәк қилған. Кейинирәк, әтраптики Җелилйүзи, Һаҗимәлә, Сүптай йезилириму бу егиликкә қошулуп, Киров намидики колхоз тәркивидә тирикчилигини давамлаштурған. Мунбәт йәрлиридә буғдай, көмүқонақ, арпа, териқ, сулу вә башқиму зираәтләрни өстүрүп, мол һосул йетиштүргән. Колхоз ихтисади вә мәдәнийитини риваҗландуруш йолида әмгәк әҗрини төккән дәсләпки әзалиридин болған Әйса вә Гөһәрхан Йүсүповларниң исимлирини жутдашлири һазирму мәмнунийәт билән тилға алиду. Әйса ака билән Бавдун Җаппаров колхоздики дәсләпки тракторчилардин болған. Балилиқ чеғимизда «Улар егиликкә бөлүнгән «төмүр тулпарларни» Яркәнт МТСтин Надәккә һайдап кәлгинидә, жуттики чоң-кичикниң һәммиси дегидәк мәлиниң четигә жиғилип, дағдуғилиқ қарши алған», дегән гәпләрни аңлиғандуқ. Әйса ака шу тракториниң рулиға олтирип, етизларда йәр һайдиди, уруқ сәпти, ашлиқ жиғиштурди, қиш күнлири чарвичилар авуллириға от-чөп тошуп йәткүзди. Кичигидин ата-анисидин житим қалған рәпиқиси Гөһәрхан аниму әмгәк мәйданида дайим сәпниң алдидин көрүнди. Әр-аял иккиси стахановчилар қатаридин чүшмиди. Қувнақ аилисидә Һаким, Камил, Рошәнгүл исимлиқ пәрзәнтлири дунияға келип, уларниң шатлиғини техиму ашурди. Жут чоңлириниң ейтишичә, Әйса вә Бавдун акилар хәлиқ нахшилирини бабиға йәткүзүп орунлайдиған һапизлардин екән. Улар хаманда ишләп, кәч өйлиригә қайтқанда, мәлигә йәткичә дилраба нахшилирини ейтип маңаттекән. Һаят мошундақ көңүллүк вә йүксилишкә қарап йүзләнгән бир чағда, туюқсиз уруш башланғанлиғи тоғрилиқ шум хәвәр һәммини вәһимигә селип, арзу-арманларни көккә учарди. Ширғуран жигитләр кәйни-кәйнидин мәйданға атлинип, йеза қойни жиға-зеригә патти. Әйса Йүсүповму биринчиләрдин болуп фронтқа атланди, шу жили у һаятиниң әндила 35-даваниға көтирилгән еди. Санап көрсәк, мошу ихчам йезидинла җәң мәйданиға йәтмишкә йеқин оғланлар атланған екән. Уларниң арисидин йәттисила жутиға ғалибийәт билән қайтипту. Қалғанлири һәр йәрдики шиддәтлик җәңләрдә қәһриманларчә һалак болди. Шуларниң бири — Әйса ака Йүсүпов еди. Униң қанлиқ җәңләрниң биридә хәвәрсиз йоқап кәткәнлиги тоғрилиқ «қара хәт» кәлгәндә, үмүт билән яшаватқан Гөһәрхан һәдиниң жүригини җудалиқ оти парә-парә қиливәтти. Атисиз қалған үч пәрзәндини бағриға бесип өксүп-өксүп жиғлиди... Пүткүл әл бешиға чүшкән қайғуға бәрдашлиқ  берип, Гөһәрхан һәдә еғир ишини йәнә давамлаштурди. «Мәйдан вә Ғалибийәт үчүн» шиари астида етизларда, фермиларда вақит билән һесаплашмай әмгәк қилди. Шу жиллири «Җасарәтлик әмгиги үчүн» медали билән тәғдирләнгән дәсләпки аниларниң биридин болди. Граммлап алған нормиси билән балилирини асриди, оқутти. Тонуши яки туққанлири барлар Яркәнткә яки башқа яқларға оқушқа кетәтти. Йоқлар көпинчә, ишләшкә мәҗбур болатти. Билимгә интизарлар арилиғи сәккиз чақирим келидиған Пәнҗим йезисиға пиядә яки ешигигә минип қатнап оқушқа тиришатти. Һаким билән мәнму төртинчи синипни пүтәргәндин кейин шу әһвални бешимиздин кәчүрдуқ. Бир топ надәклик балилар 1-сентябрь күни Пәнҗим мәктивигә қарап атландуқ. Һакимниңму, мениңму ешигимиз бар, пиядә маңғанлар көпирәк. Дәсләпки күнлири саваққа үлгирип беришқа тириштуқ, күн қисқирап, соғ чүшкәнсири әһвалимиз мүшкүлләшти. Кийимлиримиз ялаң, қосиғимизниңму тойғини чағлиқ. Һәр күни бир-икки саваққа кечикимиздә, еғир тиниқ билән султийип синипқа кирип келимиз. Синипдашлар дүрридә бизгә қариса, уюлуп, нақолай әһвалда қалаттуқ. Еғирчилиқларға бәрдашлиқ берәлигән икки-үчимизла қалдуқ, қалғанлири мәктәпни ташлап кәтти. Һаким иккимиз тиришип-тирмишип жүрүп, йәттә жиллиқ мәктәпни тамамлидуқ. Шуниңдин кейин өйдикиләр билән мәслиһәтлишип, ахири Һаким иккимиз шәһәрдә туридиған ширәм туққинимизниң бири Ризван һәдиниң өйидә туруп уйғур мәктивидә оқушни давамлаштуридиған болдуқ. У яқ өзи салмақлиқ, меһмандост ана еди. Уруштин нака болуп қайтқан Шавдун дегән оғли бизгә ғәмхорлуқ қилди. Бирақ хошаллиғимиз көпкә созулмиди. Ризван ана қан қисими көтирилип жиқилип, аләмдин өтти. Ана йоқ өйдә туруш биз үчүн қийин болдидә, оқушимизни ташлап, Надәккә кетип қалдуқ. Һаким шуниңдин кейин мәктәпкә бармиди. Көп өтмәй һәрбий хизмитигә атлинип, мәшғулатларда чиниқип қайтти. Андин туғулған жутида ишләп, анисиға ярдәмләшти. Дәсләп һәрхил ишларда ишлиди. У жиллири колхозға механизатор кадрларни тәйярлашқа җиддий көңүл бөлүнүвататти. Һакимму шу мәхсәттә ечилған мәхсус курста оқуп, механизаторлуқ кәспини өзләштүрүвалди. Узун жиллар техника рулини башқурди. Илғарлар қатарида көплигән мәнивий вә маддий мукапатлар билән тәғдирләнди. Кейинки жиллири көмүқонақ өстүрүш звеносини башқуруп, мол һосул елишқа қол йәткүзди. Хелә жиллар йезида монтер болуп ишләп, жутдашлириға үлгилик хизмәт көрсәтти. Һөрмәтлик дәм елишқа чиққандин кейинму әмгәктин қол үзгини йоқ. Йеза һаятидики җәмийәтлик вә жутдарчилиқ ишлириға паал арилашти. Бирақ жиллар долқуни, тәғдир язмиши униму талай қетим чайқатти. Иниси Камил әндила өй-очақлиқ болуп, мустәқил һаятқа қәдәм басқинида йол апитигә учрап, мәзгилсиз вапат болди. Кейинирәк анисидин, сиңлиси Рошәнгүлдин айрилди. Һаким Йүсүповқа йерим әсирдин ошуқ вақит муңдаш-сирдаш, яр-йөләк, мәслиһәтчи болуп келиватқан вападар рәпиқиси Халидәм йенида. У яқму меһмандост, ишләмчан, қәлби дәрия ана. Әр-аял иккиси — жутниң инавәтлик мөтивәрлири. Улар инақ аилидә сәккиз пәрзәнт тәрбийиләп, оқутуп, ой-очақлиқ қилип, қатарға қошти. Барлиғи һаяттин өз орунлирини тепип, тәрәққиятқа мунасип үлүшини қошуватиду. Нәврә-чәвриләрни һесаплиғанда һазир Йүсүповлар әвлади ихчам бир мәлини тәшкил қилиду. Жутқа һәр барғинимда уларниң қутлуқ өйигә кирмәй кәтмәймән. Өткәндә барғинимда Халидәм Һакимниң 80 яшлиғини нишанлайдиғанлиғидин учур бәрди. Мана, һәш-пәш дегичә шу хошаллиқ күнму йетип кәлди. Қәдинас жутдаш-ағинимизни шанлиқ 80 яшлиқ сәнәси билән сәмимий тәбрикләп, униңға мустәһкәм саламәтлик, хатирҗәмлик, аилисигә бәхит-саадәт тиләймән. Абдукерим ТУДИЯРОВ. Панфилов наһийәси.