• «Уйғур авазиниң» сәйилгаһи
• 23 Қаңтар, 2019

Сарғайди

Сарғайди оюни уйғурларниң гүләңгүч учуштин келип чиққан өзгичә әнъәнивий тәнтәрбийә түри болуп, у «чақпәләк» дәпму атилиду. Қедимдин тартипла, һейт-мәйрәм күнлири яки деханчилиқниң арсал вақитлирида бу хил паалийәтләр өткүзүлүп кәлгән. Сарғайди йоған хадиға яғач чақ, чақ тутқучни ағамча билән бағлаш арқилиқ ясилиду. 15 – 20 метр егизликтики хада йәргә тик орнитилип, чақ тутқуч хадиниң асти қисмиға киргүзүлиду вә хадиниң учиға бәкитилиду. Чақни айландурушқа әплик болуши үчүн чақ билән хадиниң асти қисмиға киргүзүлгән тутқуч ағамчиға четилиду. Чақниң икки тәрипигә, оттурисиға адәм дәссәп турғидәк тахтай бәкитилгән икки ағамча бағлиниду. Оюн башланғанда төрт-төрттин икки топқа бөлүнгән жигитләр саат стрелкиси йөнилиши бойичә чақни айландуриду. Бу пәйттә чақтики гүләңгүчкә чиққанларму чақ билән тәңла пеқирайду. Чақ қанчә тез айланғансири гүләңгүчтикиләрму шунчә егиз өрләйду. Бу вақитта яңрақ нағра-сүрнәй авази бошлуқта пәрваз қиливатқан адәмләргә җор болуп, оюнни техиму қиздуруп, җанландуриду. Сарғайди оюниниңму өзигә хас қаидиси болуп, уни жигитләр арисидин сайланған жигитбеши назарәт қилиду. Әгәр оюнчилар арисидин кимду-бири лайиқсиз қилиқларни қилип, сорунниң тәртивини бузса, жигитбеши гунасиниң еғир-йениклигигә қарап яки көпчиликниң тәливигә асасланған һалда уни җазаға буйруйду. Бәк еғир әйипкә йол қойғанлар сорундин һайдап чиқирилиду.