• Кәсипдаш һәққидә сөз
• 21 Тамыз, 2019

«Мән журналистикини таллавалдим»

Бәхтишат СОПИЕВ, «Уйғур авази» Кәсипдаш һәққидә йезиш наһайити қийин. Уни аз дегәндәк, сөһбәтдишим мениңдин хелила чоң. Үч дәвирни көргән журналист. Кеңәш Иттипақи, униң парчилиниши вә Қазақстан мустәқиллик алған жиллар. У –«Вечерные Алматы» гезити баш муһәрририниң орунбасари Абдухелил Җәлилов. Абдухелил Әркиноғли уйғурлар билән анчә арилишип кәтмәйду. Буни өзиму иқрар қилиду. Униң дадиси, мәрһум Әркин ака Җәлилов билән қоюқ арилишаттуқ. У гезитимизниң йеқин дости еди. Пат-пат көрүшүп тураттуқ. Әркин ака өз вақтида Уйғур наһийәсидә җавапкәрлик хизмәтләрни атқурди. Наһийәлик иҗраий комитетиниң рәиси болди. Дадисиниң хизмитигә бола, Алмутида туғулған Абдухелилға Чонҗида оқушқа тоғра кәлди. У оттура мәктәпни яхши баһаларға тамамлап, ҚазДУниң журналистика факультетиға оқушқа чүшти. Чүнки журналист болуш униң балилиқ армини болған. – Мәктәптә оқуп жүргән пәйтимдә «Дружные ребята» гезитида «Атомный век» намлиқ шеирим йоруқ көрди, – дәп өтмүшни әслиди кәсипдишим. – Бу гезит мениң Германиядә һәрбий хизмитини атқуруватқан акамниң қолиға чүшүп қалиду. У хошаллиғидин гезитни көтирип, һәрбий қисимниң башлиғиға кирипту. Шу вақитта акамға рәһбәрлик онкүнлүк дәм елиш бәргән екән. Акамниң хелә вақитқичә махтинип жүргини ядимда. Шу күндин башлап, мениңда журналистикиға болған қизиқиш техиму улғайди. У көпинчә рус тилида язди. Шуңлашқиму студентлиқ пәйтидә әмәлий тәҗрибисини вилайәтлик «Огни Алатау» гезитида өткүзиду. – Бир күни Кербулақ наһийәсигә иш баби билән берип, бир атақлиқ қойчи тоғрилиқ мақалә яздим. Қизиқ йери, мениң мақаләм гезитта бесилған күни униңға «Социалистик Әмгәк Қәһримани» атиғи берилди. Мақаләм билән Пәрман биллә йоруқ көргән еди. Мошу гезит уюштурған бир конкурсқа икки жил уда қатнаштим. Биринчи жили орунға еришәлмәй рәғбәтләндүрүлдүм. Иккинчи жили 2-орунни егилидим. Маңа ҚазДУда дәрис бәргән устазим Сопкинму мошу конкурсқа иштрак қилип, үчинчи орунға еришти. Униң: «Шагирт устазидин озупту», дегини мошу болса керәк» дәп қолумни алғини ядимда. Оқуштин кейин Абдухелил Әркиноғли Уйғур наһийәлик иҗракомниң мәдәнийәт бөлүмигә ишқа орунлишиду. Оқити: малчиларни арилап кино көрситиш, бәзидә уларға гезитларни оқуп беришкиму тоғра келәтти. – Бәш айдин кейин наһийәлик «Или вадиси» гезитиға ишқа йөткәлдим. У вақитта Махмут Имитов дегән киши баш муһәррир еди. Туйғун ака Рәмәков униң орунбасари болидиған. Бу йәрдә уйғурчә мақалиларни йезишқа башлиғанда мени Тәшкилий бөлүмигә ишқа тәклип қилди. У йәрдә төрт жил ишлидим. Әмәлдар болуш журналистниң иши әмәс екән. Шуңлашқа мени иштин бошитишини илтимас қилип, бирнәччә қетим әризә яздим. Ахири әризәмни Умумий бөлүмдә тиркәттимдә, иштин кәттим. Дадам мениң дөләт хизмитидә ишлишимни халиса керәк, амма мән журналистикини таллавалдим. У Алмутиға келип, дәсләп Или наһийәлик «Путь Ильича» гезитида ишләйду. Кейин Алмута шәһәрлик «Вечерный Алматы» гезитиға авушиду. У йәрдә өз паалийитини аддий мухбирдин башлайду. Гезитта җавапкәр катип охшаш җавапкәрлик хизмәтләрни атқурди. Һә, бүгүн болса, баш муһәррирниң орунбасари. Арилиқта гезитта коммерциялик мудир хизмитиниму атқурди. Буниңму өзигә чушлуқ сәвәви бар. Чүнки сабиқ Кеңәш Иттипақи тарқиғандин кейин барлиқ саһаларда ихтисадий боһранчилиқ йүз бәрди. Буниңдин журналистика саһасиму истисна әмәс еди. – Өткән әсирниң 90-жиллири «Вечеркиғиму» еғир күнләр чүшти, – дәйду Абдухелил Әркиноғли. – Гезит «Дәуір» нәшриятиға хелила қәризгә петипту. Гезитниң новәттики санини нәширгә тәйярлаватимиз. Нәшрият мудири «қәризни төлимисәңлар, гезитни басмаймиз» деди. У вақитта гезитниң баш муһәррири Владимир Зенкис еди. У мени чақиривелип, «бир нәрсә ойлаштурғин» дәп тапшурди. Дәрһал ядимға Владимир Андреевичниң «Досмуқасан» ансамблида биллә ишлигән дости Шарип Омаров кәлди. У яқ шу пәйттә Алмута шәһири һакиминиң орунбасари еди. Гезитниң йәнә бир орунбасарини башлап, шәһәрлик һакимийәткә кәлдим. Шарип Омаров «Рахат палас» меһманханисида өтүватқан бир чоң жиғинда екән. У йәргиму бардуқ. Ярдәмчилири униңға қоюп бәрмиди. Ахири уларға: «Уни «Досмуқасанда» биллә ишлигән дости Владимир Зенкис күтүватиду» дәп ялған ейтишқа тоғра кәлди. Ишинәмсиз, Шарип Омаров жүгрәп дегидәк чиқип: «Қени Зенкис?» демәсму, мән униңға болған вақиәни чүшәндүрдүм. У бир чәткә чиқип, телефон арқилиқ мәсилини һәл қилди. Гезитни басмиханиға әвәтивәттуқ. Әтиси шәһәрлик һакимийәт қәризимизниму төләвәтти. Кәсипдаш иккимиз турупла журналистикиниң бүгүнки әһвали һәққидә қизғин сөһбәткә чүшүп кәтти. – Һазир журналистикида пәриқ йәр билән асман, – деди кәсипдишим. – Илгири һәрқандақ редакциягә гезитқа тәйяр кадрлар келәтти. У мақалә йезишниму, сүрәткә чүширишниму, макет ясашниму биләтти. Бурун биз әхбарат издәп чиқип кетәттуқ. Һазирчу? Яшлиримиз һәммә нәрсини кабинетта олтирипла Интернеттин алидиған болди. Мүмкин, бу заман тәливиду. Амма, мениңчә, һазирқи яшларда иҗадий издиниш йоқтәк. Атмиш йешиниң тәңдин-толисини журналистика саһасиға беғишлиған кәсипдишимниң бу пикригә қошулдум.