• Йеңилиқлар
• 14 Желтоқсан, 2012

Алимниң хатирисигә беғишланди

Көрнәклик һоқуқшунас алим, һели мәрһум Әнвәр Һаҗиев пүткүл һаятини, өз тәбири билән ейтқанда, милләт истиқбали — миллий маарипқа вә илим-пәнгә беғишлиди. Бу тоғрилиқ 12-декабрь күни Қ.Ғоҗамияров намидики җумһурийәтлик дөләт Уйғур музыкилиқ комедия театрида җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң уюштуруши билән көрнәклик җәмийәт әрбаби, әдлийә пәнлириниң доктори, профессор Әнвәр Һаҗиевниң туғулғининиң 55 жиллиғиға беғишланған хатирә кәч җәриянида сөзгә чиққан җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси Шаһимәрдан Нурумов, сәясәтшунаслиқ пәнлириниң доктори Әдил Жунусов, ҖУЭМниң иҗраий мудири Рабик Исмайилов, сәясәтшунас Қәһриман Ғоҗамбәрдиев, әдлийә пәнлириниң доктори Есил Рахметов, синипдиши Гүлбанум Бавдинова, филология пәнлириниң доктори Алимҗан Тиливалди, қазақ шаири Рәтбек Сағид-Уаһас тәвринип тилға алди. Әнвәр Һаҗиевниң Қазақстан илим-пәнигә қошқан чоң һәссисини, өлмәс илмий әмгәкләр яратқанлиғини вә униң илмий нәзәрийәвий һәм әмәлий ихтидарини етирап қилишти. Алимҗан Тиливалди шундақла хатирә кәчни уюштурғучиларға миннәтдарлиғини билдүрүп, «Уйғур мәктивини қоллаш» фонди намидин Әнвәр Һаҗиевниң оғли Имирәлигә фонд намидин соға тапшурди вә Уйғур наһийәсиниң Чонҗа йезисидики 5-уйғур мәктивигә Әнвәр Һаҗиевниң исмини бериш тәкливини оттуриға қойди. Дәрһәқиқәт, Әнвәр Һаҗиев охшаш инсанниң роһиға баш егип, қәлб сөзлирини изһар қилиш, сөзсиз, болушқа тегишлик нәрсә. У инсанчилиқниң адәттики ташқи көрүнүши. Келәчәктә Әнвәрниң хатирисигә беғишлинип буниңдинму чоң мәрасимлар өтәр. Исми әбәдийләштүрүлүп, бирәр кочиға намиму бериләр, сәһнилик қоюлумларму көрситиләр, жүрәк төридин чиққан талай яднамилар йезилар. Лекин, мениң тәсәввурумда Әнвәр охшаш мәрипәт мәшъилигә нисбәтән әң йүксәк хатирә — униң ишлирини, арманлирини давамлаштуруш. Муһими, Әнвәр Һаҗиев пүткүл һаятини беғишлиған миллий маарипқа садақәтлик көрситиш. Ахирида шу нәрсини қошумчә қилмақчимәнки, алим намида яш, талантлиқ алимларниң әң яхши илмий ишлири үчүн бирәр мукапат, студентлар билән оқуғучиларға стипендия тәсис қилинса, демәкчимән. Униң үчүн, биринчи новәттә, зиялилиримиз, җәмийәтлик тәшкилатлиримиз паалийәтчанлиқ көрситип, карван беши ролини ойниса, ишәнчим камилки, хәлқимизниң мәрт-мәрданә оғланлири маддий җәһәттин ярдәм қилиду. Шәмшидин АЮПОВ.  

Әнвәрниң әқиланә сөзлири

...Заманға маслишиш — у өз тилиңни унтуп, миллитиңдин ваз кечиш әмәс.

***

...Ана тилимизни содиға селиватқанлар көп. Бирақ тилимиз үчүн ениқ хизмәт қиливатқанлар йоқ.

***

...Илгири қизларға өз ихтияри билән турмуш қуруш қанчилик қийин болса, һазир нека қуруш вә уни бузуш шунчилик асан болуп қалди.

***

Конституциягә бенаән һәрбир адәм рәсмий түрдә өз миллитигә тәәллуқ болуп жүрүш һоқуқиға егә. Бу һоқуқни бузған чоң җинайәт, чүнки адәм балиси үчүн бириниң әйивидин, мәҗбурән башқа милләт болуп жүрүштин артуқ миллий ғурурни һақарәтләш, роһий азап болмиса керәк.

***

Бәзи бир рус тиллиқ мәктәпләрдә оқуғучи балилар бу яқта турсун, һәтта айрим муәллимләр рус тилини тәләпкә лайиқ билмәйду. Әйнә шундақлар өз пәрзәнтлирини ана тилида әмәс, рус тилида оқутушқа хумар. Пухта билимниң әң әвзәл, дағдам йоли — у өз ана тилида билим елиш.

***

Балилиримиз пәқәт яхши билим елипла қалмастин, бәлки шуниң билән биллә өз хәлқиниң пәрзәнди екәнлигини чоңқур һис қилип өсүши лазим. Бу җәһәттинму ана тилида оқумиғанларниң әһвали тәшвишләндүриду. Ундақ болуши, улар уйғур әдәбий тилидин, йезиғидин, әдәбиятидин, тарихидин бехәвәр қалған.

***

Хәлқимиз бәхитлик болсун десәк, улуқ мутәпәккүр әҗдатлиримиздин үлгә алайли, ана тилимизға дайим вападар болуп қалайли. Уни иш-әмәлиятимизда көрситәйли.

***

Бизниң хәлқимиздә жут-мәһәллә җамаәтчилиги бирлишип, мәслиһәтлишип өлүм узитиш, қәбирстанлиқларни күтүш вә башқиму муһим ишларни өткүзүш охшаш яхши әнъәнә бар. Амма, немишкиду, жут-җамаәтчиликниң чоң мүмкинчиликлирини ана тилиға ғәмхорлуқ қилишқа охшаш ишта пайдиланмай кәлдуқ. Яш әвлат үчүн үлгә көрситишниң, мәслиһәтниң, өмлүкниң, ярдәмниң, чоң әвлатниң әқиланә сөзиниң лазим екәнлигини дегәндәк чүшәнмидуқ һәм униңға етивар бәрмидуқ.

***

Айрим кишиләр мәдәнийәт мәркәзлириниң, җамаәтчиликниң күч селиши билән болуватқан ишларни һеч бир әймәнмәстин, үгинип қалған адәт бойичә, «улуқ ғәмхорлуқниң», «гүлләнгән мәдәнийәтниң», «бәхтияр вә әркин һаятниң» испати сүпитидә тәрипләп, «гүлдүри қаттиқ, амма ямғури йоқ» йәни бизниң һаят әмәлиятимизни ипадиләп бериши мүмкин әмәс жараңлиқ эпитетларни пайдилинип жүриду. Улар хәлиқниң вакалитисиз, ихтиярисиз һәртүрлүк мәдһийә, итаәт, қанаәт сөзлирини төкүп ташлашқа һәвәс бағлиған.

***

Хәлиқ һаятиниң аччиқ һәқиқитини ейталмиған тәғдирдиму, һеч болмиғанда сахтилиқтин, хошамәтчиликтин, қуллуқ һиссиятлиридин хали болушимиз лазим.

***

Әслидә, гезит һәрбир аилидә болуш әмәс, бәлки һәр бир аилә, һәрбир адәм тәрипидин оқулуши лазим. Ундақ болмайдекән, гезит чиқириш вә муштири топлаш аддий ақ қәғәзни қиммәт баһаға тарқитишқа айлинип қалиду.

***

Уйғурлуқ туғумизни чүшәрмәй, тарих йолида маңимиз десәк, ана тилимизни қәдирләп, миллитимизниң тәрәққиятиға һәр биримиз бир кишилик шәхсий һәссимизни қошушимиз лазим.