• Дидар ғенимәт
• 22 Маусым, 2022

Ана мәктәпниң қәдри бөләк

Гөһәрбүви
ИСМАЙИЛҖАНОВА,
«Уйғур авази»
 
Мана йәнә бир оқуш жили тамамланди. Мәктәп түләклири үчүн бу оқуш жили алаһидә жил болуп, улар дөләтлик емтиһанлирини муваппәқийәтлик тапшуруп, қоллириға камаләтлик шаһадәтнамилирини тапшурувалди. Әнди җай-җайлардикидәк уларниң он бир жил давамида алған билимини Биртуташ миллий тест синақлирида синаш ишлири давамлишиватиду. Панфилов наһийәсидә бу оқуш жилида 49 оттура мәктәптни 1136 оқуғучи тамамлиди. Уларниң 246 уйғур синиплириниң түләклири. Ана тилимизда билим еливатқан балилар таза икки уйғуртиллиқ вә он икки қазақ-уйғур арилаш мәктәплиридә билим алмақта. Җүмлидин Яркәнт шәһиридики Хелил Һәмраев намидики мәктәпни бу оқуш жилида 35 оқуғучи тамамлаватиду. Улардин икки оқуғучи Нуршат Нурәхмәтов билән Зульфира Веләмова «Алтын белгі», үч оқуғучи болса, Ясмина Мәшүрова, Мәликә Мәсүмова, Рамина Ғәниева алаһидә үлгидики шаһадәтнамә елишқа муваппәқ болди. Мәзкүр мәктәп һәққидә гәп қилимизкән, бир әсирлик тарихи бар мәктәптә бу күнләрдә 58 педагог яш әвлатқа сапалиқ билим аңлиқ тәрбийә бериш йолида иҗадий издинишчанлиқта әмгәк қиливатқанлиғи тәкитләш орунлуқ. Сөзүмизгә наһийәдә өтүлүватқан һәрхил байқаш, илмий лайиһә, пән олимпиадилириға қатнишиватқан оқуғучилар ғалип чиқип вилайәтлик, җумһурийәтлик байқашлардиму алдинқи сәптин көрүнмәктә. Ейтайлуқ, техи йеқиндила 10-синип оқуғучиси Альфия Турсунова җумһурийәтлик өзгә тиллиқ милләт вәкиллири үчүн болуп өткән қазақ тили пәни олимпиадисида мукапатлиқ үчинчи орунни йеңивелип, медаль билим вә пән министрлигиниң дипломи, вилайәт һакиминиң ахчилиқ мукапити билән тәғдирләнди. Һә, мәктәп устазлири билән оқуғучилириниң иштракида билим вә сәнъәт,спорт байқашлири аз әмәс.
 Хелил Һәмраев намидики мәктәпниң тарихи һәққидә гәп қилимизкән, Яркәнттә 1921-жили 23-ноябрьда Һебиб Закирийниң тәшәббуси билән дәсләпки уйғур мәктиви ечилип, униңға 1936-жили С.М. Кировниң нами берилгән. 1998-жилдин бери Қазақстан Язғучилар иттипақиниң әзаси, пешқәдәм устаз, ғәзәлхан шаир Х.Һәмраевниң намида атилиду. 
 2021-жили мәктәпниң тәшкил қилинғиниға100 жил толди. Һә, бир әсир давамида миңлиған оғул-қизлар чоң һаят йолиға учум болди. Сабиқ шагиртлар Қазақстан, Өзбәкстан вә Қирғизстан Җумһурийәтлиридә оқуп, яшап, әмгәк қилип, мунасип әмгәклири билән тонулмақта. Һә, етирап қилиш керәкки, һәрхил жилларда тамамлиған түләкләрни тилға алимизкән, исми җумһурийитимизгила әмәс, бәлки униң сиртиғиму яхши тонулған Қазақстан Җумһурийитиниң хәлиқ артисти Рошәнгүл Илахунова, шаир Савутҗан Мәмәтқулов, язғучи Турған Тохтәмов, медицина пәнлириниң доктори профессор Турған Супиев, филология пәнлириниң доктори Мунәвәр Юнусова, ихтисат пәнлириниң намзити Алимҗан Һезбақиев, дөләт әрбаби, маһир тәшкилатчи Азат Мәшүров, журналист, язғучи Йолдаш Азаматов, уйғур миллитиниң җанкөйәри, педагог Әхтирим Әхмәтова, шаир Нурәхмәт Әхмәтов, филология пәнлириниң намзити Һакимҗан Һәмраев вә һаказилар. Әлвәттә, бу тизимни йәниму давамлаштурушқа болиду. Мәктәпкә қәдәм тәшрип қилған һәрқандақ киши мана шундақ мәктәп пәхри болған, әл әзизлигән инсанларниң сүрәтлири илинған мәхсус зални арилимай кәтмәйду. Чүнки улар җәмийитимизниң һәрхил саһалириға өзлириниң тегишлик төһпилирини қошуп, өчмәс из қалдурди вә қалдуруватиду. Мошу йәрдә ушбу пәхрий инсанлиримизниң өз ана тилида оқуп, йәткән утуқлири һәммимизни мәғрурландуриду вә яшлиримизға чоң мәдәт бериду . 
 Бир әсирлик тарихи бар мәктәптә нә-нә өз ишиниң маһирлири тәҗрибилик педагоглар тәлим тәрбийә бәрди. Һели мәрһум Үсән Әхтәров, Оғуз Әхмәтов, Рушидин Халиков, Назәрғоҗа Сейитов, Санийәм Босақова, Гүли Қадирова, Саламәтхан Турсунова, Алийәм Намәтова, Разийәм Башизова, Бүви Қәмбәрова вә башқа устазларниң өз кәспигә болған садақити билән аянмай тәр төккәнлигини тәрипләш орунлуқ. Устаз Үсән Әхтәров өз вақтида математика пәнини рус тилидин уйғур тилиға тәрҗимә қилған, уйғур тили муәллими Рушидин Халиков болса, 9-синип оқуғучилири үчүн “Уйғур әдәбияти” хрестоматиясиниң муәллиплири болған еди.
Буниңдин бәш жил бурун яркәнтликләр үчүн чоң хошаллиқ йүз бәрди. Бенаси конириған мәктәп орнида йеңи типтики, наһийәдила әмәс, бәлки вилайәттә тәңдиши йоқ, йеңи үлгидики «Нурлы жол» дөләт программиси даирисидә икки мәктәпниң бири болған заманивий мәктәп бенаси селинип, пайдилинишқа берилди. Мәзкүр мәктәп болса, пилотлуқ оттуз мәктәп қатариға киргүзүлүп, һазир наһийәдики илғар технологиялар асасида билим бериватқан мәктәпләр қатаридин һесаплиниду. 
Мәктәпкә келип-кетиватқан киши тәлим-тәрбийә бериватқан педагоглар коллективиниң ишидин мәмнун болуп, билим елишқа интиливатқан шагиртлар утуқлири билән тонушиду. Һә, уларниң қатарида биз мәктәпни һәрхил жилларда тамамлиған сабиқ шагиртларниң бар екәнлигиниң гувачиси болуватимиз. Йеқинда мәзкүр мәктәпни буниңдин 50 жил илгири тамамлиған савақдашлар қәдәм тәшрип қилди. Йеши йәтмишкә тақап қалған чечи ақарған, чиши сарғайған савақдашлар бир-бирини сеғинғанлиғи шунчиликки, дидарлишиштин көз яшлирини йошуралмиди. Йеңи мәктәп бенасини арилап, чиққан савақдашларни мәктәпниң уйғур тили вә әдәбияти пәнлириниң муәллими Пәйзуллам Әйсаевниң йетәкчилигидә уюштурулған әдәбий музыкилиқ кәчтә оқуғучилар билән устазлар қарши елип, ана мәктәп, устаз һәққидә шеир, уссул-нахшилардин чачқа чачти. Һә, бақилиқ болған билим вә тәрбийә бәргән устазлар билән синипдашларни әскә елип сүкүт сақлиди. Андин мәктәп мудири Зенәтбүви Баратова учришиш қатнашчилирини мәктәпниң бүгүнки нәпәсидин тонуштурди. 
— Силәр һазирқидәк илғар техгологиялар, компьютер, интерактивлиқ тахтиларни көрмәй оқудиңлар. Бирақ силәрниң билимгә болған хуштарлиғиңларниң жуқури болғанлиғидин дәвримизниң йетүк мутәхәссислиридин болуп йетилдиңлар. Мана бүгүн аримизда силәр билән бир партида оқуған Алмута дөләт медицинилиқ институтиниң давалаш факультетини тамамлап, 35 жил мабайнида “Мерей” шипаханисиниң баш врачи болуп ишлигән көрнәклик терапевт, невропотолог, Қазақстан саламәтликни сақлаш әлачиси Абдукерим Имәров, Ташкәнт Дөләт университетини тамамлап, узун жиллар Ташкәнт автомобиль йоллири институтида чоң оқутқучи болуп ишлигән алий дәриҗилик математик Сабирҗан Сайитов (сиңлиси Асийәм Қадирҗанқизи психология пәнлириниң намзити, қизи Сәйярә физика-математика пәнлириниң доктори), ТашДУни түгитип, узун жиллар давамида Яркәнт шәһириниң Әмгәкчи мәһәллисидә яш әвлатқа билим берип, һөрмәтлик дәм елишқа чиққан Дилшат Исқақбаев, Низамий намидики Ташкәнт Дөләт педагогика инстутида билим алған Ташкәнт педагогика институтини тамамлап, чарәк әсир устазлиқ қилған, бүгүнки күндә Алмута шәһиридә җәмийәтлик ишларға паал қатнишип келиватқан Турсунай Мәсимова, Ташкәнт политехника институтини тамамлиған инженер-конструктор Пәзиләт Илиева, илғар устазлар Қазақ педагогика институтини тамамлап, 40 жилдин ошуқ вақит өсмүрлиримизгә тәсвирий сәнъәтниң қир-сирлирини үгәткән Шакир Қадиров, И.Жансүгиров намидики Талдиқорған педагогика институтиниң химия-биология факультетини түгитип, пүткүл аңлиқ һаятини саламәтликни сақлаш саһасиға беғишлиған Саҗидәм Тайипова, Ташкәнт политехника инститида тәһсил көрүп, узақ вақит Панфилов наһийәсиниң “Октябрьниң 40 жиллиғи” агрофирмисида хизмәт қилған салаһийәтлик инженер-энергетик Тайир Һошуров, Ташкәнт политехника инститида оқуп, инженер мутәхәссислиги бойичә узун жиллар хизмәт қилған Шакурәм Һосманова, пешқәдәм устаз, өрт өчәргүчи, тиҗарәтчи, навай, хәйри-еһсанлиқ ишларниң бешида жүрүватқан наһийәлик ханим-қизлар кеңишиниң рәиси Маһинур Аюпованиң вә бүгүн атимасқа мүмкин әмәс, бақилиқ болуп кәткән инглиз тили пәни муәллими Шадийәм Насирова, атақлиқ журналист Азат Қурбанов қатарлиқ вә башқиму исми аталмиған мәрһумларниң һаят йоли бүгүнки әвлатқа үлгә боларлиқ. Қәдирлик ака-һәдиләр! Силәргә мәктәп педагоглар коллективи билән оқуғучилар вә ата- анилар намидин мәктәп әтрапини аватлаштуруш, йешилландуруш үчүн 20 түп туя дәриғини көчирип бәргиниңлар үчүн миннәтдарлиғимизни изһар қилимиз. Бизшу дәл-дәрәқләрни күтүп пәрвиш қилишқа күчимизни салимиз. Бүгүнки әвлатқа силәрниң йолуңларни, бәрсун, — дәп сөзини йәкүнлиди Зенәтбүви һәдә. 
Андин синипдашлар истедатлиқ нахшичи Абдурешит Һошуровниң иҗрасидики нахшиларға уссулларға чүшүп, бәңваш балилиғидики, өсмүрлүк һәм яшлиқ дәвридики қайтиланмас есил дәқиқиләрни әскә елишти. 
Учришишта әллик жил бурун С.Киров намидики уйғур оттура мәктивиниң төрт синипини 125 оқуғучи тамамлап, уларниң он бири Қазақстан вә Өзбәкстандики алий оқуш орунлирида, сәксәндин ошуқ оғул-қизлар техникум вә училищеларда тәһсил көрүп, һәрхил саһаларда әмгәк қилип, һазир һөрмәтлик дәм елишта жүриду. Савақдашлар қәлбидә чоңқур тәсират қалдурған ушбу дидар ғенимәт дәмлирини уюштурған Пәхирдин Әйсаров, Пәзиләт Илиева, Зенәтбүви Насирова, Алимҗан Қасимов қатарлиқ достлириға иллиқ тиләклирини изһар қилди. Сабиқ синипдашлар елимиздә өсүватқан әвлатқа бүгүнки күнниң тәләплиригә мувапиқ тәлим-тәрбийә беришкә алаһидә көңүл бөлүнүватқанлиғини, елимиз Президенти Қасым-Жомарт Тоқаевниң мәктүплиридә бу хусусида алаһидә тохтиливатқанлиғини алаһидә қәйт қилди. Шуниң ярқин бир испати уйғуртиллиқ Хелил Һәмраев намидики йеңи мәктәптә барлиқ шәрт-шараит, мүмкинчиликләрниң яритиливатқанлиғини тилға елип, бүгүнки ата-аниларниң балилирини башқа тилда әмәс, ана тилида оқутуши лазимлиғини йәнә бир қетим тәкитләшти.

Панфилов наһийәси.

                      Нурәхмәт ӘХМӘТОВ 

Анатиллиқ ана мәктивим

 Ана мәктәп, нури маңа төкүлгән,
Нурин имип, қәлбим күлгән, дил күлгән.
Хуш мубарәк намиң жүрәк қетиға,
Алтун һәрип билән мәңгү пүтүлгән.

Мәрипәттин қувәт елип қанатқа,
Миңлап уйғур учум болди һаятқа
Бағлап кәлдиң, анатиллиқ мәктивим,
Қәшқәрийниң әвладини әвлатқа.
Ана тилим – әҗдадимдин тил тумар,
Тилим болғач, миллитим бар, елим бар.
Йәтмиш ихлим, йәтмиш улус ара мән,
Тилим болғач, тәң яшашқа һоқуқлар.

Әтивалап шуңа қутлуқ намиңни,
Өчәрмәстин дилға яққан шамиңни.
Нәпрәт оқуп тилдин бәзгән азғунға,
Улуқлаймән шәрипиңни – шәниңни.