• Жиллар вә адәмләр
• 30 Қаңтар, 2019

Мәзмунлуқ өткән өмүр

Йолдаш МОЛОТОВ, “Уйғур авази” Бу күнләрдә Һасановлар аилисидә хошаллиқ дәмлири һөкүм сүрмәктә. Чүнки чоң аилиниң мөтивәр аниси Клара Кичикова 80 яшлиқ тәвәллудини нишанлаватиду. – Унимисамму балилар бу күнни чоң нишанлаймиз дәп қоймайватиду, – дәйду Клара ана күлүмсирәп. – Мана шуниң тәрәддутини көрүватиду балилирим. Худаға миңқатлиқ шүкри, балилиримниң инсави бар. Һәқиқәтәнму анимиз билән болған сөһбәт давамида қизи Гүлмира билән оғли Лутфи һәр он-он бәш минутта телефон қилип анисиниң әһвалини, кәйпиятини сорап турди. «Аниға мошуниңдин артуқ бәхит болмиса керәк» дәп ойлидим ичимдә. Клара аниниң өмүр сәһипилирини варақлиғанда, униң мошундақ бәхиткә мунасип екәнлигигә ениқ көз йәткүздим. Клара Кичикова 1939-жили Яркәнт шәһиридә туғулған екән. Униң атиси Абдуреһим заманға лайиқ билим алған, көзи очуқ адәм болған. Муәллим, мәктәп мудири, наһийәлик билим бериш бөлүминиң башлиғи болуп ишлигән. Сәккиз бала тепип, қатарға қошқан. Уларниң һәммиси билимлик болуп йетилди. Оғуллириниң чоңи Решит Кичиков узун жиллар давамида мәтбуат саһасида хизмәт қилип, Қазақстандики уйғур журналистикисиниң тәрәққиятиға мунасип төһпә қошти. Клара Кичикова Яркәнттики рус оттура мәктивидә билим алиду. Тәбиитидин идрәклик, өткүр қиз мәктәптә яхши оқупла қалмай, җәмийәтлик ишларғиму паал қатнишиду. – Кичигимдинла дохтур болушни арман қилған едим, – дәп әсләйду Клара ана. – Шуңлашқа мәктәпни әла баһаларға тамамлап, һөҗҗәтлиримни Алмутидики медицина институтиға тапшурдим. Дәсләпки емтиһанлардин оңайла өттүм. Ахирқи емтиһанни тапшуруватимән. Емтиһан еливатқан устазлар бериватқан җаваплиримға «тоғра, тоғра» дәватиду. Ахирида бир муәллим «сизгә үч қоюмиз» деди. Мән аң-таң болуп қалдим. Алдида турған емтиһан җаваплиримни пүкләп-пүкләп, алдиға ташлап бәрдимдә, чиқип кәттим. Шундақ қилип, дохтур болуш арминим орунланмиди. Бирақ буниңға һеч өкүнмәймән. Оқушқа чүшәлмәй өйигә қайтип кәлгән қизни өзи оқуған мәктәпниң мудири ишқа тәклип қилиду. Мәктәптә у пионерлар отрядиниң рәһбири вәзиписини атқуриду. – Мәктәптә ишләп жүргән пәйтимдә устазлиқ кәсипни яқтуруп қалдим, – дәйду ана. – Шуңлашқа келәр жили һеч ойланмайла Қазақ дөләт университетиниң тарих факультетиға һөҗҗәтлиримни тапшурдум. Емтиһанлардин сүрүнмәй өтүп, оқушқа чүштүм. У дәвирдә университетқа оқушқа чүшүш дегән наһайити әтивалиқ болидиған. Бу дәқиқиләрдә мениңму, ата-анамниңму хошаллиғи чәксиз еди. Клара Кичикова үгәнгән адити бойичә университетта яхши оқупла қалмай, җәмийәтлик ишлардиму алдинқи сәпләрдин көрүниду. Университетни утуқлуқ тамамлиған яш мутәхәссис йолланма билән Уйғур наһийәсигә ишқа әвәтилиду. Мошу пәйтләрдә өзиниң өмүрлүк җүпти Муһидин Һасанов билән тонушуп аилә қуруп үлгириду. У һоқуқ қоғдаш органлирида хизмәт қилатти. Шуңлашқа улар көп өтмәй хизмәт баби билән Қапчиғай шәһиригә көчүп келиду. Клара ана болса, мәктәпкә ишқа орунлишиду. Шуниңдин бери қириқ жил давамида бир мәктәптә әмгәк қилди. Әлвәттә, пешқәдәм устазниң өз паалийитидә қол йәткүзгән утуқлириму көп болди. Униң шиҗаәтлик әмгиги мунасип баһалинип, бирнәччә қетим пәхрий ярлиқлар, тәшәккүрнамиләр билән тәғдирләнди. Әң муһими, у билим бәргән шагиртлири утуқларға йетип, устазини хошаллиққа бөлиди. Җәмийәтлик ишларсиз жүрәлмәйдиған Клара ана Қапчиғайда уйғурлар арисидики җәмийәтлик ишларға йеқиндин арилишишқа башлиди. Миллитимизгә аит һәрқандақ тәшәббусларни қоллап, қапчиғайлиқ уйғурларниң бешини қошушқа көп күч чиқарди. Һөрмәтлик дәм елишқа чиққанда, Қапчиғай шәһириниң уйғур җамаәтчилиги йәкдиллиқ билән мәдәнийәт мәркизиниң рәиси қилип сайлайду. Маһир тәшкилатчи қисқа вақит ичидә тәшкилат ишини техиму җанландурувәтти. Йәрлик дөләт органлири билән йеқин мунасивәттә болуп, миллитимизгә аит мәдәний мәсилиләрни һәл қилишқа бар күч-ғәйритини сәрип қилиду. – Қапчиғайда оттуздәк уйғур аилиси бар, – дәйду ана. – Наһайити инақ, өм. Һәрқандақ ишларни миллий әнъәнилиримизгә, урпи-адәтлиримизгә мувапиқ өткүзүп турдуқ. Болупму яшлиримизни мошундақ ишларға җәлип қилишқа тириштуқ. Һәрхил мәйрәмләрдә, шәһәрдә өткән чарә-тәдбирләрдә қапчиғайлиқлар уйғурларни тонуйдиған болди. Норузларда йәрлик һакимийәт вәкиллири биринчи новәттә бизниң дәстиханға келидиған. Уйғур миллий таамлиридин еғиз тегип, сәнъитимизни, мәдәнийитимизни көрәтти. Тиҗарәтчи яшлиримиз болса тәминати начар, муһтаҗ аилиләргә дайим ярдәм берип кәлди. Шу сәвәптин болса керәк, йәрлик һакимийәт бизниң ишимизни дайим башқиларға үлгә қилип көрситидиған. Паалийәтчан Клара ана тиҗарәт биләнму шуғуллинип, Қапчиғай көлиниң әтрапида дәм елиш зонисини ачти. – Дәм елиш зонисини ачқанда, биз, биринчи новәттә, бу йәрдә миллий алаһидилик болушини мәхсәт қилдуқ, – дәйду Клара ана сөһбәтара. – Қирғақ бойиға дәл-дәрәқләрни тиктуқ, гүлләрни олтарғуздуқ. Уйғурларниң бүглүклирини салдуқ, миллий таамлиримизни тәклип қилдуқ. Көп өтмәйла ишимиз жүрүшүп кәтти. Башқа җайлардин уйғурлиримиз бизниң зонини издәп келидиған болди. Униңдин ташқири мошундақ тиҗарәт билән шуғуллинишни халайдиғанлар мәслиһәт сорайдиған болди. Ундақларға қолумдин келишичә ярдәм беришкә тириштим. Һазир шу жигитләрниң бирнәччиси мошу тиҗарәт билән шуғуллиниватиду. Тәкитләш лазимки, Клара Кичикова Қапчиғай шәһәрлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизини башқурған жиллири қапчиғайлиқ уйғурлар һәққидә наһийәлик, вилайәтлик гезитларда нурғун мақалилар берилди. Мәркәзниң иш-паалийити, тәҗрибиси башқиларға тонуштурулди. Әлвәттә, бу йәрдә Клара Кичикованиң әмгигиму зор. Мошу кәмгичә қапчиғайлиқлар Клара аниниң әһвалидин хәвәр елип, һәрқандақ ишларда мәслиһәтләр сорап туриду. Клара Кичикованиң йолдиши Муһидин Һасанов өмүрбойи һоқуқ қоғдаш органлирида ишлиди, һазир истипада. Иккиси бир қиз, бир оғул тепип қатарға қошти. Оғли Лутфи ата изини бесип, милициядә ишлиди. Уму истипадики майор. Қизи Гүлмира дохтур. – Мана һазир зиммимизгә наһайити «җавапкәр» иш жүкләнди, – дәйду мөтивәр ана күлүмсирәп. – Бовай иккимиз тоққуз нәврини чоң қилип болдуқ. Әнди чәвриләрни беқиватимиз. Мениң оюмчә, инсан үчүн буниңдин артуқ бәхит болмиса керәк. Бәзидә нәврилирим «арманлириңиз барму, мома?» дәп сорап қалиду. «Йешиңниң қанчигә келишидин қәтъий нәзәр, адәмдә арман болмиса, униң түгәп-пүткини. Мениң арманлиримниң көписи орунланди. Әнди силәрниң арманлириңлар орунлансекән дәп арман қилимән» дәп җавап беримән.