• Йеңилиқлар
• 19 Қыркүйек, 2018

Әһмийити зор баш қошуш

Сабирәм ӘНВӘРОВА, “Уйғур авази” Елимиз Президенти Н.Ә. Назарбаевниң «Төртинчи санаәт инқилави шараитидики тәрәққиятниң йеңи имканийәтлири» Мәктүбидә агросанаәтни риваҗландуруш һәққидә һәртәрәплимә ейтилиду.Мошу йөнилиштә Уйғур наһийәсидә көзгә көрүнәрлик ишлар әмәлгә ашмақта. Өткән һәптидә Баһар йезисидики бәрикәткә толған етиз мәйданида, «Универсал» ширкәтләр топиниң президенти Закирҗан Кузиев, Яркәнттики крахмал-ширнә заводиниң вәкили Султанмурат Исрапилов, Уйғур наһийәсиниң һакими Шөһрәт Нурахунов, наһийәлик мәслиһәтниң кативи Нурәким Есжан, Баһар йеза округиниң һакими Қадиржан Бағбаев вә йеза деханлириниң қатнишиши билән болуп өткән баш қошуш шу җүмлидиндур. Оқурмәнләргә мәлумки, гезитимизниң өткән санлириниң биридә баһарлиқларниң “Яркәнт крахмал-ширнә заводи” билән һәмкарлиқта көмүқонақ өстүрүшни қолға алғанлиғи һәққидә язған едуқ. Бу қетимқи жиғинниң асасий мәхсити – мәзкүр башланмини давамлаштуруп, бирликтә чоң нәтиҗиләрни қолға кәлтүрүш. Буниңдин авал тәкитлигинимиздәк, Баһарға терилгән көмүқонақниң он икки сорти жиғивелинғандин кейин, әң көп һосул бәргән сортни келәр жили 300 – 400 гектарға көпәйтиш мәхсәт қилинған еди. Мәзкүр баш қошушта көмүқонақни өстүрүш, пәрвиш қилиш, вақтида суғирип, мол һосул елиш йоллири тәпсилий чүшәндүрүлди. Дәсләп сөз новитини алған Султанмурат Исрапилов “Яркәнт крахмал-ширнә заводиниң” бүгүнки иш-паалийити һәққидә қисқичә тохтилип, бүгүнки әһмийәтлик баш қошушқа көмүқонақ өстүрүш технологиясини тәтқиқ қилғучи мутәхәссисләр билән биллә Россия, Түркия вә Өзбәкстандин кәлгән шәхсләрниңму қатнишиватқанлиғини ейтти. Андин «Агро импекс» ҖЧЙниң баш мудири Анатолий Шакирҗанов сөз елип, көмүқонақтин мол һосул елиш үчүн йәр-су, техника мәсилисигә җиддий көңүл бөлүш керәклигини тәкитлиди. Бүгүнки күндә көмүқонақтин түрлүк-түмән мәһсулатниң ишләп чиқирилидиғанлиғини, шуңлашқа бу зираәт базириниң иштик болуватқанлиғини ейтип, деханларни пурсәтни қолдин бәрмәй, йәң түрүп тиришип әмгәк қилишқа чақирди. Новәттики сөз Түркиядин кәлгән «Clobol-lnks» компаниясиниң вәкиллиригә берилди. Улар көмүқонақниң нәмликни яхши көридиған, суни көп тәләп қилидиған зираәт түри екәнлигини чүшәндүрди. Адәмниң қан бесими көтирилгинидәк, топиниңму қисим дәриҗиси болидиғанлиғини ейтип, көпинчә етизниң дарамәт бериши топиға бағлиқ екәнлигини тәкитлиди. Топиға чечилған оғутниң жиллар өтүп жиғилип, тузға айлинип, нәтиҗидә йәрниң шорлинип кетидиғанлиғини, әнди шор йәрдә өскән көмүқонақниң үнүмдарлиғи төвән болидиғанлиғини қәйт қилди. Көмүқонаққа оғутни вақтида чечишниң зор әһмийәткә егә иш екәнлигини тәкитләп, азот, фосфор, калий қатарлиқ элементлар йетишмигән әһвалда, һосул миқдари аз болупла қалмай, сүпитиниңму төвәнләйдиғанлиғини қәйт қилди. Көмүқонақниң яхши һосул бериши – пәрвиш қилинишиға, топа қувитигә, һава райиға вә яхши суғирилип, вақтида оғутлинишиға мунасивәтлик екәнлигини һәртәрәплимә чүшәндүргән мутәхәссисләр, деханларниң соаллириға қанаәтлинәрлик җавапларни бәрди. Уйғур наһийәсиниң һакими Шөһрәт Нурахунов наһийәдә көмүқонақ өстүрүш ишини җанландуруш үчүн һәмкарлиқта ишләшниң һеч зийини йоқ екәнлигини атап өтти. Бүгүнгичә “етиз мәликисини” мал озуғи сүпитидила пайдилинип кәлгән деханларни әндиликтә уни “Яркәнт крахмал-ширнә заводиға” өткүзүп, тапавәт тепишниң йеник йолиға қәдәм ташлашқа чақирди. Әгәр бирлишип, тиришип ишләйдиған болсақ, Панфилов наһийәси йәткән нәтиҗигә йеқин келәчәктә наһийә деханлириниңму чоқум йетидиғанлиғиға ишәнчә билдүргән һаким “бош ятқан боз даламизни бәрикити ташқан етизға айлинидиғанлиғиға, яхши бир башланмини қолға алған баһарлиқларниң буниң билән чәклинип қалмайдиғанлиғиға ишинимән” дәп тәкитлиди. Шуниңдин кейин сөз новитини алған Закирҗан Кузиев наһийә турғунлириниң ойғинидиған вақти-саати йетип кәлгәнлигини ейтип, Яркәнт тәвәсиниң барлиқ йери көмүқонақ пәрвиш қилиш үчүн бирдәк яхши әмәс екәнлигини, лекин хәлқиниң ирадиси, тиришчанлиғи, түпәйли бүгүн терилғу мәйданини 27 миң гектарға көпәйткәнлигини үлгә қилип көрсәтти. Уйғур наһийәси турғунлириниң алма-өрүк биләнла чәклинип қеливатқанлиғини ейтип, әмәлиятта, көмүқонақ өстүрүш арқилиқ мол тапавәт тепишқа имканийәтниң йетәрлик екәнлигини тәкитлиди. Натиқ шундақла һазир “Яркәнт крахмал-ширнә заводиға” хам әшияни чәт әлләрдин буйрутма арқилиқ еливатқанлиғини ейтип, «Немә үчүн өз елимиздики бепаян далаға ашлиқ терип, өзимизни өзимиз тәминләп, өз хәлқимизниң турмуш шараитини яхшилимаймиз?!», дегән ой-пикрини оттуриға қойди. Әгәр бирнәччә дехан егилиги бирикип, “Яркәнт крахмал-ширнә заводи” билән һәмкарлиқта иш елип барса, көмүқонақ өстүрүштә ишлитилидиған барлиқ чиқимни завод өз зиммисигә алидиғанлиғини, деханларниң пәқәт йәрни күтүп, көмүқонақни өстүрүшкә мәсъул болидиғанлиғини, келишим бойичә көмүқонақ тәйяр болғанда, һосулниң 50 пайизи заводқа өтүп, қалған 50 пайизини деханлар билән келишкән һалда базар нәрқи билән заводниң сетивалидиғанлиғини, нәтиҗидә һәр икки тәрәпниң тәң пайда көрүп, зиянниң болмайдиғанлиғини чүшәндүрди. Әлвәттә, бу ишләймән дегән адәмгә әң яхши мүмкинчиликтур. Ахирида сөз алған округ һакими Қадиржан Бағбаев жутдашлириниң келәчигидин зор үмүт күткүзүватқан башланмисиға апирин ейтип, бийил Баһардики 130 гектар йәргә көмүқонақ өстүрүшкә әмгиги сиңгән бирқатар турғунларға миннәтдарлиғини билдүрди. Хулләс, бу қетимқи баш қошушта деханлар көмүқонақ өстүрүшниң мол тәҗрибисидин йетәрлик дәриҗидә мәлуматқа егә болди.