• Замандаш
• 20 Сәуір, 2017

Униң исми — Қәһриман

Қәһриман ака йәнә Алмутиға қарап йол тутти. Шәһәрдә униң қизлири Муһәббәт, Луиза вә оғли Руслан туриду. Йәнә төрт қизи — Адаләт, Заһирәм, Рисаләт, Гүлнисәм Европида яшайду. Европиға у әву бир жили тохсән яшлиқ аниси билән берип кәлгән еди. Һазирчә у яқтин «тәклипнамә» йоқ. Һә, алмутилиқ балилирини болса, пат-пат йоқлап туриду. У уттур Русланниң өйигә чүшти. Пурсәттин пайдилинип, Алмутиниң әтрапидики санаторийиләрниң биридә дәм алмақчи. Униңға йолланмини пәрзәнтлири 80 яшлиқ тәвәллудиға соға қилған еди. Бәхтишат СОПИЕВ,«Уйғур авази»/ Қәһриман ака дәстиханға Ғалҗаттин елип кәлгән базарлиғини қойди. Бу адәт униңға аниси Зенәтхандин қалған. Базарлиқ арисида Ғалҗатниң даңлиқ күзлүк алмисиму бар. Апрель ейи болғиниға қаримай, алма «муздәк» турупту. — Һәр күни алма билән сәвзигә самсақниң бир чишини қошуп, ширнә қилип ичимән, худаға шүкри, саламәтлигимгә шикайитим йоқ, — деди у барини төкүп. — Сизниң сәксән яшқа киришиңизниң сири мошуниңдекәндә, — һәзил қилдим униңға. — Мениңчә, узақ яшаш үчүн пәқәт әмгәк қилиш керәк, — деди у җиддийлиқ билән. *** Қәһриман акиниң ата-аниси Аруп вә Зенәтхан Самсақовларниң пәқәт әмгәк қилип өткән екән. Иккисиниң йезида арилашмиған саһаси йоқ. Атиниң мүрисидин кәтмән чүшмәттекән. У Улуқ Вәтән урушидин кәлгәндин кейинму етизға бешичә кирип кетиду. Һаятиниң ахирқи жиллири у чарвичилиқ саһасида ишләпту. Аниси Зенәтхан тамақ тәйярлашқа уста болған екән. У етиздики деханларға ашпәз бопту. Бәзидә етиздин келип, һерип кәткинигә қаримай, ләңмәнгә тутуш қилаттекән. Қәһриман ака уларниң тунҗа оғли. Атиси урушқа кәткәндә у төрт яшта болған екән. Төрт йешидин башлап, хаманда тулуқ тепипту. *** У колхозниң ишиға әйнә шундақ бели қатмай арилишиду. Әтигәнлиги — мәктәптә, чүштин кейин — етизда. Ишләп жүрүп, Ғалҗатта толуқ әмәс билим алиду. Кейин оқушини Кәтмәндә давамлаштуриду. — Кәтмәндә маңа охшаш ата-аниси барларни интернатқа қобул қилмиди, — сөзини давам қилди у. — Бала әмәсму, бир күни оқушумни ташлап, мәлигә қайтип кәлсәм керәк. Апам мени Кәтмәнгә пиядә әкелип, мән туруватқан өйдә кечичә тамақ тәйярлап, әтиси әтигән туруп, бир тону нан йеқип кәткән. Апам әйнә шундақ ғәйрәтлик аял еди. Шу вақитта у мениң исмимни йәнә бир қетим ядимға салди. *** Әмгәк қилишқа адәтләнгән жигит мәктәпни тамамлап, ата-анисиға қол-қанат болуш үчүн Алмутидики сода хадимлирини тәйярлайдиған курсни тамамлап, малчиларниң дукинини тутиду. Андин бираз вақит өтүп, армия сепигә чақиртилиду. Ленинградта хизмәт қиливетип, һәрбий қисимдин Алмутидики зооветеринариялик институтқа йолланма елип келиду. — Қәһриман ака, немишкә мал дохтури, адәм дохтури әмәс? — Пешқәдәм устазлар Тельман Мәшүров билән Марс Әхмәтов бир күни маңа: «Һәммимиз устаз болуп кәтмәйли, Нүрвәг иккиңлар йеза егилигидә ишләйдиған бирәр саһани таллисаңларчу» дегән еди. Шуларниң гепигә бола, ағинәм Нүрвәг Сейитов йеза егилигини, мән чарвичилиқ саһасини таллавалдим. *** Алмутида оқуватқанда, җай-җайлардин кәлгән уйғур балилири пат- пат баш қошаттуқ, — деди у өтмүшни әскә елип. — Шундақ күнләрниң биридә Илия Бәхтия билән тонушуп қалдим. Бу мениң үчүн унтулмас вақиә болди. Йәнә бир олтиришта өмүрлүк җүптүм Дилбиримни учраттим. У яқ ЖенПИниң физика-матемакатика факультетида оқуйдекән. Иккимиз аилә қурмақчи болдуқ. Апам билән мәслиһәтләштим. Чүнки аилилик  студентқа оқушини давамлаштуруш қийин гәп. Апам: «Сән дегән Қәһриманғу» деди. Иккимиз бир жилдин кейин өйлинип, тойимизни мошу Алмутида өткүздуқ. Шу вақитта ядимда қалғини, апам бир мишкап тонур ненини йеқип кәлгән еди. Әлвәттә, халтисида Ғалҗатниң алмисиму бар. Мошу иккисини у йенидин задила ташлиматти. *** 1964-жили Қәһриман ака оқушини тамамлап, йолланма билән Уйғур наһийәсидики «Красное Знамя» колхозиға баш зоотехник болуп келиду. Бу йәрдә ишләп жүрүп, чарвичилиқ саһасида билимини техиму мукәммәлләштүрүш нийитидә йәнә бир жил оқуйду. Кейин яш мутәхәссисни наһийәгә ишқа тәклип қилиду. Амма дадиси уни туғулуп өскән жутиға чақиртивалиду. У киндик қени төкүлгән жутида баш зоотехник, баш ихтисатчи охшаш җавапкәр хизмәтләрни атқурди. Болупму чарвичилиқ саһасиниң тәрәққиятиға униң қошқан үлүши зор. Буни жутдашлириму яхши билиду. — Бирәр атақ яки ордень-медальларға қизиқип кәтмәптимән, амма адәмләрниң силиқ муамилиси мениң үчүн һәрқандақ мукапаттин артуқ, — дәйду Қәһриман ака. — Һазир чопанларниң балилири, һәтта нәврилири кочидин өтүп кетип барса, аттин чүшүп салам бериду. Демәк, уларниң дадилири билән бовилири мениң тоғрилиқ яхши пикирдә. Буниңдин артуқ һөрмәтниң керигиму йоқ. Дилбирим иккимиз алтә қиз, бир оғул тепип қатарға қоштуқ. Уларниң һәммисигә алий билим бәрдуқ. Амма балиларниң аниси һалавәт көридиған пәйттә һаяттин өтти. Мошуниңға бәзидә олтирип өкүнүп кетимән. Бу маңа наһайити еғир кәлди. Һазир балилиримдин он бәш нәврә, бир чәврә сөйдүм. Әшуларни Дилбирим бағриға басса, қандақ яхши болатти! Амма тәғдиргә бойсунушқа тоғра кәлди. Бешимға күн чүшкәндә йенимда ғәйрәтлик анам билән қериндашлирим болди. «Сән Қәһриман» дәтти анам маңа тәсәлла берип. Вақит өтүп, анам «чоң оғлум ялғуз қалмисун» дегән нийәттә жутумиздики Азийәм исимлиқ аялға өйләп қойди. Мана арилиқтин жигирмә жил өтүпту. *** — Бу һаятимда мән анамдин бәк миннәтдар. Атимизни урушниң сақаймас яриси аримиздин тез елип кәтти. У 68 йешида һаяттин өтти. Анимиз бизни һечкимниң қолиға қаратқини йоқ. Мениң балилиримниму өзи тәрбийилигән. Рәпиқәм күндә мәктәптә. Мән колхозда «өй көрмәйдиған» хизмәтләрдә болғачқиму, апам: «Балам сән оқитиңни қил, балилириңни өзәм тәрбийиләймән, маңа қойниң гөшини әкелип бәрсәң болди» дәп чақчақ қилатти. Наһайити тинимсиз болидиған. У 93 йешида һаяттин өтти. Апамниң мошу яшқа кәлгичә олтирип параң салғинини көрмәптимән. Талада һеч оқәт тапалмиса, өйгә кирип тамақ тәйярлатти. Әң сөйүмлүк таами — ләңмән билән қойниң гөши еди. Һазир Қәһриман ака жуттики һөрмәтлик, инавәтлик инсанларниң бири. Йезидики һаким барму, жигитбеши барму, һәммиси келип мәслиһәт сорайду. Чоң-кичик баш қошушларда минбәрдин көрүниду. Йезидики айрим йешилмәй келиватқан мәсилиләрни очуқ қоюшниму билиду. Чүнки униң исми Қәһримандә!