• Ақ халатлиқ инсанлар
• 12 Мамыр, 2017

Қоли йеник хирург

Шәмшидин АЮПОВ, «Уйғур авази»/ Хатирә дәптәр сәһипилиридин 1971-жил — Алмута дөләт медицина институтиниң алтинчи курс студентимән. Бүгүнки күн интайин қийин өтти. Сәвәви, бүгүн мән бемарға дәсләпки қетим операцияни ясидим. Адәттики қарғуүчәйни еливәттим. Бирақ бемар организимиға һеч дәхил кәлтүрмәйдиған бир хаталиққа йол қойдум. Скальпель үчәйни сәл-пәл тиливәтти. Қайғурғиним шунчилик, бирәр саат өзәмгә келәлмәй жүрдүм. Шу вақитта устазларниң бири: «Йоқла нәрсиләргә әшундақ қайғурсаң, сениңдин врач чиқмайду», дәп көңлүмни ясиғандин кейинла өзәмгә кәлдим.   1975-жил — Күзниң аччиқ соғи. Панфилов наһийәлик ағриқханиға әтигәнлиги саат 9.00да яш жигит еғир һалда йәткүзүлди. Он йәттә яшлар чамисидики бу жигитниң әһвали интайин еғир. Униң ашқазиниға чүшкән яра йерилип кетипту. Дәрһал операция бөлмисигә йетип бардим. Кәсипдаш хирурглар яш жигитниң һаятини сақлап қелиш үчүн бар мүмкинчиликләрни қиливетипту. Һошсиз ятқан жигитни көргәндә теним шүркинип, титирәк олашти. Шу пәйттә униң бир бармиғиниң мидирлиғинини байқидим. Дәрһал униң һаятини сақлап қелиш үчүн җиддий һәрикәт қилдим. Үч саатқа созулған операция утуқлуқ өтти. Әйтәвир, бемар аман қалди. Мән шуниңға хошал. Өзәмни бәхитлик һис қилдим. 1977-жил — Яркәнт шәһиридики Киров намидики оттура мәктәпниң 7-синипида оқуватқанда қарғуүчәй ағриғиға муптила болдум. Хирурглар ағриқ зориқип кәткәндин кейинла, операция ясиди. Шу вақитта хирург болуш армини қәлбимни чирмавалғанди. Мана, мәктәпни алтун медальға һәм медицина институтини қизил дипломға тамамлап, туғулған жутумда хирург болуп ишләватқинимғиму бәш жил толупту. Вақитниң өтүши билән ғәмгүзар анамниң, меһриван бовам билән момамниң адәмләргә яхшилиқ вә хошаллиқ һәдийә қилиш охшаш хисләтлирини чүшинип, уларниң қәдригә әнди йетиватимән. Һәрбир операциядин чиққан пәйттә бемарниң күлкисини көргәндә, жүригимдә хошаллиқ, өз кәспим билән пәхирлиниш туйғулири пәйда болиду. Яхшилиқ қилишқа йәниму интилип, адәмләрниң һаятини сақлап қелишқа алдираймән.... 1980-жил — Июль ейиниң қайниған иссиғи. Бүгүн тапиниға ишшиқ чүшүп, пути қардийип кәткән Татьяна исимлиқ 16 яшлиқ қиз ағриқханимизға еғир һаләттә йәткүзүлди. Бемарни тәпсилий тәкшүрүп көргәндин кейин, униң путини кесишкә тоғра кәлди. Татьяна ағриқханида бираз даваланғандин кейин өйигә чиқти... 1995-жил — Әтигәнлиги ишқа келишимгә, ағриқхана һойлисида бир аял иллиқ саламлашти. Униң салимини қобул қилип, алға илгирилишимгә у күлүмсирәп «Рашит Әлқәм оғли (Бемарлар билән кәсипдашлири Абдурешит акиға әйнә шундақ муамилә қилиду — Ш.А), Сиз мени тонумидиңизғу дәймән?», дәп тохтатти. Тиңирқиған пети туруп қалдим. У «Буниңдин он бәш жил илгири сиз операция қилған Татьяна болимән», дегәндин кейинла уни тонудим. Татьяна кесилгән путиға протез яситип кийивапту. Аилә қуруп, бала-чақилиқ бопту. Униң тәбәссүм әйлигән қияпитини көрүп, өзәмни бәхитлик һис қилдим... Мундақ вақиәләр һаятимда көп болди. 2017-жил — Ойлап көрсәм, ақ халат кийип, операция үстили йениға кәлгинимгә бийил 45 жил бопту. Мошу жиллар мабайнида миңлиған бемарларниң җенини аман елип қалған екәнмән. Студент пәйтләрдила институт кафедрисиниң хирургия бөлүмигә ишқа орунлишип, кечилири хирургларға ярдәмлишип жүрүп, бу кәсипниң қир-сирлирини хелила өзләштүрүвалғандим. Әнди интернатурида оқуватқанда болса, бемалал операция қилидиған болдум. Утуқлуқ өткән һәрбир операциядин кейин өзәмни йеник сезәттим вә бәхитлик һис қилаттим. Операцияниңғу йениги болмайду. Һәрқандақ операциягә чоң җавапкәрлик билән қараш керәк. Шу нәрсини пәхирлиниш билән тилға алимәнки, өзәм операция қилған он бәш миңдин ошуқ бемарниң бириму операция үстилидә қалған әмәс. Ишәнчим камилки, тәҗрибә қанчә көп болса, җавапкәрликму шунчә жуқури болиду. Мән мошу күнгичә мошу қаидигә әмәл қилип келиватимән... ХАТИМӘ Жуқурида кәлтүрүлгән мәлу­матлар һәқиқәтәнму «Қазақстан Җумһурийитиниң саламәтликни сақлаш әлачиси», алий дәриҗилик хирург, Панфилов наһийәсиниң Пәхрий граждини Абдурешит Әлқәмовниң һаятиға мәнсүп. 70-баһарини қарши еливатқан Абдурешит акиниң һаятида мундақ вақиәләр хелә нурғун йүз бәрди. Тәкитләш керәкки, бүгүн хәлқимиз арисидин йетилип чиққан атақлиқ врач-хирурглар санақлиқла болса, шуларниң бири — Абдурешит Әлқәмовтур. Әгәр «қоли йеник хирург» дәп миңлиған бемарларниң иззәт-еһтирамиға бөләнгән алий дәриҗилик хирургниң өмүр китавиниң сәһипилирини варақлисақ, төвәндики мәлуматларға егә болимиз 1947-жили Яркәнт шәһиридә туғулған. 1965-жили шу шәһәрдики Киров намидики оттура мәктәпни (һазирқи Х. Һәмраев намидики уйғур оттура мәктиви) алтун медальға тамамлиди. Аридин бир жил өтүп, Алмута дөләт медицина институтиниң давалаш факультетиға оқушқа чүшиду. 1972-жили институтни қизил дипломға тамамлап, врач-хирург мутәхәссислигини егиләп чиқиду. 1972 — 1978-жиллири Панфилов наһийәлик ағриқханисида хирург болуп ишләйду. 1978 — 1989-жиллири шу ағриқханиниң хирургия бөлүмини башқуриду. 1989 — 1996-жиллири наһийәлик ағриқхана баш врачиниң давалаш ишлири бойичә орунбасари болди. Униңдин кейин икки жил Панфилов, Кербулақ, Гвардия вә Уйғур наһийәлири ара мәҗбурий медицинилиқ ғәмсизләндүрүш фондиниң мудири болди. 1998-жили мәзкүр фондниң Алмута вилайити бойичә шөбисидә баш мутәхәссис вәзиписини атқурди. Әнди 1999-жили Или наһийәлик ағриқханиниң баш врачи лавазимиға кәлди. 2003-жили у Асфендияров намидики Қазақ миллий медицина университетиниң кафедрисиға ишқа тәклип қилиниду вә шу жилниң июнь ейида шәһәрдики 9-шипахана мәзкүр кафедриниң клиникилиқ базиси болуп бәкитилиду. Мана шу күндин тартип тәҗрибилик врач-хирург Абдурешит Әлқәмов ушбу шипаханиниң хирургия бөлүмини башқуруп келиватиду. Амәт бар йәрдә,  бәхитму болиду Абдурешит акиниң өмүрлүк җүпти Флюра һәдиму узун жил фельдшер болуп ишлигән. Кейинирәк, Қизлар педагогика институтиниң китапхана бөлүмини тамамлап, Яркәнт шәһиридики китапханиларниң биригә рәһбәрлик қилиду. Һазир пенсиядә. Әр-аял — үч қиз тәрбийиләп қатарға қошуп, улардин бәш нәврә сөйгән бәхитлик һәм амәтлик бова-мома. Қизлиримниң һечқа­йсиси мениң йолумда маңмиғини билән, уларниң маңа охшаш сәнъәткә болған һәвәс-иштияқи интайин күчлүк, — дәйду Абдурешит ака сөһбәтара. — Үчилиси Яркәнт шәһиридики музыка мәктивидә тәһсил көргән. Оттуранчи қизим Гүлмира Талдиқорған шәһиридики музыка колледжини тамамлиғандин кейин, Қурманғазы намидики консерваторияниң хор дирижери факультетиға оқушқа чүшкән еди. Амма өткән әсирниң 90-жиллири, ениғирағи, Кеңәш Иттипақи парчиланған мәзгилләрдә мәзкүр факультет йепилип қалди. Шуңлашқа қизим үчинчи курстин кейин, Йеза егилиги институтиниң ихтисат факультетида оқушқа мәҗбур болди. Һазир шоу-бизнес билән шуғуллиниду. Чоң қизим Илмира Талдиқорған педагогика институтиниң мәктәп йешиғичә болған факультетини тамамлиғандин кейин, Қонаев намидики университетниң ихтисат факультетида тәһсил көрди. Һазир өз кәспи бойичә ишләватиду. Әнди кәнҗә қизим Асийәм Аблайхан намидики хәлиқара мунасивәтләр вә дуния тиллири университетини тамамлиған. Һазир шоу-бизнеста. Мениң бәхтимму һәм байлиғимму әшу қизлирим. Мән Абдурешит акини тонуғандин бери байқиғиним, көрәңлик, махтанчақлиқ униң тәбиитигә ят. Мабада, у кимду-бириниң көңлини алалмиған болса, таң атқичә хатирҗәм ухлалмайду вә униңдин кәчүрүм сорашқа алдирайду. Униң йәнә бир алаһидә тилға елишқа әрзийдиған хислити, оттуз оғул баш қошқан мәшрәп-сорунларда «Йолуңға қарап», «Чевәр ярим» вә «Қарағымай» кәби көңүлгә йеқимлиқ нахшиларни бабиға йәткүзүп иҗра қилишни бәк яхши көриду. Ейтмақчи, униңға өз вақтида артист кәспини егиләш пурситиму туғулған. Йәни он биринчи синипни тамамлиған жили уни консерваториягә емтиһансиз қобул қилмақчи болған. Лекин ата-аниси оғлиниң бу мутәхәссисликни егилишигә қарши болиду. Бирақ у хирург кәспини таллавалғиниға һеч өкүнмәйду, бәлки сөйүмлүк кәспигә садақәт бағлиғини билән пәхирлиниду. Чүнки у мошу өткән жиллар җәриянида талай адәмләрниң җениға ара болуп, бемарларниң алқишиға еришип келиватқан саламәтлик пасибанлириниң бири. Шуң­лашқиму униң миннәтсиз меһнитидин һәммә миннәтдар.