• Бизниң җанкөйәрлиримиз
• 29 Қыркүйек, 2022

«Жутум билән бәхитликмән»

Мәшүр САСИҚОВ,
«Уйғур авази»

Әгәр кимду-бири “Жигитбашлири арисидиму риқабәт бар” десә, униңға ишәнмәйдиғанлар болуши мүмкин. Шуларниң бири мән дәп ейтсамму болиду. Бирақ өзәм гувачи болған бир сөһбәттин кейин пикрим тамамән өзгәрди: Һә, әлгә хизмәт қилишни алий һиммәт дәп билидиған жигитбашлири өзара риқабәтни, бәзиләр охшаш һар көрмәйду, бәлки, әксичә, өз паалийитини техиму яхшилашниң бир амили дәп билиду. Әшу сөһбәт техичә ядимда. 
— Муштири топлаш мәвсүми аяқлишип қалди. Алдин-ала йәкүнни чиқирипму үлгәргәнсиз? — дәп сориди әву бир жили Алмута әтрапидики чоң жутларниң бириниң жигитбеши. Униң гепидин өз жутида муштири топлаш мәвсүми утуқлуқ өткәнлигини махтинип тилға елиш аламити бирдин сезилип туратти. 
— Һә, шундақ. Бәзи жутларда гезитимизға муштири топлаш мәвсүми аяқлишип қалди — дедим мән.
— Биз 200дин ашурдуқ. Әву Әхмәтҗанниң қанчә болдекинә?
Дәрһал чүшәндим. “200дин ашурдуқ” дегини жутида “Уйғур авази” гезитиға шунчә адәм йезилди дегини. Әнди “әву Әхмәтҗанниң қанчә болдекинәси” хошна Бесағаш йезисиниң чоң жигитбеши Әхмәтҗан Ахмоллаевни нәзәрдә тутуватқини, йәни у өз жутида қанчә аилини гезитимизға муштири болушини тәминлигәнлигиниң билгүси келиватқанлиғи еди.
— Һә, Бесағашта 300гә тақап қалди — дедим мән һәқиқәтни ейтип.
Сөһбәтдишим, немиду-бир нәрсидин рази болмиғандәк әлпаз көрсәттидә, “Бу униң жилдиқи адити. Муштири топлаш ишида Әхмәтҗанниң алдиға өтидиған жигитбеши болмиса керәк” дәп уни һәшләргә көтирип махтап кәтти. 
Һә, биз бу қетим әйнә шу Талғир наһийәси Бесағаш йезисиниң баш жигитбеши Әхмәтҗан Ахмоллаев һәққидә сөз қилмақчимиз.
Әхмәтҗан Асимоғлини жутидила әмәс, умумән, уйғурлар истиқамәт қилидиған башқа җайлардиму яхши тонуйду. Бесағаш йезиси тоғрилиқ сөз қозғилип қалса, һәммиси бир еғиздин «Жигитбеши болса, әшу Әхмәтҗандәк болсун?» дейишиду. Әлвәттә, бу бекар әмәс. Сәвәп, бу йезидики яхшилиқларниң тәшәббускари шу киши. 
Униң һаяти йеза аһалиси билән биллә өтүватиду. Баш жигитбешиниң бармайдиған йери, кирмәйдиған өйи йоқ. Жилниң бешидин таки ахириғичә жут билән биллә. Улар билән тәң муңуп, дәрдигә дәрман болуватқан. Дәвир өзгирип, йеза аһалисиниң сани өскәнсири униң һөддисидики ишларму көпийишкә башлиди. Көпчилик ишлири билән өтүватқан қириқ жиллиқ тәҗрибигә таянған Әхмәтҗан Ахмоллаев дәрһал өзигә ярдәмчи қилип Октябрь Қурбанниязов, Турғанҗан Сулайманов, Рәхимҗан Мәңсүров, Тохтасун Яқупов, Әхмәткамал Төлегенов, Әквәрҗан Исламияров, Һәмраҗан Насиров, Қудрәт Әлаев вә Абдуллин Рахметов, Алмас Һәмраев, Камал Пәхирдинов охшаш жигитләрни топлиди. Уларниң арисида Октябрь Қурбанниязов Талғир наһийәсиниң баш жигитбеши, кейинирәк ҖУЭМ йенидики Жигитбашлири кеңиши рәисиниң орунбасари болуп сайланса, бәзилири һөрмәтлик дәм елишқа чиқти. 
Әхмәтҗан ака өз паалийитидә айрим «отқа – май, яриға туз сәпкүчиләрниң» қуруқ сәп-саталириға, яла-төһмәтлиригә әсла көңүл бөлмәйду. Бир аилидә қанчә адәм болса, уларниң мүҗәз-хулқиму һәрхил болғинидәк, көпчиликниң ишини тоғра көрмәйдиғанлар һаман тепилиду. Улар имканқәдәр, «тирнақ астидин кир издәшкә» тиришиду. Һә, шу кәби адәмләрниң һәрбир жутта барлиғи ениқ. Биз, уларни тиңшисақ, вақит күткүзмәйдиған ишлар һәргиз алға басмайду. Мана мошундақ шиар астида иш елип баридиған бу акимиздин бесағашлиқлар һәрдайим рази. Рази болупла қалмай, униң һәрбир ишини қоллап-қувәтләшкә тәйяр.
Әхмәтҗан Ахмоллаев башқуруватқан Бесағаш йезисидики миллитимиз вәкиллири җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизи тәрипидин әмәлгә ашурулуватқан һәрқандақ паалийәттин һечқачан чәттә қалмиған. Әксичә, уларниң дәсләпки иштракчилири болуш арқилиқ башқиларға өзимизниң миллий алаһидиликлиримизни тонуштурушта карван беши болуп кәлмәктә. Буниңдин ташқири хәйрихаһлиқ паалийитиму тилға аларлиқ десәк, һәргиз хаталашмаймиз. Бу тоғрилиқ қәһриманимиз билән болған сөһбәттә бираз “муһакимигә” чүшүп кәттуқ.
– Әхмәтҗан ака, гәпниң растини ейтсам, нәзир-чирақ вә той-төкүнләрдә көпчиликтин пул жиғидиған ишлар көпийип кәтти. Бу тоғриму яки бизниң инақлиғимизниң, йәни бир-биримизни қоллап-қувәтләшниң бир испатиму? 
– Бу соалиң интайин тоғра болди, – деди у. – Мән саңа ейтсам, биз, жигитбашлири, һәрқандақ муһимда бирәр ярдәмгә муһтаҗ адәмгә яки тәбиий апәтләрдин зәрдап чәккән қериндашлиримизға, язғучи-шаирлиримизниң китаплирини сетишқа дәп пулниң гепини қилсақ, «мону полуниму түз йегүзмәйдиған болди. Әтидин кәчкичә ахчиниңла гепини қилидекәнғу» дәйдиғанларни көп көрдуқ. Әнди қараңлар, силәргә мәлум болғинидәк, биз, жигитбашлири, ҖУЭМ йенидики Жигитбашлири кеңиши даирисидә ишләймиз. Шу яқтин һәрхил әхбарат келиду. Мәсилән, уларниң «паланчи йәрдә, пустанчиниң өйигә от кетип, бала-чақиси билән талада қапту. Қолуңлардин кәлгиничә, ярдәм қилиңлар» дегән хәвирини алайли. Биз, қол қоштуруп чәткә чиқивалсақ, әтә туруп өгүн, шундақ әһвал бизниң жутта йүз берип қалса, биз башқиларға қайси үзимиз билән мураҗиәт қилимиз? Буму мәйли, әдәбиятимизға өзиниң биркишилик үлүшини қошуватқан язғучи-шаирлиримиз китаплирини елип келиду. Шуларға биз қол учимизни сунмисақ, уларға ким ярдәм қилиду?! Ана тилимиздики әсәрләрни биз, уйғурлар, оқумисақ, ким оқуйду?
Бизниң мошундақ инсаний йолда қиливатқан ишлиримизға пәқәт аң-сәвийәси төвән, еғизидики гепи әмәлиятиға мас кәлмәйдиған адәмла қарши чиқиду. Лекин биз мундақ паалийәтлиримизни һәргиз тохтатмаймиз. Әксичә, йәниму давамлаштуримиз. Раст, һазир һәммимизниң өйидә өзимизгә йетип ашидиған қийинчилиқлар бар. Бирақ биз жуттин зорлуқ билән пул жиққан әмәс, һәм жиғмаймиз. Һәрким қолидин кәлгичә ярдәм бериду. Һә, ишәшлик ейталаймәнки, бизниң жут бу җәһәттин «яқ» дегәнни билмәйду. Шуниң үчүн мән һәрқачан жутум билән пәхирлинимән.
Һәқиқәтәнму Әхмәтҗан ака билән келишмәй мүмкин әмәс. Бу һелиғичә җәмийитимиздә түзәлмәй келиватқан ишларниң бир түркүми. Хәлқимизниң әзәлдин бир-биригә йөләк болуш охшаш яхши хисләтләрниң һелиму моҗутлуғи һәркимни хошал қилидиғини һәқ. Шундақ қайтмас ирадиси түпәйли ишләватқан мошундақ жигитбашлири бизгә һавадәк һаҗәт.
– Йезимизда үч мәктәп бар. Уларниң иккисидә уйғур синиплири моҗут – дәп гепини давамлаштурди сөһбәтдишим. – Биринчи болуп 29-мәктәптә 1989-жили сатирик-язғучи Абдухалиқ Махмудов акимизниң көп күч чиқириш түпәйли, уйғур синипи ечилди. У яқниң мошу синипларни ечиштики әҗригә чәксиз миннәтдармиз. Абдухалиқ ака шу чағларда етизда ишләйдиған. Өзи алий билимгә егә болғанлиқтин, муәллимләр йетишмәй яки ағрип-тартип қалса, уни етиздин чақиритип келәттуқ. Умумән, бизниң жутта уйғур синипниң һулини қурған шу акимиз. Һазир имканийитимизниң яр беришичә, шу синипларға ярдәмлишип туримиз. Йәтмигинини йәткүзүп беримиз. Мәктәп рәһбәрлиги билән болған мунасивитимиз қоюқ. Мошу ишларда Талғир наһийәлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң Бесағаш йезисидики шөбисиниң рәиси Азатҗан Аблизовниң әмгиги алаһидә. Чүнки у беваситә мәдәнийитимизгә мунасивәтлик ишларни беминнәт атқуруп келиватиду.
Көрүп турғинимиздәк, Әхмәтҗан ака жути тоғрилиқ сөзләп һармайду. У һечбир ишни чоңларниң мәслиһитисиз башлиған әмәс. Бу адәт униңға әву бир жиллири яшларниң жигитбеши болуп жүргәндә сиңип қалған. Шу чағларда алдиға қойған мәхситигә йәтмигичә қайтмайдиған Әхмәтҗан акини 2006-жил баш жигитбеши қилип сайлиди. Мана шуниңдин етиварән, Әхмәтҗан ака Ахмоллаев барлиқ күч-ғәйритини  жутқа вә жутдарчилиқ ишқа сәрип қилип келиватиду.
У яқниң хәйрихаһлиқ паалийити, йәни жуттики яшларниң бешини қошуп, турмуш-тәминати төвән вә көпбалилиқ аилиләргә ярдәм қилиш ишлири тоғрилиқму тәпсилий тохтилишқа әрзийду. Бу җәһәттин йезидики сахавәтлик яшларға Әхмәтҗан ака чәксиз миннәтдарлиғини мундақ йәткүзди:
– Уларниң бир еғиз сөзүмни йәрдә қоймайдиғанлиғиға қайилмән – дәйду у. – Немила демәй, «мақул, ака» дәп туриду. Мана шуларниң изчил нийити түпәйли, йеқинда жутниң чоңлири билән тағ сәйлисидә болдуқ. Бу әсли ихчамла өтидиған мәрасим еди. Яшлар қол-қолчә, ян-яндин бирлишип, бизниң бу ишимизни һәшләргә көтиривәтти. Һә, өз новитидә, чоңлиримизниң көңлини еливалдуқ. Ейтмақчи болғиним, яшлиримизда җамаәтчилик ишлирида аянмай тәр төкүватқанлар йетәрлик. Шуңа уларға жутдашлар намидин рәхмитимни ейтимән. Тәкрар ейтимәнки, мени жигитбеши сүпитидә һөрмәтләп, иззәтләп, һәрбир басқан қәдимимгә һәмра болуватқан жутдашлирим билән пәхирлинимән.
Буму, әлвәттә, көпчиликкә үлгә болидиғанлар ишлардин. Бүгүнки яшларниң тилини тепишму асан әмәс. Уларни бирәр муюм уюштурушқа җәлип қилиш униңдинму тәс. Демәк, Әхмәтҗан ака Ахмоллаев бу җәһәттин көплигән яхши ишларниң башламчиси болуватиду. Раст, у өз зиммисидики һәрбир вәзипини бирәр атақ-абройға еришиш үчүн қиливатқини йоқ. Буни һәрбир бесағашлиқ убдан билиду. 
Һазир җай-җайлардики жигитбашлириниң йеқиндин арилишиши билән  көплигән ишлар әмәлгә ашурулуватиду. Шу арқилиқ биз башқилар алдида бешимизни егиз көтирип жүримиз. Һә, уларниң арисида, әлвәттә, мошу күнләрдә шанлиқ 70 яшлиқ тәвәллудини нишанлаватқан Әхмәтҗан Ахмоллаевму бар.  
Әлвәттә, яхши адәмниң яхшилиғини ейтқанға немә йәтсун? Әнди аңлиқ һаятиниң тәңдин-толисини әл-жутқа беғишлиған Әхмәтҗан акидәк инсанларни  қанчә мәдһийилисәк, шунчә азлиқ қилидиғанлиғи һәқиқәт. Буни көпчиликму яхши билиду. 

Сүрәттә: Ә.Ахмоллаев (оттурида) бир топ сәпдашлири билән.