• Учришиш
• 19 Мамыр, 2022

Мәктәптики учришиш

Заманивий уйғур әдәбиятиниң йетүк мутәхәссиси, өткүр ойлуқ журналист, талантлиқ тәрҗиман вә мәтбәәчи, миллий мәтбуат вә маарипимизниң тәрәққияти үчүн мевилик әмгәк қиливатқан зиялилиримизниң бири – Малик Мәһәмдинов бийил 60 яшқа толди. Шу мунасивәт билән наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң уюштурушида тәвәллуд егиси билим алған Илия Бәхтия намидики 3-Чонҗа оттура мәктивидә униң билән  учришиш болуп өтти. 

 Сабирәм ӘНВӘРОВА, 
“Уйғур авази”

Журналист, тәрҗиман, мәтбәәчи, «Иҗаткар» журналиниң баш муһәррири Малик Мәһәмдинов, көрнәклик тилшунас, филология пәнлириниң намзити, Қазақ миллий педагогика университетиниң доценти Руслан Арзиев, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң муавин рәиси, җумһурийәтлик «Уйғур авази» гезитиниң баш муһәррири Ершат Әсмәтов вә мәзкүр гезитниң бөлүм башлиғи Шөһрәт Мәсимов, Қазақстан Җумһурийитиниң хизмәт көрсәткән әрбаби, атақлиқ актер Пәрһат Давутов, шаир-язғучи, журналист, тәрҗиман, «Иҗаткар» журналиниң мудири Әхмәтҗан Исрапилов вә мәзкүр журналниң иҗраий мудири Дәвир Муһәммәтниң қутлуқ қәдимидин кейин мәктәпниң мәҗлисләр зали бөләкчә нурлинип кәтти. Шундақла бу учришишқа пешқәдәм устаз, узун жиллар бойи наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизини башқурған Уйғур наһийәсиниң Пәхрий граждини Закир Мәмиров, наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Арлен Һосманов, мәдәнийәт мәркизи йенидики «Нураний анилар» кеңишиниң рәиси Зиләхәм Җәлилова, шу җүмлидин жигитбашлири, ханим-қизлар кеңишиниң әзалири билән йәрлик шаир-язғучиларму иштрак қилди. 
Учришиш    мәктәп  оқуғучилириниң «Сәбдә» ансамблиниң орунлишидики «Шатлиқ» сази билән башланди. Риясәтчиләр һөрмәтлик меһманлар билән тонуштуруп чиққандин кейин, мәктәпниң қазақ тили вә әдәбияти пәнлириниң муәллими Венерәм Мусаева Малик Әһмәлоғлиниң тәрҗимиһалиға тохталди. 
– «Билим жиңнә билән қудуқ қазғандәк», «Китап – билим булиғи, билим – өмүр чириғи» дәймиз. Инсанниң инсан болуп йетилиши билимниң, йәнә шу билимниң мәнбәси болған китапларниң арқисида дәп ойлаймән, – дәп башлиди сөзини наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Арлен Һосманов. 
Андин натиқ нурғунлиған дәрисликләрниң, китап-журналларниң муәллипи болған Малик Мәһәмдиновниң бебаһа әмгиги һәққидә сөз қозғап, униң келәчәктиму хәлқимиз үчүн һардим-талдим демәй тәр төкүшигә тиләкдашлиқ билдүргәч, үстигә чапан йепип һөрмәт көрсәтти. Өз новитидә тәбрик-тилигини йәткүзгән миллий мәдәнийитимиз җанкөйәри Шамахун Нурумов мәзкүр учришишниң яш әвлат үчүн тәрбийәвий әһмийити интайин жуқури чарә-тәдбир екәнлигини тәкитләп, Малик Әһмәлоғлиниң уйғур әдәбий тилини наһайити чевәрлик билән пайдилинидиған алий дәриҗилик тәрҗиман екәнлигини атап ейтти. 
– Бүгүн биз Маликниң 60 яшлиқ тәвәллудини тәбрикләп олтиримиз. Бизниң мошу дәвирдики мутәхәссисләрниң ичидә әң билимлик, һәммә йеқидин йетилгән, өз ишини тиришчанлиқ билән елип маңидиған, хәлқини, Вәтинини сөйгән, оқуғучиларға дәрисликләрни чиқиришта аянмай әмгәк қиливатқан инилиримизниң бири М.Мәһәмдиновни мән көптин бери билимән. Дадисиниму яхши тонуймән. Биз 2009-жили тарихий Вәтинимизгә биллә киргән. ҖУЭМниң вәкиллири билән он бәш күн шу йәрдә биллә жүргән едуқ. Шу чағдила униң изчил издиниш үстидә жүридиған инсан екәнлигини байқиған едим. Болупму, мәктәп оқуғучилириға чиқириватқан китаплири биз үчүн чоң ғәзнә. Буниңдин кейинму ишиң алға басивәрсун! – дәп атилиқ ақ дуасини бәрди Закир Мәмиров. 
Кейин сәһнә төригә башланғуч синип муәллими Һурийәтхан Авусманова башлиған бир топ оқуғучилапр чиқип, билимниң түп-йилтизи һесаплинидиған «Елипбә» дәрислигиниң муәллипи Малик Әһмәлоғлиға болған чоңқур миннәтдарлиғини изһар қилишти. Һәсәл тиллиқ гөдәкләрниң сөзлигән сөзи, ядлиған шеирлири һәмминиң зоқини кәлтүрди. 
– Бу жили қайтидин «Елипбә» китавимизни қолумизға алғинимизға чәксиз хошалмиз. Мошу китап арқилиқ оқуғучиларниң чапсан савати ечилип, оқушни, йезишни үгинип, билим елип кәлмәктә. «Елипбә» китави оқуғучилар үчүн шундақ чүшинишлик, униңда берилгән сүрәтләр, тапшурмилар балиларниң яш өзгичилигигә лайиқ елинған. Сизгә, ата-анилар, шундақла башланғуч синип муәллимлири намидин чәксиз миннәтдарлиғимизни билдүримиз, – деди. 
Чоңқур тәсират вә һаяҗан илкидә сөз алған уйғур тили вә әдәбияти пәнлириниң муәллими Заһирәм Норузоваму тәвәллуд егисини қизғин тәбрикләп, устазлиқ жүригидин рәхмитини йәткүзди. Андин 5-«Б» синип оқуғучиси Аиша Давутова өз иҗадидин Малик Мәһәмдиновқа беғишлап язған шеирини оқуп берип, гүлдәстисини қолиға сунди.
Талантлиқ қаракөзлиримизниң нахша-сазлири вә сәһниләштүргән уссуллири учришишни бәкму җанландурувәтти. Атап ейтмаслиққа болмас, 2-синип оқуғучиси Муһәмәтәли Мәһәмәтов бар вуҗуди билән берилип нахша иҗра қилғанда, пүтүн зал тохтимай чавак чалди. Нахшидин кейин Пәрһат Давутов яш булбулниң келәчәктә атақлиқ нахшичи болуп йетилиши үчүн дуасини бәрди вә учришиштин алған тәсирати билән бөлүшүп, алимлар тоғрилиқ йеңидин йезилип, техи һеч йәрдә ейтилмиған нахшисини орунлап бәрди. 
– Һәқиқәтән, бүгүн наһайити бир мәзмунлуқ, яхши бир кәйпиятта олтириватимиз. Мениңчә болса, жил бешидин ушбу мәктәптә мошундақ чарә-тәдбирләр нурғун өтүватса керәк. Чүнки бийил сөйүмлүк шаиримиз Илия Бәхтияниң 90 жиллиғи. Мана бүгүн бизниң ағинимиз Маликниң 60 яшлиғи болуватиду. Демәк, бәш жилдин кейин Илия Бәхтияниң 95 жиллиғи болса, Худайим буйриса, Малик ағинимизниң 65 жиллиғи тойлиниду. Мошу тәвәллудлар әнъәнигә айлинип, мәзкүр мәктәптә давамлишиверидиған охшайду, – дәп күлди һөрмәтлик меһманларниң қатарида сөз алған көрнәклик тилшунас Руслан Арзиев. 
– Ана тилида оқуватқан оқуғучилар – әң бәхитлик оқуғучилар. Шу оқуғучиларға өз ана тилида билим бериватқан устазлар, мениңчә болса, әң бәхитлик устазлар. Демәк, мошундақ бизниң келәчигимизни рәтләйдиған, миллий истиқбалимизни ениқлайдиған ана мәктәплиримизниң билим сүпитиниң яхши болуши үчүн у йәрдә сөзсиз яхши дәрисликләр болуши керәк. Малик ағинимизниң бу йөнилиштә қиливатқан әмгиги бебаһа, – деди натиқ. 
Андин «Уйғур авази» гезитиниң баш муһәррири Ершат Әсмәтов мундақ деди:
– Малик Мәһәмдинов тоғрилиқ ейтаримиз көп. Әнвәр Һаҗиев иккисиниң йенида биз, журналистлар, әйминип сөзләттуқ. Малик – һәқиқий мәнада уйғур мәтбәәсидики әң саватлиқ муһәррир. Мән 1989-жили «Уйғур авазиға» ишқа киргәндә, биринчи устазлиримдин болди. Мундақ ейтқанда, «акидарчилиқ» қилди. Шуниң үчүн биз уни үлгә тутимиз, һөрмәт қилимиз. Маликни «Уйғур авазиға» оқурмән тәйярлаватқан хадим дәп һесаплаймән. Сәвәви, Маликниң «Елипбәсини», «Ана тилини», әдәбиятини оқуған адәм, «Уйғур авазиниму» оқуйду. «Уйғур авазини» оқуған адәм һәқиқий уйғур болуп һесаплиниду.
   – Биз бир топта 25 бала оқудуқ. Һәммимизла студент һәққи алаттуқ. Һәр тәрәптин Маликниң билими наһайити чоңқур. Немишкә десәңлар, униң мәктәптин алған билим асаси күчлүк болған. Башқа пәнләрни билмидим, уйғур тили вә әдәбиятидин униңға Давут ака Савутов, Исақ ака Имиров, Һелил ака Мәңсүров дегән уйғур маарипини пир тутқан адәмләр савақ бәргән. Маликниң язған, тәйярлиған дәрисликлириниң сүпәтлик чиқиши шуниң тәсиридин дәп ойлаймән, – деди курсдаш-ағиниси Шөһрәт Мәсимов.
Учришиштики йәкүн сөз той егиси Малик Әһмәлоғлиға берилди. 
– Мән һазир өзәмниң балилиғимни, мошу кочиларда ялаңғидақ изим қалған чағларни хиялимда чарлап чиқтим. Бизму әр йетиптимиз, бизму чоң боптимиз. Октябрь ака Җамалдинов: «Силәр институтни пүтирип, он жилдин кейинла һәқиқий адәм болисиләр» дегән. Наһайити ениқ параң қиптекән. Биз у вақитларда һазирқи Уйғур наһийәлик һакимлиқниң йенидики бирқәвәтлик мәктәптә оқудуқ. Кейин мошу мәктәпкә көчүп кәлдуқ. У вақитта «а», «б», «в», «г», «д» дәп 1500 — 1700 бала оқатти. Бүгүн мошу мәктәпкә кирип келиветип, 1979-жили мәктәп тамамлиған вақитлирим ядимға чүшти, – дәп һаяҗан илкидә сөз башлиди ана мәктивигә болған сеғинишини бесип, билим бәргән устазлирини әсләп өткән тәвәллуд егиси. 
Мәзкүр учришиштин толиму тәсирләнгән Малик Мәһәмдинов 60 яшлиқ тәвәллудини инавәткә елип учришиш уюштурғучиларға вә узақ йолдин һәмра болуп кәлгән зиялиларға өз миннәтдарлиғини билдүрүп, Илия Бәхтия намидики мәктәпниң китапханисиға бирмунчә китапларни соға қилди. 
Хош, учришиш ахирида Шамахун Нурумовтин Илия Бәхтия оттура мәктивини тамамлиған учумкарлардин «Мәктәпдашлар» җәмийәтлик фондини қуруп, мәзкүр билим дәргаһиға спорт мәйданчисини ясап бериш тоғрилиқ тәклип келип чүшти. Йәни у бу ишни Малик Мәһәмдиновқа жүкләп, йеңи оқуш жилида заманға лайиқ ясалған йеңи спорт мәйданиниң ечилишини өткүзүшкә ишәнчә билдүрди. Малик Әһмәлоғли бу тәклипни көпчиликниң қоллап-қувәтлиши билән әмәлгә ашурушқа тәйяр екәнлигини ейтти. 
Мәзмунлуқ пикир, орунлуқ тәклипләрдин кейин қиммәтлик вақтини бөлүп, оқуғучилар билән учришишқа кәлгән зиялиларға рәхмитини йәткүзгән мәктәп мудири Шерзат Бабахановму Малик Мәһәмдиновни 60 яшлиғи билән тәбрикләп, мәктәп намидин хатирә соғисини тапшурди. 
Хәйрият, бу күни меһманлар оқуғучиларниң қабилийтигә қайил болуп, һүниридин бәһирләнсә, оқуғучилар билән устазлар зиялилиримизниң мәзмунлуқ сөзлиридин роһий озуқ алди. Бу күни нурғунлиған атақлиқ адәмләрниң алтун угиси болған анатиллиқ мәктивимиздә тарихта қалғидәк учришиш өтти. 

Уйғур наһийәси.