• Жиллар вә адәмләр
• 07 Маусым, 2018

Тәқип қурвининиң оғли

Йешиң чоңайғансири балилиқ -өсмүрлүк чағлириңни көп әсләп, биллә өскән дост-қурбилириңни көз алдиңға кәлтүридекәнсән. Әлвәттә, улар һағда болуп, мошу кәмгичә қоюн-қолтуқ арилишип жүрсәк, нур үстигә нур болатти. Әпсус, ундақ әмәс екән. Һаят бизниң истәк-хаһишлиримизға беқинмай, бир-биримиздин айрийдекән. Ечинарлиғи, йешиң сәксәнгә кәлгәндә, ундақ қәдинасларниң сепи азийидекән. Мениң үчүн тәҗрибилик мәрипәтчи Мусин Ибрагимов әйнә шундақ өсмүрлүк вақтимиздин тартип бир парчә нанни тәң бөлүшүп йегән қәдинаслардин еди. Тәқипләш қурвининиң балиси болған у кичигидинла һаятқа башқичә қаратти. Жүрәк-алди болуп өскәнликтин, йенидикиләрниң көңлидин чиқишни һәммидин әвзәл көрәтти. Мән ағинәмниң мошу хислитини униң ахирқи дәқиқилиригичә байқап жүрдүм. Мусин билән Челәктики Киров намидики қазақ оттура мәктивидә тонуштум. Бу 1950-жили еди. У чағларда Челәкниң әтрапидики барлиқ дегидәк йезиларниң балилири ушбу мәктәптә билим елип, униң Интернатида тураттуқ. Мән 10 йешимда Интернатқа кәлдим. Балиларниң ичидә әң кичиги болуп чиқтим. Мусин вә башқа балилар бу йәрниң тәләп-тәртиплири билән рәсим-қаидилирини түгәл өзләштүрүп, өзлиригә ишәшлик болувалған пәйти екән. Мусин мениңдин бираз чоң болғанлиқтин, маңа акилиқ йол-йоруқ көрситип, йеңи тәртип-қаидиләргә тез үгинишимдә ярдәм қилди. Кейинирәк бизниң қатаримизға һазир исми җумһурийәт миқиясида тонулған Иминҗан Насировму қошулди. Бирнәччә милләтниң балилири интайин инақ яшаттуқ. Шу чағлардики еғир ихтисадий шараит, көпчилигиниң ата-ана меһридин айрилиши чоңларниму, кичикләрниму бир-бири билән йеқинлаштуратти. Бизниң билим елишқа болған ихласимиз наһайити жуқури еди. Чүнки биз билим елишни қийинчилиқтин қутулушниң бирла амали, дәп чүшинәттуқ. Һәқиқәтәнму шундақ еди. Мусин һәққидә гәп қилиштин бурун униң дадиси Иврайим Рози тоғрилиқ қисқичә ейтип өтүшни тоғра көрдүм. Ағинәмниң маңа ейтип беришичә, Иврайим ака өз дәвриниң билимлик һәм идрәклик адәмлиридин болуп, 1928 – 1935-жиллири Қарийота, Челәк йеза кеңәшлиридә рәис, Қорам йезисида Балилар өйиниң мудири хизмәтлирини атқурупту. Алмутида оқуп жүргән чеғида Мусин исимлиқ қазақ жигити билән бәк йеқин болуп, айрилмас достлардин болған екән. Һәтта, аилә қуруп, пәрзәнтлик болғанда, Иврайим оғлиниң исмини “Мусин”, Мусин болса, “Иврайим” дәп аташқа вәдиләшкән екән. Иврайим ака шу вәдиси бойичә 1936-жили Қорам йезисида дунияға кәлгән оғли Әхмәтҗанниң әзән чақирип қоюлған исмини Мусинға авуштуруп, һөҗҗәт алиду. Шуниң билән ағинимиз Мусин болуп қалиду. 1937-жили тәшкилатчанлиқ қабилийити түпәйли Иврайим ака Яркәнт шәһиригә МТСниң мудири болуп тайинлиниду. Мәлумки, бу жиллири жүргүзүлгән сәясий тәқип ақивитидин биз талай оғланлардин айрилдуқ. Иврайим акиғиму яла-төһмәтләр теңилип, бәлгүсиз сәвәпләр билән қамаққа елиниду. Аилиси болса, Челәккә қайтип келиду. Өмриниң талай қисмини тикәнлик симлар ичидә өткүзгән Иврайим ака 1953-жили ақлиниду, амма униңға өйигә қайтип келиш несип болмайду. – Иврайим акиниң аилиси Челәккә көчүп кәлгәндин бери биз бир там хошна олтардуқ, балилири билән бир кочида ойнап чоң болдуқ. Мусинниң аписи Хеличәм һәдә «Авангард» колхозида ишчи, акиси Турсун шофер, һәдиси Айимгүл Уйғур театрида ишләтти. Сиңлиси Санийәм өй ишлири билән бәнт еди. Қийинчилиқларда чоң болған Мусинниң бойида кичигидинла әмгәксөйгүч, тиришчанлиқ хислити шәкилләнгән еди. Мусин мәктәптә оқуп жүргән вақтидила помидор өстүрүш билән шуғулланған еди. Мана шуниңдин чүшкән дарамәт билән аилини асратти, – дәйду у тоғрилиқ Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Пәхрий граждини, қәдирлик ағинимиз Иминҗан Насиров. Өткән әсирниң оттурилирида уйғур яшлириниң толиси Ташкәнт шәһириниң алий оқуш орунлирида билим елишқа тиришатти. 1954-жили мәктәпни тамамлиған Мусинму бир топ қурбилири билән шу йәргә атлинип, Оттура Азия дөләт университетиниң география факультетиға оқушқа чүшиду. Уни тамамлиғандин кейин Челәк наһийәсигә қарашлиқ Масақ йезисидики сәккиз жиллиқ мәктәптә, андин Челәк йезисидики Киров намидики мәктәптә ишләйду. Хизмитини адил атқуридиған яш муәллим наһийә рәһбәрлиги тәрипидин Челәк йезисидики кәчки мәктәп мудириниң орунбасари, наһийәлик билим бөлүминиң инспектори хизмәтлиригә тайинлиниду. 1967-жили Челәк йезисида Абдулла Розибақиев намидики уйғур оттура мәктиви ечилғанда, Мусин мәзкүр мәктәпниң илмий мудири болуп тайинлиниду. Мәктәптики башланғуч партия тәшкилатиниң кативи сүпитидә, җәмийәтлик ишларниң бешида туриду. Кеңәш дәвридә мәктәпниң чоң синип оқуғучилири совхозларға ярдәм берәтти. Мусин 1982 – 1986-жиллар арилиғида А.Розибақиев намидики оттура мәктәпниң «Авангард» совхози йенида қурулған «Лачин» әмгәк вә дәм елиш лагерини башқуриду. Егилик ихтисадиниң көтирилишигә һәссә қошиду. Шундақла мәктәптә башқиму җәмийәтлик ишларда паалийәтчанлиқ көрситиду. Мусин Ибрагимовниң әстаидил әмгиги мунасип баһалинип, «Қазақ ССРниң маарип әлачиси» унваниға еришти. Пешқәдәм муәллимниң йүзлигән шагиртлири һазир һәрхил саһаларда үнүмлүк әмгәк қиливатиду. Шуларниң қатарида Мусинниң өзиниң пәрзәнтлириму бар. Оғуллири Малик билән Мурат А.Розибақиев намидики оттура мәктәпни әла баһаларға тамамлиди. Һәр иккилиси Алмута шәһиридики С.Асфендияров намидики медицина институтида тәһсил көрүп, өз мутәхәссисликлири бойичә ишләватиду. Қизи Гүлнисәм Алмута шәһиридики Н.Островский намидики мәхсус мәктәпни әла баһалар билән тамамлиди. Ишиктә шәһиридики юридик колледжида тәһсил көрди. Һазир у иҗтимаий паалийәт билән шуғуллинип, наһийәниң җәмийәтлик ишлириға арилишип келиду. Рәпиқиси Дүрнисәм Мусиниң орниға балилириға йол көрситип, нәврә-чәврилириниң шат күлкисидин бәһир елип яшимақта. Рәһимҗан ҚӘМБӘРОВ, пешқәдәм устаз. Әмгәкчиқазақ наһийәси.