• Замандаш
• 14 Қыркүйек, 2012

Һелиму сәп алдида

Кеңәш Иттипақи дәвридә һөкүмранлиққа егә болған коммунистлар партияси өз сепидики билими йетүк, иш-тәҗрибиси мол вә әң асаси, вәтини билән хәлқи үчүн җенини пида қилидиған кадрларни ишләп чиқиришниң асқап қалған қалақ участкилириға әвәтип, уларға мәлум қәрәл ичидә моҗут әһвални түп-асасидин өзгәртиш вәзиписини жүкләтти. Партия ейтти, тапшурмини орунлаш керәк. Тәртип-интизам, җавапкәрлик, хәлиқ алдидики уят-номус чүшәнчилири шу мәзгилләрдә бөләкчила әһмийәткә егә болуп һәм аддий ишчи-дехан, һәм йетәкчи рәһбәр бирдәкла адил әмгәк қилишқа тиришидиған. Әйнә шундақ қалақ участкилар билән егиликләрниң ихтисадини көтирип, тәрәққиятиға күч-ғәйритини, яшлиқ ялқунини сәрип қилған әмгәк адәмлири Уйғур наһийәсидиму көпләп санилиду. Шуларниң әстаидил вә пидакаранә әмгиги билән мәзмунлуқ һаятини мақалимиз қәһримани Махмут ака Қасимовниң әмгәк паалийити мисалидинму рошән көрүшкә болиду. Чарин йезисида йеңи егиликниң һулини қурушқа ат селишқан дехан — Қасим ата билән Гүлсүмхан аниниң аилисидә дунияға кәлгән Махмут акиниң өз тәңтушлириға охшаш, балилиқ дәври болмиди десәкму, болиду. Чүнки, бу пәйттә елимизда Улуқ Вәтән уруши овҗ алған еди. Уруш башланғанда әндила бәш яшқа толған Махмут етиз-ериқта топиға милинип жүрүп чоң болди. Қолиға қурал тутқидәк чамиси бар жутдашлири қатарида, Қасим ата чоң оғли Мәсимҗанни әгәштүрүп, җәң мәйданиға кәткән еди. Көп өтмәйла, уларниң қаза болғанлиғи һәққидә «қара хәт» кәлди. 6 пәрзәнтни бағриға басқанчә, дәрт-әләмлирини зедиләшкән қәлбигә қачилиған Гүлсүмхан ана, әл бешиға чүшкән қайғу-һәсрәтни тәң бөлүшүп, миң бир җапалар билән балилирини қатарға қошуведи... Аилиниң иккинчи оғли Иврайимҗан уруш мәйданидин аман келип, һәрбий қурулуш әскәрлири сепидә хизмәт қиливатқанда, Москва шәһиридики «Россия» меһманханисида йүз бәргән өртни өчиришкә қатнишип, алған җараһәттин қаза болди. Бу дәртни көтирәлмигән аниму көп өтмәй көз жумиду. Үчинчи оғли — Алимҗан Қасимов Уйғур наһийәлик комсомол комитетида, Алмута вилайәтлик парткомда ишлигән. Кейинирәк философия пәнлириниң намзити аталған Алимҗан ака һаятиниң ахирқи дәмлиригичә «Уйғур авази» гезитиниң қошумчиси «Йеңи һаят» гезитиға муһәррирлик қилди. Униң оғли Расулму Алмутида өрт өчириш пәйтидә, чоң дадиси Иврайимҗанниң җасаритини қайтилап, яш өмрини пида әтти. Бу паҗиәни Алимҗан ака көтирәлмиди. Махмут ака йәнә бир қериндиши — Һакимҗандинму бемәзгил айрилди. Һазир у ялғуз қериндиши Асимҗан билән әшу еғир қисмәтләргә толған пүткүл бир аилиниң тәғдиригә тән берип, пәрзәнтлири билән нәврилириниң бәхтини бир Алладин тиләп яшаватиду. Бойниға есилип-әркиләп, һидиға тоймиған атиси, шунчә җапаларни тартип, һалавәт көрмәй кәткән аниси вә һаят билән әтигән видалашқан қериндашлириниң көйүги униң қәлбини азаплап, жүрәк-бағрини өртәйду. Һә, Махмут ака тәғдирниң мошу еғир синақлирини, умумән, өтмүшни пат-пат әсләйду.  Чарин йәттә жиллиқ, андин Чоң Ақсу оттура мәктивини тамамлиғандин кейин, ана жутида егилик ишлирида ишләп жүргән Махмут ака колхоз башқармисиниң йолланмиси билән 1957-жили Алмутидики Зооветеринария институтиға оқушқа чүшиду. Алий билим дәргаһини утуқлуқ тамамлап, Свердлов намидики колхозниң баш мал дохтури лавазимини егиләйду. Шу әснада ана жутниң бәрикитини ашуруш үчүн йәңни түрүп ишқа киришкән яш мутәхәссис өзиниң немигә қадир екәнлигини әмәлий ишлири билән көрситишкә тиришти. У атиси Қасим бовайға охшаш тәләпчан, идрәклик, тинимсиз вә җавапкәрликни чоңқур һис қилидиған әмгәк адими болуп тавланди. Чүнки, атисиму дәсләп аддий дехан, андин егилик партия ячейкисиниң кативи, кейинирәк бригадир болуп ишлигән. Аридин қуш уйқисидәк вақит өтүп, наһийә рәһбәрлиги яш мутәхәссисниң утуқлиридин хәвәр тепип, кәлгүсидә уни наһийәниң әң қалақ участкилириға әвәтиш қарариға келиду. — Шу мәзгилләрдә кадрларни у яки бу участка вә егиликләргә әвәтип, әмгәк үнүмдарлиғини ашуруш, әмәлиятта синақтин өтүп, өзини ақлиған усул еди, — дәйду сөһбәтдишимиз. — Бу хил тәклип-буйруққа баралмаймән, қолумдин кәлмәйду, дейишниң орниму йоқ. 1967-жили наһийә рәһбәрлиги уни наһийәлик мал давалаш станциясини башқурушқа әвәтти. Бу мәһкимидә бир аз ишлигәндин кейин, у йеза егилиги мәһсулатлирини сетивелиш вә униң сүпитини яхшилаш бойичә дөләт инспекциясиниң мудири, наһийәлик иҗраий комитетта бөлүм башлиғи, андин йеза егилиги башқармисиниң баш мал дохтури лавазимлирида хизмәт қилди. 1974-жили «Әмгәк» колхозиниң партком кативи болуп ишләватқинида, Махмут ака Алмута Алий партия мәктивигә әвәтилип, уни тамамлиғандин кейин, қалақ егиликләрниң бири — «Октябрь» колхозиға йол тутти. Бу егиликни үч жил башқурғандин кейин, төрт жил наһийәлик ветеринария станцияси баш дохтуриниң орунбасари, андин дехан егиликлири иттипақиниң рәиси, наһийәлик ветсанотрядниң башлиғи, наһийәлик мудирийәтниң миллий сәясий комитетиниң рәиси, наһийәлик архив мудири вә «Отан» партияси наһийәлик тәшкилатиниң иҗраий мудири қатарлиқ җавапкәр лавазимларда ишлиди. Наһийәдә мәзкүр сәясий партия тәшкилатини қурушқа көп күч чиқарған тәҗрибилик тәшкилатчи 2000-жили һөрмәтлик дәм елишқа чиқти.  40 жилға йеқин вақит наһийә ихтисадини көтиришкә, униң иҗтимаий вә сәясий нәпәсини рәтләшкә паал арилишип, вақит билән һесаплашмай, кәсипдашлири билән бир җан — бир тән әмгәк қилған Махмут акиниң әҗир-еқидиси һөкүмәт тәрипидинму мунасип баһалинип турди. У һәр хил жилларда Қазақ ССР Алий Кеңишиниң, вилайәтлик партия комитети билән вилайәтлик кеңәш иҗраий комитетиниң, «Отан» җумһурийәтлик партияси Мәркизий Комитетиниң вә «Отан» вилайәтлик партия тәшкилатиниң бир нәччә Пәхрий ярлиқлири, «Һөрмәт Бәлгүси» ордени, «Җасарәтлик әмгиги үчүн», «Әмгәк ветерани» медальлири вә башқиму маддий һәм мәнивий мукапатлар билән тәғдирләнди. Махмут ака билән қириқ жилдин бери өй-очақлиқ болуп келиватқан Хатәм һәдә Ғулам қизи һөрмәтлик дәм елиштики тәҗрибилик терапевт-кардиолог. Һазир наһийәлик ағриқханидики кәсипдашлириға, һаҗәт болғанда, мол иш-тәҗрибисигә асаслинип, пикир-мәслиһәтләрни берип кәлмәктә. Балилириниң һәммисила алий билимлик мутәхәссисләр. Пәқәт тунҗа қизи Асийәмниң башқа кәсип егилигәнлигини демисә, қалған пәрзәнтлириниң һәммиси — Ләйла, Гөзәл, Гүлинур вә Арман анисиниң изини бесип, тиббий хадимлардин болуп йетилди. Уларниң һәммиси ата-анисиға охшаш, өз ели вә хәлқи хизмитидә болуватиду. Әнди, мошу күнләрдә һаятиниң 75-даваниға көтирилгән Махмут ака наһийәдики җәмийәтлик ишлардин қол үзмәй, һаман алдинқи сәптә келиватиду. Чүнки, у үгәнгән адити бойичә һеликәм хәлқиниң ғеми билән яшаватқан инсан.

Махмут ИСРАПИЛОВ.

Уйғур наһийәси.