• 1-Май — Қазақстан хәлқи бирлиги күни
• 28 Сәуір, 2017

Бирлик вә разимәнлик – йеңилиниш асаси

Чаршәнбә күни Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ХХV сессияси өтти. «Турақлиқ, бирлик, разимәнлик – йеңилиниш асаси» мавзусида өткән юбилейлиқ сессиягә Дөләт рәһбири Нурсултан Назарбаев қатнашти.ҚХА сессияси дөләт вә җәмийәт тәрәққиятидики муһим пәйттә болуп өтти. Конституциялик ислаһат, Президентниң хәлиққә йоллиған Мәктүби, униңда бәлгүләнгән вәзипиләр, җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилаш... Мошуларниң һәммиси Қазақстанни тәрәққиятниң йеңи дәриҗисигә елип чиқишқа ярдәм қилиду. Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң Рәиси Нурсултан Назарбаев ҚХАниң XXV сессиясиниң қатнашқучилириға мураҗиәт қилип, 2017-жилниң мәмликитимиз үчүн алаһидә жил екәнлигини атап көрсәтти. — Бийил системилиқ йеңилиниш бизниң барлиқ ишимизниң биринчи планиға чиқиватиду. Биринчидин, биз ихтисатни йеңилашни қолға алдуқ. Иккинчидин, сәясий йеңилашни башлидуқ. Үчинчидин, җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилашқа киришиватимиз, — деди Нурсултан Назарбаев. Президентниң тәкитлишичә, бәлгүләнгән һәрбир йөнилиш бойичә нәтиҗидарлиқ илгириләш оңай болмайду, амма җәмийәтни мәнивий тәрәққий әткүзүш әң җиддий синаққа айлиниду. Бирақ, шуниң билән бир вақитта, мошу иш әң муһим болуп һесаплиниду – адәмләрниң сәвийәсини керәк тәрәпкә өзгәртмәстин, мәмликәт алдиға қоюлған вәзипиләрни һәл қилиш мүмкин әмәс. Қазақстанлиқларға нәқ қайси йөнилиш бойичә тәрәққий етиш зөрүрлүги «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» сәрләвһилик программилиқ мақалида бәлгүләнди. Нурсултан Назарбаев программилиқ мақалиниң асасий мәхсәтлиригә диққәт ағдурди вә Қазақстан җәмийитиниң эволюциясини қандақ тәсәввур қилидиғанлиғи билән ортақлашти. — Һәммидин авал мән келәчәктики қазақстанлиқниң қияпитини – уни қандақ сүпәттә көрүшни халайдиғанлиғимни көрсәттим. Биринчидин, бу бәрпакарлиқ, аләмшумул дунияда риқабәткә қабил шәхс. Иккинчидин, бу ениқ мәхсәтләрни қолға  кәлтүрүшни нишан қилған прагматик вә реалист. Үчинчидин, бу миллий охшашлиқни мустәһкәмлигән вә милләт тәрәққиятини тохтитип турған һәммә нәрсидин ваз кәчкән адәм. Алаһидә тәкитлигүм келидуки, мән милләт дегәндә, Қазақстанниң барлиқ гражданлирини көздә тутуватимән. Төртинчидин, бу адәмшумул билимни егилигән адәм, униң үчүн билим елиш биринчи орунда туриду. Бәшинчидин, бу пәқәт эволюциялик тәрәққиятла хәлиққә гүллиниш имканийитини беридиғанлиғини ениқ чүшинидиған адәм. Алтинчидин, бу очуқ сәвийәгә егә адәм, өзгиришләргә вә әң яхши дуниявий тәҗрибини қобул қилишқа тәйяр көптиллиқ интеллектуал, — дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири. Президент мошу барлиқ йөнилишләр бойичә мәхсус қурулған Җәмийәт аң-сезимини йеңилаш бойичә миллий комиссияниң ишләйдиғанлиғини тәкитлиди вә Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң бу ишқа паал қошулидиғанлиғиға ишәнчә билдүрди. Нурсултан Назарбаев программилиқ мақалида баян қилинған қаидиләрни чоңқур үгинишниң муһим екәнлигини атап көрсәтти. Дөләт рәһбири келәчәктики қазақстанлиқ мавзусиға наһайити тәпсилий тохталди – пәқәт асасий хусусийәт-сүпәтләрнила атап қоймай, өзиниң нәқ немини көздә тутуватқанлиғини әтраплиқ чүшәндүрди. — Әгәр биз Қазақстанниң, милләтниң заманивий болушини халайдекәнмиз, һәрким өзидин башлиши керәк, — деди Дөләт рәһбири. Нурсултан Назарбаев өз мақалисида җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилашқа ярдәм қилидиған шараит яритишқа қаритилған бирқатар ениқ лайиһиләрни атап көрсәтти. Президентниң сөзичә, Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ихтидарини уларниң нурғунини әмәлгә ашурушта пайдилинишқа болиду. Биринчи новәттә, «Туған жер» лайиһисидә ҚХА үчүн чоң имканийәтләр ечилмақта. Президентниң пикричә, мәзкүр лайиһә, миллитидин қәтъий нәзәр, барлиқ қазақстанлиқларға йеқин болиду. Қазақлар, руслар,  корейлар, немислар, украинлар, греклар – һәммиси мошу диярда туғулуп өскән болуп, улар көпмилләтлик Қазақстан җәмийитиниң вәкиллири, өзлириниң ана жутиға чоң сәмимийәт вә муһәббәт билән мунасивәт қилиду. Нәқ әйнә шундақ һис-туйғудин чоң Вәтәнгә — Қазақстан Җумһурийитигә болған һәқиқий вәтәнпәрвәрлик башлиниду. Нурсултан Назарбаев тиҗарәт, иҗадий вә илмий зиялилар вәкиллирини «Туған жер» лайиһисигә қатнишишқа вә өз күч-қувитини авуллар билән йезилардики жутдашлирини қоллап-қувәтләшкә сәрип қилишқа чақирди. — «Қазақстанниң 100 йеңи исми» лайиһиси ҚХАға беваситә мунасивәтликтур. Бизниң қанчилик әҗайип замандашлиримиз, Ассамблеяниң активистлири, мәмликәтниң бәхит-саадити үчүн әмгәк қиливатиду. Миллий, регионлуқ, гендерлиқ, диний тәәллуқлуғидин қәтъий нәзәр, шундақ адәмләрни көрситиш керәк. Буниңда өлчәм бирла – Қазақстан тәрәққиятиға қошқан һәссиси, — дәп тәкитлиди Дөләт рәһбири. ҚХА қатнишидиған үчинчи лайиһә — бу «Аләмшумул дуниядики заманивий Қазақстан мәдәнийити» лайиһиси. Нурсултан Назарбаевниң тәкитлишичә, биз заманивий қазақ мәдәнийити тоғрилиқ гәп қилғанда, пүткүл Қазақстан хәлқиниң мәдәнийити тоғрилиқ гәп қилимиз. Мустәқиллик дәвридә мәмликәттә яшаватқан барлиқ милләтләрниң вәкиллири униң тәрәққиятиға өз һәссисини қошти. Йәнә бир муһим йөнилиш – «Йеңи гуманитарлиқ билим», у яшларниң аң-сәвийәсини шәкилләндүрүш үчүн муһим әһмийәткә егә. Президент бүгүнки таңда дунияниң түрлүк тиллирида муһим гуманитарлиқ пәнләр – философия, социология, ихтисат, мәдәнийәтшунаслиқ, шәриқшунаслиқ вә башқиму пәнләр бойичә әҗайип дәрисликләрниң моҗут болуп, уларниң әң яхшилирини қазақ тилиға тәрҗимә қилишниң зөрүр екәнлигини тәкитлиди. Дөләт рәһбири мошу барлиқ лайиһиләр умуммиллий охшашлиқни вә милләтниң билимини ашурушни, Қазақстан мәдәнийитини тәрәққий әткүзүш арқилиқ җәмийәттә өзара чүшәнчини күчәйтиш мәхситини көздә тутидиғанлиғини атап көрсәтти. Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң Рәиси ҚХА бойичә сәпдашлириниң тәклип қилған идеяләрни әмәлдә қоллап-қувәтләйдиғанлиғиға ишәнчә билдүрди. Нурсултан Назарбаевниң тәкитлишичә, комплекслиқ йеңилаш вәзипилирини һәл қилғанда, һазирқи дуниядики аләмшумул тавакәлчиликләрни һесапқа елиш зөрүр. Дуния бехәтәрлиги аҗизлашти. Һәммә җайда иҗтимаий кәскинлик, ксенофобия өсүватиду. Өзгириш җәриянлири көп әһвалларда иҗабий болмай, һаятниң барлиқ дегидәк саһалирида йүз бериватиду. Қазақстанниң, дуниявий бирләшминиң бир қисми сүпитидә, ташқи шараитни һесапқа алмаслиғи мүмкин әмәс вә ички әһвалға җиддий қариши керәк. Президент Қазақстанниң өз мустәқиллигиниң 25 жилида миллий, конфессиялик тоқунушларсиз яшиғанлиғиға диққәт ағдурди. Бирақ мундақ шараитни шундақ болуши керәк дәп қобул қилишқа болмайду. Мәмликәттики течлиқ вә турақлиқ – чоң системилиқ ишниң нәтиҗиси вә мошу муһим амилларни кәлгүси тәрәққият үчүн сақлап қелиш дайимий диққәтни һәм чоң әмгәкни тәләп қилиду. — Җәмийәт вә гражданлар течлиқниң, турақлиқниң өзлүгидин қелиплашмайдиғанлиғини билиши керәк. Дөләт милләтләрара вә конфессияләрара җәриянларни җиддий қолға алди. Қазақстан хәлқи Ассамблеяси, барлиқ дөләт органлири миллий бирликни мустәһкәмләш үстидә күндилик, пидакарлиқ ишни жүргүзүватиду, — деди Нурсултан Назарбаев. Дөләт рәһбири мәркизий вә йәрлик дөләт органлириға мәмликәттә течлиқ вә разимәнликни сақлап қелиш бойичә йеңи, алаһидә қарарларни ишләп чиқишни тапшурди. Течлиқ вә разимәнликниң универсал формулисини техи һечким көрмиди, бирақ Қазақстанниң мошу саһадики тәҗрибиси утуқлуқ һәм надир вә дунияниң көплигән әллириниң уни үгинишкә қизиқиш һасил қиливатқанлиғи тәсадипи әмәс. Мошу жилларда әмәлгә ашурулидиған һәммә яхши ишларни асас сүпитидә пайдилинип, кәскинләшкән тавакәлчиликләрни, шундақла йеңи шараит вә имканийәтләрни һесапқа алған һалда, буниңдин кейинки ишни түзүш керәк. Мәмликәтниң чарәк әсирдики утуқлуқ тәрәққияти таллавелинған йолниң тоғра екәнлигини ярқин көрситиватиду. Президент мошу жилларда нурғун ишларниң қилинғанлиғини, бирақ алдимизда һәм дөләт органлири, һәм Ассамблея алдида туруватқан йеңи вәзипиләрниң бар екәнлигини тәкитлиди. Биринчи – бу системилиқ йеңилаш вәзипилиригә җавап  беридиған җәмийәт аң-сәвийәсини шәкилләндүрүш. Бу җәриянға һәммиси, дөләт вә гражданлиқ җәмийәт, маарип вә иҗтимаий саһа, хусусий тиҗарәт вә аммивий әхбарат васитилири җәлип қилиниши лазим. Иккинчи вәзипә — бу гражданлиқ охшашлиқни мустәһкәмләш, бирлик вә разимәнликни тәминләш. Нурсултан Назарбаев бәлгүләнгән муһим йөнилишләр нуқтәий нәзәридин ҚХАдин тәләп қилинидиған ениқ иш-һәрикәтләрни бәлгүлиди. Президент, биринчи новәттә, Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң һәрбир регионда җәмийәт аң-сәвийәсини йеңилаш лайиһилиригә қатнишиш планини тәйярлашниң зөрүр екәнлигини атап көрсәтти. ҚХА ишида җәмийәтлик разимәнлик кеңәшлири муһим роль ойнайду. Дөләт рәһбириниң тәкитлишичә, улар зөрүр диалог мәйданиға, адәмләргә һәқиқий рәвиштә ярдәм қилидиған абройлуқ қурулумға айланди. Мәсилән, Президент кәлтүргән мәлуматларға қариғанда, кеңәшләр 2016-жили 2 миңға йеқин ениқ мәсилини һәл қилған. Улар йәрлик өзини өзи башқурушни тәрәққий әткүзүшкиму қатнишиватиду. Нурсултан Назарбаев кеңәшләрниң ихтидарини һесапқа елип, улар пайда кәлтүрүши мүмкин болған йәнә бир муһим иш йөнилишини бәлгүлиди. — Дин ишлири вә гражданлиқ җәмийәт министрлигигә вилайәтләрниң һакимлири билән бирликтә барлиқ дәриҗидики Қазақстан хәлқи Ассамблеяси җәмийәтлик разимәнлик кеңәшлириниң 2017 – 2018-жилларға бәлгүләнгән диний экстремизмға қарши туруш бойичә иш планини тәйярлашни тапшуримән. Шундақла ҚХА җәмийәтлик разимәнлик кеңәшлириниң ишини тәртипкә селиш вә уларниң паалийитиниң ениқ өлчәмлирини ишләп чиқиш лазим, — дәп тапшурди Дөләт рәһбири. ҚХАниң мәмликәттики барлиқ хәйрихаһлиқ паалийәтни вә медиацияни уйғунлаштурғучи сүпитидики вәзиписи униң ишидики йеңи йөнилиш болди. Нурсултан Назарбаев җай-җайларда ишниң мошу йеңи йөнилишлирини күчәйтишни тапшурди, шундақла Һөкүмәткә, һакимийәтләргә, Ассамблеягә хәйрихаһлиқни тәрәққий әткүзүш, униң очуқлуғини тәминләш тәклиплирини тәвсийә қилиш көрсәтмисини бәрди. —   Бүгүнки күндә әхбарат билән тәминләш көп дәриҗидә ишниң нәтиҗидарлиғини бәлгүләйду. Бу җәһәттин Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң көпсаһалиқ мультимедия порталини вуҗутқа кәлтүрүш муһим қурал болиду. Әхбарат вә коммуникацияләр министрлиги ҚХА билән бирликтә келәр жилға қәдәр мошу порталниң вуҗутқа кәлтүрүлүшини тәминлиши керәк. Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң Рәиси мошу җипсилаштурғучи қурулум бойичә сәпдашлири билән пикирлишип, инсан вә җәмийәтниң мәңгү қәдрийәтлири арисида бирликниң алаһидә орун егиләйдиғанлиғиға диққәт ағдурди. Қедимда қазақларда тамырлишиш адити болуп, у адәмләрни мәңгү бирләштүрәтти. Һазирқи җәмийәттә бирлик вә қериндашлиқ өзара ярдәмни пәйда қилиду. Униму иш билән мустәһкәмләш зөрүр. Президентниң тәкитлишичә, чоң әвлатниң муһим вәзиписи кейинки әвлатқа течлиқ вә разимәнликни вуҗутқа кәлтүрүш вә сақлап қелиш бойичә бебаһа тәҗрибини тапшуруштин ибарәт. Сессиядә муназирә сөзгә чиққан Шәрқий Қазақстан вилайәтлик Қазақстан хәлқи Ассамблеяси илмий-экспертлиқ топиниң рәиси Нэлли Краснобаева, «Евроазиатская энергетическая корпорация» акционерлиқ җәмийитиниң әмгәкни қоғдаш вә бехәтәрлик техникиси бөлүминиң башлиғи Сергей Руссу, Ақтав деңиз портиниң докер-механизатори Евгений Галатырь, Хәлиқара Ақын-импровизаторлар иттипақиниң рәиси, шаир Ерман Журсынов, врач-педиатр, Шималий Қазақстан вилайәтлик ағриқханиси нефрология бөлүминиң башлиғи Ольга Шумакова, «Хабар» телеканилиниң журналисти Руслан Идрисов, «Аңсар» консультатив-реабилитация мәркизиниң мудири, теолог Асқар Сабдин, «Национальная волонтерская сеть» юридик шәхсләр бирләшмисиниң рәиси Вера Ким, атыравлиқ дехан егилигиниң рәһбири Владимир Розметов, «SATAIFILM» ҖЧЙниң мудири, режиссер-продюсер Ақан Сатаев, Росарио (Аргентина) шәһиридики Қазақстан мәдәнийәт мәркизиниң мудири Ирина Вагнер, Ақмола вилайитидики «Женский луч» мәркизиниң рәһбири Оксана Волкова-Михальская, «Академия комплексного развития человека» ширкитиниң рәһбири Вячеслав Попов вә башқилар  Президентниң «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» программилиқ мақалисида баян қилинған мәнивий йеңилиниш, шундақла «ЭКСПО-2017» Хәлиқара ихтисаслаштурулған көргәзмиси тоғрилиқ пикирлири билән ортақлашти. Муназирә аяқлашқандин кейин Қазақстандики көп учрашмайдиған вә азсанлиқ икки милләтниң вәкили – иран қизи Саида Бекбуди вә литва миллитиниң вәкили Грейчуте Вида Евгеняус сөзгә чиқип, буниңдин онлиған жиллар илгири әҗдатлирини өз йеридә қобул қилған қазақ хәлқигә миннәтдарлиқ билдүрди вә өз аилилириниң Қазақстанни вәтини дәп һесаплайдиғанлиғини алаһидә мәмнунийәт билән тәкитлиди. Андин кейин сөзгә чиққан Ақмола вилайәтлик тиҗарәтчи, әнъәнивий әмәс диний еқимдин зәрдап чәккән Әсел Базарбаева көпчиликни йеңи дин издәп өзгиләрниңкини қобул қилмай, бәлки өзиниң бай мәнивий мирасиға мураҗиәт қилишқа чақирди. Муһакимә йәкүни бойичә Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ХХV сессиясигә қатнашқучиларниң мураҗиити қобул қилинди (Мураҗиәт мәтини елан қилиниватиду). Шундақла бу күни ҚХА Рәиси икки орунбасарини тайинлиди. Мошу җавапкәрлик лавазимға ҚХА әзаси, Ақтөбә вилайәтлик Җәмийәтлик разимәнлик кеңишини башқурған Сергей Вишняк вә ҚХА Кеңишиниң әзаси, «Ассоциация азербайджанцев» җумһурийәтлик җәмийәтлик бирләшмисиниң рәиси Абилфаз Хамедов тайинланди. ...Нурсултан Назарбаев Қазақстан хәлқи Ассамблеяси XXV сессиясиниң йәкүнини чиқирип, униңда муһакимә қилинған мавзуларниң вә қоюлған вәзипиләрниң тарихий әһмийәткә егә екәнлигини тәкитлиди. Президент ҚХАниң барлиқ әзалириға қоллап-қувәтлигәнлиги үчүн миннәтдарлиқ билдүрүп, чарә-тәдбиргә қатнашқучиларниң докладлириға алаһидә диққәт ағдурди. ҚХА Рәисиниң пикричә, сессиядә оқулған һәрбир доклад айрим тәһлил мавзуси болуши керәк. Дөләт рәһбири шундақла барлиқ қазақстанлиқларни қәдәм тәшрип қиливатқан Қазақстан хәлқиниң бирлиги мәйрими билән тәбрикләп, течлиқ, изгүлүк вә паравәнлик тилиди. Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң XXV новәттики сессияси мәмликәт этномәдәнийәт бирләшмилири вәкиллириниң тәнтәнилик концерти билән аяқлашти.