• Әхбаратлар еқими
• 08 Мамыр, 2024

«Һәрбий вәтәнпәрвәрликни бағчидин башлаш керәк»

Кейинки вақитларда җәмийәттә һәрбий мәҗбурийәт тоғрилиқ һәрхил пикир-мулаһизиләр пәйда болуватиду. У пәйдин-пәйдин асасий мавзуға айлиниватқини һәқ. Һәтта, айрим пиар қоғлиған журналист-блогерлар һәрбий сәпниң аброй-инавитини төвәнлитишкә қәдәр бериватиду. Бу һәқиқәт. Һә, мәзкүр мәсилә айрим ата-анилар арисида өз пәрзәнтлирини һәрбий сәпкә әвәтиштин ваз кечишкә елип кәлди. Бирақ, өз ихтияри билән һәрбий борчини өтәп, вәтән алдидики мәҗбурийитини адил ада қиливатқанларму йоқ әмәс. 
– Раст, силәрниң нәқ мошу мавзу тоғрилиқ мураҗиәт қилғиниңларға хошал болуватимән, — дәйду Талғир наһийәлик мудапиә ишлири бойичә бөлүм башлиғи Серик Болатулы МЕДЕУБАЕВ. –Аһали арисида аммивий әхбарат васитилири арқилиқ жүргүзүлгән тәшвиқат ишлири бизниң ишимизни хелила асанлаштуриду. Әнди әтиязлиқ һәрбий сәпкә чақиртиш  мәсилисигә кәлсәк, у толиму гиҗиң кетип бариду. Бизниң қанчә тиришқинимиз, йәни кечәю-күндүз дегидәк иш елип бериватқинимизға қаримай, жигитлиримиз, немишкиду, әр сүпитидә вәтән алдидики борчини ада қилишқа задила алдиримайватиду.  Буниң сәвәплири һәрхил.
– Мәсилән... 
– Шәхсән мениң көз йәткүзгиним шуки, бәзи жигитләрдә вәтәнпәрвәрлик һис-туйғу камдәк. Биз мәктәпләргә вә башқиму оқуш орунлириға пат-пат Авған урушиниң ветеранлири, Кавказдики тоқунушларниң шаһидлирини елип берип, учришишларни өткүзүп туримиз. Бирақ шу йәрдә ейтилған пикир, ветеранларниң сәргүзәштилири шу бенадила қалиду. Һәрбий мәҗбурийити барларға мәхсус чақиртиш қәғизини бир әмәс, һәтта икки-үч мәртә әвәтсәкму, улар өз ихтияри билән келиш ухлиса, чүшигә кирипму чиқмайду. Бу йәрдә уларниң ата-анилиридиму гуна бар, дәп һесаплаймән.
– Немишкә?
– Мән сизгә ейтсам, һазир биз Ички ишлар хадимлири билән һәрбий мәҗбурийәттин қечип жүргәнләрни тутушқа чиқиватимиз. Бу тоғрилиқ түмән пикирләрниң ейтиливатқинини силәрму яхши билисиләр. Мәсилән, мошу қетимқи һәрбий чақиртишқа бизниң наһийә бойичә 210 жигитни әвәтишимиз керәк еди. Шуниму толтуралмайватимиз. Шуңлашқа бизниң хадимлар участкилиқ полиция хадими билән яшлар көп жиғилидиған чоң-чоң сода мәркәзлирини, базарларни чарлап жүриду. Бу йәрдә шуни ейтип өтүшүм керәкки, бизгә мәхсус шәхсләрниң кимлигини ениқлайдиған планшетларни бәрди. Шу арқилиқ байиқи һәрбий мәҗбурийәттин қечип жүргәнләрни тутуп, мәҗбурий түрдә армия сепигә әвәтиватимиз.
– Уларниң ата-анилири буниңға қандақ көзқарашта екәнлигини билсәк боламду?
– Әлвәттә, буниңда турған һечқандақ сир йоқ. Мениң һәйран қалидиғиним, улар балисини имканқәдәр, қоғдап һәрбий сәпкә әвәтишкә қарши. Мән шәхсән уларға мундақ соал қойдум: «Сиз, немишкә оғлуңизниң армиягә беришни халимайсиз?». Улар җавави мени әсла қанаәтләндүрмиди. Мәсилән, бәзилири «Мениң балам бизниң өйдики ялғуз тапавәт тапидиған адәм. У һәрбий сәпкә кәтсә, мән қандақ қилимән?»  Төрт мүчиси сақ. Тәл-төкүз инсанлар. Қери дейишкә тилиңиз бармайду. Һә, «Өзиңиз немишкә бирәр ишқа орунлашмаймиз?» десәң, қарапла туриду. Бу, мениңчә болса, тоғра әмәсқу, дәймән.
– Бая жигитләрниң саламәтлиги тоғрилиқ гәп қилип қалдиңиз.
– Бу мәсилигә әтраплиқ тохтилишқа тоғра келиду. Ениқ сәвәвини билмидим, бирақ һазирқи яшларниң саламәтлиги кишини толиму ечиндуриду. Көплигән жигитләр, яшлиғиға қаримай, жүрәк яки тапан ағриғи, йәни пластоскопия түпәйли һәрбий сәпкә яримайду. Тапан ағриғиға уларниң кичигидин юмшақ аяқ кийим кийиши билән өсүватқан организмға бепәрва қариғанлиқниң нәтиҗиси. Айрим баш қошушларда көпчиликтин: «Силәрдә һәрбий сәпкә алғанда, диний етиқати билән милләт мәсилисидә бөлүнүш бар» дегән пикирләр ейтилиду. Бу әсла һәқиқәткә уйғун кәлмәйдиған пикир. Бизниң Қазақстан Җумһурийити көпмилләтлик һәм зайирлиқ дөләт. Униңда бөлгүнчиликкә йол йоқ. Әгәр һәрбий сәпкә чақиртилған шәхсниң саламәтлиги билән турмуш мәишити яр бәрсә, у чоқум һәрбий мәҗбурийитини өтәшкә қобул қилиниду.
– Кимләр вақитлиқ яки тамамән һәрбий мәҗбурийәттин азат қилиниду?
– Бир яки икки пәрзәнтниң атиси, пәрзәнтлири камаләт йешиға толмиған вә ялғуз аниси билән қалған шәхсләр тамамән азат қилинса, алий һәм мәхсус билим дәргаһлириниң күндүзки бөлүмлиридә оқуватқан студентлар һәрбий мәҗбурийитини ада қилиши вақитлиқ тохтитилиду. Әлвәттә, улар бизгә шу әһвални тәстиқләйдиған һөҗҗәтлирини көрситиши шәрт.
– Қанун бойичә һәрбир Қазақстан Җумһурийитиниң граждини һәрбий мәҗбурийитини өтәшкә тегиш. Әнди һазир униңдин қечиватқанлар көп. Уларға қандақ җаза қоллинилиду?
– Мән көпчиликниң мошу мәсилә әтрапида чоңқур ойлинип көрүшини тәвсийә қилған болар едим. Қазақстан Җумһурийитиниң Конституциясиниң 388 маддисиға бенаән һәрбий мәҗбурийәттин қечип, чақиртилған вақитта һәрбий комиссариатқа кәлмигән шәхсләргә 3000 айлиқ һесап көрсәткүчкә (АҺК) қәдәр җәриман селиниду яки 800 саатлиқ җәмийәтлик ишқа тартилиду. Һә, бу һазирқи һесап билән хелила көп пул екәнлигини ейтмисақму чүшинишлик.
– Серик Болатулы, сизниң ойиңизчә, ейтайлуқ, яшларниң өз ихтияри билән вәтән алдидики борчини өтәш үчүн немә қилиш керәк?
– Мениңчә болғанда, яшларда мәктәптин башлап һәтта, бағчидин вәтәнпәрвәрлик һис-туйғуни ойғитишқа тиришқинимиз әвзәлмекин. Униң үчүн барчимиз өз үлүшимизни қошуп, мәктәптики һәрбий тәйярлиқ пәнини оқутушни йәниму күчәйтип, уларниң маддий-техникилиқ базисини бейитиш лазим. Ата-аниларму бу мәсилигә бепәрва қаримай, пәрзәнтлириниң тәрбийисидин сирт, ички дуниясиға диққәт қилған һалда, уларниң вәтәнни һимайә қилиштәк мәҗбурийәтниң барлиғини ядиға салғиниму артуқ болмайду. 
Пурсәттин пайдилинип, һәрбий мәҗбурийәттин қечип, уни «қуруқ вақит өткүзүш яки пайдисиз» дегәнләргә мундақ бир мәслиһәт бәргүм келиватиду. Мустәқил елимиз Қазақстанда яшап, униңдики барлиқ имканийәтләрни пайдилинип, қисқиси, ненини йәп, сүйини ичишкә қадиркәнмиз, өз новитидә, униңға хизмәт қилишму бизниң вәзипимиз екәнлигини унтумиғинимиз әвзәл. Әгәр биз хала-халимайли пәвқуладдә әһвал йүз бәрсә, әлвәттә, ундақ күнләрдин сақлисун, биринчиләрдин болуп, қолумизға қурал алидиған әрләр. Һә, өзини әр саниған һәрқандақ инсан өз вәтинини һимайә қилишқа тегиш. 
Шундақла жигитләр арисида һәрбий мәҗбурийитини өз ихтияри билән алий дәриҗидә өтәп келиватқанларму йоқ әмәс. Улар асасән сәрадин кәлгәнләр. Қәйәргә әвәтсә, шу йәрдин җавапкәрликни чоңқур чүшинип, аброй билән қайтип келиватиду. Буниңға қошумчә ейтарим, әйнә шу жигитләр дөләт тәрипидин қатар имтиязларға егә болуватиду. Мәсилән, алий билим дәргаһлириға оқуш чүшүш җәриянида һечқандақ емтиһансиз қобул қилиниду. Айрим селиқ түрлирини төлимәйду.
–Сөһбитиңизгә рәхмәт.
Сөһбәтләшкән 
Мәшүр САСИҚОВ,
«Uiğur avazi»