• 7- май – Вәтән һимайичилири күни/
• 04 Мамыр, 2017

Һәқиқий жигит 365 күнни бешидин өткүзүши керәк

Әтиязда һәрбий сәпкә чақириш мәвсүми башланди. Бу қетим һәрбийләрниң қатариға йәнә он алтә миң солдат қошулмақчи. «Қазақстан Қураллиқ күчлириниң бүгүнки әһвали қандақ?», «Һәрбий сәпкә хизмәткә беришқа хаһиши барлар көпму?», «Бизниңкиләрни» армиягә алмайватқини растму?» дегәнгә охшаш башқиму соалларға Алмута шәһири, Түрксиб наһийәлик Мудапиә ишлири бойичә башқармисиниң башлиғи, полковник Диас ҺЕВИЗОВ җавап бериду. Бәхтишат СОПИЕВ, «Уйғур авази»/ Қураллиқ күчләрниң бүгүнки әһвали қандақ? — Илгири оғул ба­­ла армиягә бармиса, номус қи­лидиған. Мениңчә, мундақ чү­шән­чә һазирму моҗут. Чүнки армия — чоң һаят мәктиви. Шуниң үчүн оғул бала армиядики 365 күнни бешидин чоқум өткүзүши керәк. Йошуридиғини йоқки, Қазақстан өз Мустәқиллигини алған жиллири пәқәт Қураллиқ күчлиридә әмәс, барлиқ саһаларда еғирчилиқлар йүз бәрди. Амма бара-бара һәммә нәрсә йолға қоюлди. Бүгүнки күндә елимиз путиға чиң турди. Болупму армиядики шараит, тәртип-интизам жуқури дәриҗигә көтирилди. Мән ейтқан болар едимки, һазирқи бизниң армиядики шараит илгәрки Кеңәш Иттипақиниң пәйтидики армиядинму яхши болуп кәтти. Һазир ата-аниларни һәләйкүмгә селиватқан армиядики, солдат­ларниң тили билән ейтқанда «дедовщина» охшаш нәрсиләр, ишәшлик ейталаймәнки, бизниң армиядә йоқ. Раст, пәвқуладдә әһваллар пәқәт армиядила әмәс, адәттики һаяттиму йүз бериши мүмкин. Йеңи кәлгәнләрни өзигә беқиндуруш адәттики иш орунлиридиму болиду. Бүгүнки күндә казармиларда видеокамерилар орнитилған. Йеңи кәлгән солдатларни «чоңларға» қошуш бу яқта турсун, һәтта улар бири-бири билән көрүшмәйду. Буни һәрбий хизмитини өтәп қайтқан һәрқандақ балидин сорап билишкә болиду. Армиядә илгири ашханиларда солдатлар тамақ тәйярлайдиған болса, һазир һәрбийләр кәспий ашпәзләрниң қолидин ғизалиниду. Кимләр бариду, кимләр бармайду? — Һәрбий хизмәткә чақириш тоғрилиқ һөҗҗәтни қолиға алған жигит алди билән мәҗбурий түрдә һәрбий-медицинилиқ комиссиядин вә психотесттин өтүши лазим. Вақти кәлгәндә уни һәрбий комиссариатқа чақиртимиз. Униң билән сөһбәт өткүзимиз. Һөҗҗәтлирини тәкшүрәймиз. Һечкимни биз армиягә мәҗбурий түрдә қолидин сөрәп елип маңмаймиз. Униң иҗтимаий әһвали биләнму һесаплишимиз. Армиядин вақитлиқ вә тамамән қелиши үчүн үч нәрсә керәк. Биринчиси, аиләвий шараитқа бағлиқ. Иккинчиси, оқушини давамлаштуруш үчүн һәрбий хизмитини кейингә қалдуруш мүмкин. Үчинчиси, саламәтлигигә бола тамамән армиядин чәтнитилиду. Алди билән уларниң қолида мошуларни тәстиқләйдиған һөҗҗәт болуши керәк. Ейтайлуқ, әгәр  өзиниң студент екәнлиги һәққидә ениқлима әкелип қоюп, кейин у оқушини ташлап кәтсә, билим дәргаһиниң рәһбәрлиги бу һәққидә бизгә үч күнниң ичидә хәвәрлиши шәрт. Шуниңдин кейин биз уни мәҗбурий рәвиштә армиягә чақиртимиз. Мечитта яки чиркода җа­вапкәрлик хизмәт атқу­ру­ватқанлар, сотланғанлар вә са­ламәтлиги тамамән яр бәрмигәнләр армиядин қал­дурулиду. Әлвәттә, буни испатлайдиған һөҗҗәт һаҗәт. «Һәрбий-техникилиқ мәктәп», дегән немә? — 2012-жилдин башлап Қазақстанниң барлиқ регионлирида балиларни армиягә тәйярлайдиған һәқлиқ курслар ечилди. У — Һәрбий-техникилиқ мәктәп, дәп атилиду.  Бу курста 22 яштин 27 яшқичә болған балилар казармида, һәрбий шараитта толуқ курста оқуп чиқиду. Низамнамини ядлайду, қурал тутушни вә уни етишни үгиниду. 40 күн оқуғандин кейин уларға һәрбий билет тапшурулиду. Мундақ хизмәтниң түри үчүн улар 263 318 тәңгә төләйду. Бу курсларда асасән аилә шараитиға мунасивәтлик яки оқушини давамлаштуруш хаһишида жүргәнләр оқуйду.  «Тохта! Ким қечип кетип барған?» — Бүгүнки күндә армиядин әттәй қечип жүргәнләр йоқниң орнида десәмму болиду. Амма бәзибир чүшәнмәсликләр пат-пат йүз берип туриду. Ейтайлуқ, бир жигит туғулуп өскән йеридә һәрбий тиркәшкә туруп, өзи башқа шәһәрдә ишләйду. Бәзидә ундақларниң қолиға һәрбий хизмәткә чақириш тоғрилиқ қәғәз тәгмәй қелиши мүмкин. Буларға кәчүрүм. Әнди кимду-бири әттәй, әрзимәс банә-сәвәпләрни тепип, қечип жүргән болса, улар қанун алдида җавап бериду. Мәсилән, қолиға чақириш қәғизини елип туруп, һәрбий комиссариатқа кәлмисә, у дәсләп 9000 тәңгә җәриман төләйду. Иккинчи қетим кәлмисә, 1000 айлиқ көрсәткүч көләмидә (бир айлиқ көрсәткүч 2269 тәңгә)  җәриман төләйду. Ялған һөҗҗәт ясиғанлар 3000 айлиқ көрсәткүч көләмидә җәриман төләйду. Шундиму йәнә қанунға хилаплиқ қилинса, униң үстидин җинаий иш қозғилип, бир жилға әркинлигидин айрилиши мүмкин. «Бизниңкиләрни» не­миш­кә армиягә алмайду?» — Өткәндә кабинетимға бир натонуш киши кирип кәлди. Униң миллитини ейтмаяқ қояй. Течлиқ-аманлиқтин кейин у маңа бирла соал билән  кәлгәнлигини ейтти. Йеңи тонушумни диққәт билән тиңшаватимән. «Немишкә «бизниңкиләрни» армиягә алмайсиләр?», деди у. Мән күлүп кәттим. Мана шуниңдин кейин, вақтимниң қислиғиға қаримай, униң билән узақ олтирип гәплишишкә тоғра кәлди. «Бу гәпни нәдин аңлидиңиз?» соридим униңдин. «Хәқләр деди» дәйду у. «Шу адәмниң он сәккиз яшқа толған балиси болса елип кәлсун, мән армиягә әвәтип беримән», дедим. Һәқиқәтәнму, әпқачти гәпләр адәмләрниң аң-сәвийәсини өзгәртиветидиғу.  Андин ойдурма гәп еғиздин-еғизға көчүп, түгмидәк нәрсә төгидәк болуп кетиду. Биз көпмилләтлик әлдә, худди бир аилиниң балилиридәк, инақ-иҗил  яшаватимиз. Бизниң қайғумизму, хошаллиғимизму ортақ. Бешимизға еғир күн чүшсә, биллә тартимиз. Армиягә һечқачан миллитигә қарап алмиған һәм буниңдин кейинму ундақ болмайду. Улуқ Вәтән уруши жиллири орусму, уйғурму, қазақму, өзбәкму қолиға қурал елип, биллә җәңгә атланди. Ғалибийәтниму биллә қарши алди. Һазирму шундақ. Илаһим, заминимиз теч болуп, бир-биримизгә течлиқ һаятта қол учимизни созайли. «Уйғур авазиниң» ениқлимиси Диас Сирдаш оғли, 1962-жили Алмута шәһиридә туғулған. Оттура мәктәптин кейин Кеңәш Иттипақиниң маршали И.Конев намидики Алмута Алий умумәскирий командилиқ училищесини тамамлиған. У һәрбий кийимни 1980-жили кийгән екән. 1984 — 1986-жиллири Авғанстанда һәрбий борчини өтәп кәлгәндин кейин өзи учум болған училищеда ишләйду. Шуниңдин кейин Атырав, Ақтөбә шәһәрлик Мудапиә ишлири бойичә башқарма башлиғи вәзипилирини атқурди. 2012-жили Ақтөбә шәһәрлик Мудапиә ишлири бойичә департаментиниң башлиғи.  Үч жилдин бери Түрксиб наһийәлик Мудапиә башқармисиниң башлиғи.