• Әхбаратлар еқими
• 04 Сәуір, 2024

Кәлкүн билән кәлгән испатсиз әхбаратлар

Барчиға мәлум болғинидәк, елимизниң бирқатар регионлирида аһали су апитидин зәрдап чекиватиду. Уларниң сани күн санап өсүватиду. Тәбиий апәт түпәйли бирпүтүн авул-кәнтләр су астида қалди. Һөкүмәт органлири униң алдини елиш үчүн барлиқ имканийәтләрни пайдиланған һалда күришиватиду. Әлвәттә, айрим лавазимлиқ шәхсләрниң бепәрвалиғи ақивитидә кишиләр мал-варан вә башқиму дуниясидин мәһрум болмақта.

Мәшүр САСИҚОВ,
«Uiğur avazi»

Расти, бийил һава райи өзини толиму тонутти. Болупму сөз қиливатқан регионларда қарниң һәддидин ташқири яққинидин сирт, әтиязниң ямғуриниң тохталсиз, йәни икки-үч айлиқ нормиси ешип кетиши көпчиликни хелила сәрсанчилиққа селиватиду. Мәсилән, Ақтөбә, Қостанай, Қизилорда, Шәрқий Қазақстан, Қариғанда охшаш вилайәтләрдә әһвал кишини убданла чөчүтиду. У йәрдики су қоймилиридин ташқан су йолларни елип кәткини аз болғандәк, нәччә-нәччә авулларға «бесип» кирди. Бәхиткә яриша, аһали арисида чиқим йоқ. Бирақ уларниң су астида қалған өйлири билән еқиватқан мал-варанлирини қутулдуруш мүмкин болмайватиду. Тамамән һечқандақ иш әмәлгә ашурулмиди десәк, әлвәттә, хаталишимиз. Бу йөнилиштә пәвқуладдә әһваллар департаменти вәкиллириниң, ян-яндин ярдәмгә келиватқан һәрбийләр билән пидаийларниң җасарити арқисида аһалини эвакуация қилиш ишлири вақтида жүргүзүлүватиду. 
Су апитигә қарши күришиш бойичә қурулған мәхсус отряд әзалириниңму әмгигини баһалимай мүмкин әмәс. Улар кечәю-күндүз новәт билән аһалиниң бехәтәрлигини күзитиватиду. Һөкүмәт тәрипидин атқурулуватқан, йәни имканқәдәр, аһали арисида ғул-ғула пәйда қилмай, уларни сәвирликкә чақириш ишлири турақлиқ кетип бариду. Болупму зәрдап чәккәнләргә барлиқ җәһәттин яр-йөләк болуп, уларниң чиқими һесапланғандин кейин толуқ төлинидиғанлиғи ейтиливатиду. Бу, әлвәттә, апәт зәрдавидин беши гаңгириған аһалини бираз болсиму, әндишидин жирақ қиливатқанлиғи ениқ. 
Мошу йәрдә шуни тәкитләш керәкки, һөкүмәт органлири тәрипидин барлиқ нәрсә сәпәрвәрликкә кәлтүрүливатқан болсиму, өзлиригә пайда көзлигән айрим әхбарат васитилири яки блогерлар испатсиз мәлуматлар тарқитип, көпчиликни қаймуқтуруш билән шуғулланмақта. Әлвәттә, бу җәмийәткә әкси тәсирини йәткүзиду. Йәни, һәқиқәт бурмилинип, хәлиқниң һөкүмәткә болған ишәнчисини техиму төвәнлитиду. Һә, әмәлиятта болса, тәбиий апәтниң алдини елишқа миңлиған адәм күчи, йүзлигән техника васитилири җәлип қилинип, имканийәтниң яр беришичә, зиянға учриған мал-мүлүкни азайтишқа тиришиватиду. Бу ейтмаққа асан болғини билән тохтимай яққан ямғур астида белиғичә су кечип, өзиниңла әмәс, бәлки холум-хошна, жутдашлириниң өй-вақини сақлап қелиш нийитидә қум-шехил тошушниң нәқәдәр қийин екәнлигини аһалини қутулдуруватқан батурлар билсә керәк. 
Бирақ, жуқурида тәкит­лигинимиздәк, айрим әрзән сенсация издигәнләр уларниң әмгигини йоққа чиқириватқини әләм қилиду. Улар айрим лавазимлиқ шәхсләрниң су апитигә тәйяр болмай, һөкүмәт тәрипидин бөлүнгән мәбләғни исрап қилғанлиғини шиар қилип, тәбиий апәт билән күришиватқанларниң әҗрини көрүшни халимайду. Бу, демәк, испатсиз әхбарат екәнлиги ениқ. Раст, пәвқуладдә әһвалниң алдини елишқа тәйяр әмәс вилайәт яки наһийәләрниңму йоқ әмәслиги ениқ болди. Дөләт рәһбири Қасым-Жомарт Тоқаев министрлардин тартип, таки наһийә вә йеза һакимлириғичә сөкүш берип, тегишлик җазасини алидиғанлиғини тәкитлиди. Ишәнчимиз камилки, улар буниңдин чоқум савақ алидиған болиду. 
Әнди испатсиз әхбаратларға кәлсәк, йеқиндила Мәдәнийәт вә әхбарат министри Аида Балаева барлиқ әхбарат васитилиригә су апитигә мунасивәтлик чоқум ениқ, йәни испатланған әхбаратларни тарқитиш тапшурди. Қандақла әхбарат васитиси болмисун, у аһалиға өз тәсирини йәткүзмәй қоймайду. Шуңлашқа апәт банисида өз пайдисиға иш елип беришни мәхсәт қилғанларниң «йеңилиқлири» бир әмәс, миңлиған кишиләрдә әкси тәсират қалдуриду. Ақивәттә йәнила зәрдап чекидиған аддий пухра. Министрниң сөзичә, биз униңға әсла йол қоймаслиғимиз керәк. Көрүп турғинимиздәк, испатсиз әхбаратлар биринчидин, җәмийәттә орунсиз ғул-ғула пәйда қилишниң асасиға айлиниши еһтималдин. Мәлумки, һәрқандақ көңүлсиз әһвал әйнә шу паракәндичиликтин башлиниду. Униң алдини елиш, һәтта су апитидинму еғир екәнлигини тәсәввур қилғинимиз тоғра. Демәк, кәлсә-кәлмәс фейкларға ишиниш арқилиқ, әмәлиятта йүз бериватқан ишлар тоғрилиқ натоғра нәтиҗә чиқириш әқилгә сиғмайду. Әнди онға йеқин вилайәттә йүз бериватқан пәвқуладдә әһвалларни инавәткә алсақ, йәни пүткүл җумһурийәт хәлқиниң диққәт-нәзәри шу яқта болуватқан бир пәйттә испатсиз әхбаратларни һәқиқәттин аҗритивелишимиз керәк. Бу, әлвәттә, зәрдап чекиватқанлар билән уларға қол учини сунуватқанларниң әҗрини баһалиғанға баравәр.
Умумән, ушбу апәт пәқәт зәрдап чәккән вилайәтләр пухралириниң әмәс, бәлки пүткүл қазақстанлиқларниң ғәм-қайғусиға айланди. Һава райиниң қәғишлиги түпәйли еғир күнгә қалғанларға ярдәм қилиш, уларға озуқ-түлүк вә башқиму керәк-ярақларни йәткүзүш аммивий башлинип кәтти.